MET BEVRIJDING IN ZICHT
NOG ALLEMAAL GEVAREN
'T KLEINE KRANTSJE
OTTO LENK GEDESERTEERD
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
Otto Lenk, gedeserteerd als
Duits militair en daarna on
dergedoken, vertelt verder
over de letterlijk en figuurlijk
donkere jaren van de bezet
ting door Hitiers krijgmacht,
waarbij hij als Oostenrijker
zeer tegen zijn wil werd inge
lijfd, tot hij deserteerde en
onderdook. De bevrijding is
in zicht, maar tegelijk worden
de Duitsers tot een uiterst
moordzuchtig fanatisme ge
dreven.
Vanaf Lemmer is mijn vrouw met
een wagentje naar Sneek gere
den, waar ze door een tante
werd opgevangen. Later is ze
weer met een kar naar Leeuwar
den gegaan en bij haar ouders
ondergedoken tot de bevrijding.
De Duitsers werden steeds ve
nijniger. We mochten geen elec-
triciteit gebruiken en zaten 's
avonds bij een klein pitje dat op
wat olie dreef. Zo was het niet
geheel donker om ons heen.
Brandstof om te koken was er
ook niet.
Toen hebben we de hagedoorn
achter huis omgezaagd en de
stukken op zolder opgestapeld.
Maar met de prikkers was zo
niets te beginnen. We konden
een blokje hout bemachtigen en
ik ging 's morgens voor mijn
werk een bundel takken met
prikkers in kleine stukjes hak
ken. Daarmee kon mevrouw
Kalma nog wat koken.
Maar ze hadden daar wel een
electrisch kookplaatje, waar
niets mee te beginnen was om
dat je dus geen stroom mocht
gebruiken, al stond er wel span
ning op het net. Electriciteit was
alleen bestemd voor de Duit
sers. Ik heb toen met een speld
een heel klein gaatje in de meter
geprikt en daar een dun zwart
draadje met een haakje door
heen gestoken en op de meter
schijf gezet. Die kon zo niet
meer draaien en wij konden het
kookplaatje gebruiken. Daar
hebben we veel plezier van ge
had.
HUIS LEEG
'P1
Voor ons huis in Huizum hadden
we steeds de huur betaald en
daar stond ons huisraad in.
Maar op een gegeven ogenblik
vroeg ik aan de schoonzoon van
"baas" Kalma, die de contact
man was met de ondergrondse,
het huis leeg te halen en onze
inboedel ergens in bewaring te
geven. Bij de leden van de Duit
se kolonie was al lang bekend
dat er bij ons iets niet klopte,
want mijn vrouw haalde nooit
Duitse bonkaarten. Ik had het
voorgevoel dat zij als wraak
onze spullen wel eens konden
ophalen. De ondergrondse heeft
toen zeer vlug op mijn verzoek
gereageerd door het huis leeg te
halen en de spullen op verschil
lende adressen in veiligheid te
Als door een wonder ontsnapte Otto Lenk aan een arrestatie door het tuig van de Landwacht.
brengen. Kort daarna kwamen
inderdaad de mensen van de
Duitse kolonie om onze inboedel
in beslag te nemen. Gelukkig
visten ze achter het net, want
het huis was leeg.
Daarna is in de Schrans, tegen
over het gemeentehuis van
Leeuwarderadeel (nu Muziekin
stituut) een bom op een woning
gevallen, waardoor een groot
gezin dakloos werd. Er was ook
nog een kind bij om het leven
gekomen. De burgemeester
heeft toen ons huis in beslag
laten nemen en hij beloofde dat
wij later wel een andere woning
zouden krijgen.
Intussen volgden wij met span
ning de berichten over de vorde
ring van de invasie, want de
aanval op Arnhem was mislukt
en de Duitsers werden steeds
kwaadaardiger. Eens op een
zondagmiddag, toen de familie
in de kerk was, zag ik uit de
kamer een troep Duitsers arrive
ren. Zij stelden zich op om de
kerk en bleven wachten tot de
dienst was afgelopen. De kerk
gangers lieten ze gewoon door
tot een paar jongens de Duitsers
zagen en terug in de kerk vlucht
ten. Dat had een Duitser gezien
en hij sloeg alarm.
Ze gingen toen in de kerk de
jongens zoeken. Een van hen
was de zoon van een onder
grondse werker en kende onze
schuilplaats. Hij ging met de an
dere jongens boven in de toren
en onder het dak naar die plek.
Intussen haalden de Duitsers
beneden alles overhoop om de
jongens te zoeken. Toen ze daar
niets vonden, gingen ze ook de
toren in en onder het dak von
den ze de daar opgeborgen ra
dio's die door de kerkleden niet
waren ingeleverd. Dat hadden
de Duitsers bevolen opdat men
niet naar de Engelse zender kon
luisteren, 'n Duitser ging over 'n
loopplank in de richting van onze
schuilplaats, hij keerde terug
voordat hij het einde van de
plank had bereikt, maar bedacht
zich toen en stapte over de pla
fondplankjes voor het muurtje,
waarachter de jongens zich had
den verstopt, na de plank te heb
ben ingetrokken, zoals we dat
alle dagen deden. Jammer ge
noeg waren die plafondplanken
sterk genoeg om hem te dragen,
anders was hij er door gezakt en
beneden in de kerk terechtgeko
men. Nu werden de jongens
achter het muurtje weggehaald
en ook onze matrassen. Ik had
daar in een doos een nieuwe
mantel voor mijn vrouw en een
nieuw costuum voor mijzelf op
geborgen en ook dat werd mee
genomen.
OMGEKOMEN
De Duitsers lieten de jongens
toen weggaan, maar de domi
nee en de kerkeraadsleden wer
den meegenomen. De dominee
werd beschuldigd van het ver
bergen van radiotoestellen en
naar Duitsland gestuurd, waar
hij in een concentratiekamp is
omgekomen. De kerkeraadsle
den zijn, voor zover ik weet, wel
teruggekeerd. Dit was een ont
zettend tragisch geval vlak voor
de bevrijding.
Maar nu begonnen de Duitsers
te zoeken naar de mensen die
een sleutel van de kerk hadden.
De dochter Eep was organiste
en had ook een sleutel. Dit had
tot gevolg dat ik moest vertrek
ken. Ik kon tijdelijk terecht Ach
ter de Hoven bij de familie Van
der Werf. Hij was de schoon
zoon van mijn baas.
Op een avond om zeven uur ben
ik op mijn fiets met (massieve)
cushionbanden gestapt, terwijl
de Duitsers weer in de kerk aan
het zoeken waren. Ik moest om
acht uur 's avonds op de plaats
van bestemming zijn, want na
die tijd mocht niemand zich op
straat vertonen. Er fietsten nog
een paar mannen voor mij; het
water in de sloten was zo hoog
dat het een stuk van de rijweg
overspoelde, zodat er maar een
paar meter droog was. We
moesten daarom achter elkaar
fietsen.
Het werd al donker en in de
buurt van Lekkum zagen wij zak
lantaarns en schijnwerpers op
flitsen. Dat was niet gewoon om
dat overal verduisterd moest
worden. Naderbij gekomen, za
gen we dat Landwachters ieder
een controleerden. Terug kon
niet en het land in evenmin, om
dat alles onder water stond. Al
leen een wonder kon verhinde
ren dat ik gepakt zou worden. Zij
die voor mij uit fietsten moesten
afstappen; de persoonsbewijzen
en de bagage werden gecontro
leerd. Toen ik als laatste aan
kwam, waren alle Landwachters
met iemand bezig en lieten mij
doorfietsen. Dus toch een won
der!
Ik kwam kort voor acht uur op de
plaats van bestemming aan en
kon even bijkomen van de be
leefde spanning. De ontvangst
was vriendelijk en daar moesten
we maar afwachten hoe het met
de kerk zou aflopen. Ik ben op
dat adres twee weken geweest;
ze hadden wel wat naaiwerk
voor mij. Een kennis van de fa
milie knipte mijn haren, want ik
zag er ontoonbaar liit en zo
kwam ik weer in mijn normale
gedaante. Deze twee weken
hebben mij wel deugd gedaan
en er kwam bericht dat alles ver
der goed was afgelopen met de
overval op de kerk.
Het was rustig en ik kon wel
weer terugkomen, want de oude
baas had veel werk voor mij. Op
een maandagmorgen ben ik met
Tj. van der Werf weer richting
Birdaard gefietst. Om niet met
een herkend te worden, had ik
een bril opgezet en zo kwamen
we zonder problemen op onze
bestemming.
Sint Annaparochie
O.Lenk
