'T KLEINE KRANTSJE
NIEUW GEBOUW OP
PLAATS OUDE HERBERG
VANOUDS DE
rachtswal
"VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
Zuiderstate: zo zal het nieuwe appartementengebouw gaan heten, dat binnenkort
op de hoek van de Zuidergrachtswal en Achter de Hoven wordt gebouwd. Die
aanduiding heeft duidelijk betrekking op een situatie van eeuwen her: hier immers
lag de zuidelijke grens van de oude stad - al aan de overkant van de stadsgracht
hield de wereld voor de oude Leeuwarders op. Maar een nóg zinvoller naam voor
het nieuwe gebouw zou "De Roode Boer" zijn geweest. Want zo heette de
uitspanning, die ooit op deze plaats heeft gestaan en die voor onze voorouders
een grote betekenis heeft gehad. Een blijvende herinnering in de vorm van de
naam van de oude uitspanning zou voor het nieuwe appartementengebouw wel
aardiger zijn geweest dan het toch wel wat simpeleZuiderstate
pagina 6
Ruim dertig jaar geleden, in het
laatst van 1968, is het gebouw,
waarin de herberg De Roode
Boer heel lang gevestigd was,
gesloopt en toen ontstond op
de hoek van de Zuidergrachts
wal en Achter de Hoven de
ruimte, die dan nu weer zal
worden bebouwd.
Wanneer de uitspanning De
Roode Boer ontstond is niet
bekend, maar de familie Wielin-
ga, die tot kort voor de afbraak
in het pand een beddenmaga
zijn had, heeft nog een koopac-
te van 1834, waarin al gespro
ken wordt van "vanouds De
Roode Boer". We mogen dus
wel veronderstellen, dat de her
berg er zeker in het laatst van
de achttiende eeuw al was.
De uitspanning stond toen aan
de prachtige singel, beplant
met een dubbele rij bomen, die
zich in de goede oude tijd met
de buitengracht om de hele
stad heenslingerde. Vermaard
als wandelpad en recreatieoord
is deze Stadsbuitensingel hon
derden jaren bij de Leeuwar
ders zeer geliefd geweest, tot
ze bij brokjes en beetjes aan
de stadsuitbreiding ten offer
viel.
Een klein stukje van deze laan,
die de stad dus volkomen om
sloot, bestaat nu nog, maar
ontluisterd door het verlies van
honderden bomen, is het lang
niet meer wat het vroeger was.
Want de Noordersingel mag
dan nu nóg tot de mooiste
hoekjes horen, die er in onze
stad zijn, een vergelijking met
de schoonheid van de laan, zo
als die eertijds was, valt zeker
niet uit in het voordeel van de
situatie van vandaag.
BUITENSINGEL
Deze Stadsbuitensingel werd
tussen 1639 en 1647 aange
legd, nadat veertien jaar eerder
de laatste schep aarde ver
plaatst was voor het graven
van de buitenste verdedigings
gracht. Die gracht lag toen in
grote kronkels tussen de Wir-
dumerpoort, de Lieve Vrouwen
poort en de Hoeksterpoort en
liep in een rechte lijn verder
van de Oosterdwinger naar het
Blokhuis om vandaar weer de
Wirdumerpoortte bereiken.
In 1639 begaven de vroede va
deren van de raad zich op een
goede dag naar de Blokhuister-
venne om de situatie ter plaat
se in ogenschouw te nemen,
waarna ze "nae rijpe delibera
tie" besloten "om den Cieraat
dezer Stadt te avanceeren"
door het aanleggen van een
singel om de hele buitengracht
heen.
Direct werd de eigenaars van
bomen en struiken en hagen
langs de stadsgracht bevolen
deze te kappen, waarna begon
nen werd met het planten van
lindebomen op de Grachtswal.
In de volgende zes jaar werd
ook de singel tussen de Hoek
sterpoort en de Lieve Vrouwen
poort van een dubbele rij bo
men voorzien, tot de laan in
1647 voitooid werd met het be
planten van het- laatste stuk
tussen het Verlaat en de Wir-
dumerpoort.
Intussen had men de hele sin
gel met puin en schelpen be
strooid, zodat de bevolking van
de stad ook in de winter van
deze wandelweg gebruik kon
maken. Eeuwenlang heeft ze
dat dan ook gedaan en als re
creatieoord is de singel voor
onze verre voorouders van veel
betekenis geweest.
De herbergen en uitspannin
gen, die later op verschillende
plaatsen aan de singel verre
zen, trokken vooral op zonda
gen veel publiek en sommige
werden in de verhalen van
onze grootouders tientallen ja
ren na hun verdwijnen nog met
een bijzondere intonatie ge
roemd, zoals de Uitspanning
De voormalige herberg De Roode Boer kort voor de afbraak in
1969gefotografeerd.
De Gouden Bal, die stond,
waar nu de Singelstraat op de
Noordersingel uitkomt, de her
berg Bellevue bij de Zuider
gracht en niet te vergeten de
Uitspanning De Roode Boer.
Met het slopen van deze laat
ste herberg aan de Stadsbui
tensingel verdween de laatste
tastbare herinnering aan het
ontspanningsleven van onze
grootouders, uit de vorige eeuw,
maar ook de herinnering aan
de eens zo bijzonder fraaie
Buitensingel zelf is in de loop
der jaren al meer en meer ver
vaagd.
Bij het geheel bebouwd raken
van verschillende delen van de
singel (de Grachtswal, de Oos
tersingel en de Hoekstersingel)
werden vrijwel alle bomen van
de laan gekapt, maar de groot
ste aanslag op de schoonheid
van de Stadsbuitensingel vond
een eeuw geleden plaats, toen
bij het rechttrekken van de
stadsgracht tussen het Verlaat
en de Wirdumerpoortsdwinger
de hele schilderachtige Zuider
singel verdween.
De stad moest er een onher
stelbaar verlies door lijden,
hoewel dat toen en ook later
merkwaardigerwijs helemaal
niet als een verlies werd ge
voeld. Nog in 1905 werd de
veranderde situatie op deze
plaats door stadsarchivaris juf
frouw R. Visscher bejubeld op
een wijze, die ons het hoofd
doet schudden: "Welk een rui
me en frisse indruk maakt de
stad thans niet op ieder, die
haar van de zuidzijde nadert:
welvaart en keurige netheid
springen hier het eerst in het
oog".
Alleen de Noordersingel be
waart, met het schamele res
tant van de bomen, die hier
lang geleden zijn geplant, nog
de. herinnering aan die veelbe-
zongen Stadsbuitensingel. De
oude herberg De Roode Boer
zal het in ieder geval niet meer
doen, zelfs de naam zal niet
mogen voortleven in het nieu
we gebouw, dat aanstonds op
precies dezelfde plaats ont
staat
Op deze interessante oeroude
foto van de Zuidergrachtswal
zien we de vroegere uitspan
ning De Roode Boer in het
midden op de achtergrond.
