MIJN JEUGDJAREN IN
DE OUDE BINNENSTAD
"EEN VRESELIJK
ONGELUK BIJ
DEOLDEHOVE"
'T KLEINE KRANTSJE
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
tering. Die bezocht zijn patiën
ten nog in een koetsje met een
paard.
Op het Klokplein had je in die
tijd elk jaar een buurtfeest. Het
was wat fijn om dan met een
feestmuts op achter de muziek
aan te lopen. Het feest bestond
voornamelijk uit het doen van
spelletjes: koekhappen, hardlo
pen en zaklopen. Vergeet niet
de snoep en de limonade, die
je dan kreeg. Tsjonge, wat was
dat een fijne tijd!
In de zomermaanden was het
ook op de zondagen feest. Dan
gingen we met vader en moe
der lopend naar de uitspanning
"De Kleine Bontekoe". Daar
kon je in de speeltuin heerlijk
ravotten. De tractatie bestond
altijd uit een kogelflesje met li
monade. De ouders genoten
van een kopje thee, dat in een
grote ovale bak met een vuurtje
eronder werd geserveerd.
VRACHTBODES
Weet u het nog, de vrachtbo
des op het Wilhelminaplein? De
meeste vrachtrijders kwamen
daar met paard en wagen.
Maar in mijn jeugd verschenen
er ook al auto's, zij het dan dat
ze nog bescheiden waren van
formaat. Deze auto's brachten
de vracht van hier naar de om
liggende dorpen.
In een kleine kring in het oude
Leeuwarden bekend was de pi
anolerares mejuffrouw Doren
bosch. De zusters Dorenbosch
woonden op de Nieuwestad bo
ven de schoenenzaak van Ster-
kenburg; die was tegenover de
Oude Waag, waar nu Vroom
en Dreesmann gevestigd is.
Hun dienstmaagd heette Sjouk-
je en zij vertoonde zich altijd in
Friese klederdracht, ook met
het gouden oorijzer op.
In de Sint Jacobsstraat viel ook
wel het een en ander te bele
ven. Wie kende niet de horlo
gemaker Hettema. Die was
vooral bekend, omdat hij op de
ijsbaan aan de Bleekerstraat
niet gewoon schaatste, zoals
de meesten dat deden. Nee, hij
hield van "rond schoonrijden".
Dat hield in, dat hij van de ene
naar de andere kant van de
baan op en neer reed. Als je
In mijn jeugd stond op het
Waagsplein de schepijswagen
van Slof. Daarnaast bevond
zich de sigaren- en sigaretten-
wagen van "Pinkie". Dat was
eigenlijk een vitrine op wielen,
want alles was afgedekt met
glazen ramen.
De derde wagen was de ijsco
wagen van de Verenigde Ban
ketbakkers. De man, die hier
de klanten hielp was altijd keu
rig gekleed in een lichtbruin
pak met dito pet. In zijn karretje
zaten verschillende deurtjes en
achter die deurtjes metalen
laatjes met het verpakte ijs. Als
zo'n deurtje open ging sloeg de
koude damp er uit. De verpak
king om het ijsje was ook be
langrijk, omdat "het beertje" dat
er op stond waarde had.
Dus sparen die omslagen.
Net als de kwattasoldaatjes.
GEKKEJELLE
Aan de overkant van het water
had je op de hoek van de Nieu
westad en de Sint Jacobsstraat
de zaak van een bekende fi
guur, die wij "Gekke Jelle"
noemden. Daarnaast was de
melksalon van Niehauser, dan
had je de stoffenzaak van Kuhl-
man én verder was er ook nog
de grote zaak van P. S. Bakker
op de hoek van het Heerenwal-
tje.
C. en A. op de Nieuwestad,
vlakbij de Wirdumerdijk
Zouden er nog Leeuwarders
zijn, die weten dat C&A vroeger
een zaak had aan de "drukke"
kant van de Nieuwestad, vlak
bij de Wirdumerdijk? En wij ou
deren herinneren zich ook alle
maal nog wel "het klokje" op
het Waagsplein tegenover de
Peperstraat.
Wat mij nu ook weer te binnen
schiet is de aantrekkelijke eta
lage van de firma Ter Horst bij
de Brol in de tijd van Sint Nico-
laas. Je stond dan met je neus
tegen de etalage gedrukt en je
vergaapte je aan al dat mooie
speelgoed en vooral aan de
mooie electrische treinen, die
daar in de ruimte ronddraaiden.
Ook denk ik nog aan de vele
winkels in de Slotmakersstraat
en bij De Put en verdere omge
ving. Die trokken in de Sinter
klaastijd klanten door wedstrij
den te organiseren. Met sjoelen
kon je er eenden en kippen
winnen.
Wie herinnert zich nog die fors
gebouwde groenteman, die met
zijn mandje met groenten op
het hoofd zijn klanten bedien
de? Dat deed hij dus zonder
wagen of hondekar. Hij woonde
in de Poststraat.
En in de Grote Hoogstraat
woonde de huisarts dokter Wol-
hem wilde passeren moest je je
vaart inhouden, dan kon hij nog
net voor je langs gaan. Trok je
weer op aan de andere kant,
dan kwam hij warempel ook die
kant weer ingedraaid. Heel wat
schaatsers wensten hem naar
de andere kant van de wereld.
Naast hem in de Sint Jacobs
straat woonde de heer Lampe,
wanwege zijn lichaamsomvang
een bekende figuur in Leeuwar
den. Daarnaast had je de ban
ketzaak van Groenewoudt, de
winkel waar je van die heerlijke
"keekjes" kon kopen.. In het
steegje naast de zaak haalde
je voor vijf centen een zakje
met koekjeskruimels.
Aan de andere kant van de
straat had je onder andere de
zaak van Hofstede in brillen,
verrekijkers en barometers.
Daarnaast was de firma Dront-
mann met schorten en andere
textiel waren.
pagina 5
En verderop de fietsenzaak van
Van Keulen, die reclame maak
te voor een nieuw model fiets.
Daarvan gingen de trappers
niet rond, zoals wij dat altijd al
kenden - met deze fiets moest
je je benen op en neer bewe
gen.
WAT EEN BEKIJKS
Nu we het toch over fietsen
hebben: wie heeft de heer le-
kema nog gekend? Dat was
een pianoleraar, die in het bezit
was van een geheel nikkelen
fiets. Dat was wel iets heel bij
zonders. Met altijd een pijp in
zijn mond en met een hoed op,
waarvan de rand kort neerge
slagen was, reed hij heen en
terug over de drukke zijde van
de Nieuwestad. En wat een be
kijks had hij dan!
Breda Siep Ter Horst
Hij hield het bij hoog en bij laag
vol en hij wist het wel heel ze
ker, de echte ouwe Leewadder,
die we eens spraken: er was
ooit bij de Oldehove een vrese
lijk ongeluk gebeurd. "Daar is
es een heel gezin naar bene
den komen!" Het bewijs? "Dat
kanne je nog altied sien, want
se hewwe er een gedenksteen
voor inne muur metseld. Gaan
er mar gerust heen, inne suud-
kant vanne toren, dan salie je
het self sien!"
Tja, inderdaad: daar zit een
enorme steen ingemetseld,
maar die heeft niets te maken
met een ongeluk, dat hier ooit
zou zijn gebeurd. Het is een
oude grafsteen, die hier een
wat merkwaardige, laatste be
stemming vond. Van een tra
gisch geval, waarbij een of
zelfs nog meer mensen van de
toren naar beneden vielen is
helemaal niets bekend - we
mogen wel aannemen, dat dit
in de vier en een halve eeuw
van het bestaan van het monu
ment nooit is gebeurd.
DRAMA BIJ WAAG
Wel heeft er zich eenmaal een
drama voltrokken bij een ander
monument in Leeuwarden en
wel bij de Oude Waag aan de
Nieuwestad. Daar is ooit ie
mand dodelijk verongelukt, toen
hij, fietsend, tegen de muur
aankwakte - een hoogst uit
zonderlijkezaak!
Het ongeluk gebeurde op een
vrijdagmorgen, even voor acht
uur, in het jaar 1918, toen
kooplieden juist bezig waren
hun kraampjes op te zetten
voor de markt, die toen nog ge
houden werd op deze plaats.
Zij lieten daarbij een smalle
ruimte vrij tussen hun tenten en
de lange zijkant van het Waag
gebouw. Fietsers maakten wel
van dit "straatje" gebruik om
langs de Waag te komen.
Dat deed ook de zeven en der
tig jaar oude gardenier S. ter
Horst, die aan de Dokkumer-
trekweg woonde. Hij hield daar
bij, komend vanaf de Peper
straat, zelfs rekening met even
tueel tegemoetkomend verkeer,
hield zo rechts mogelijk en fiet
ste dus vlak langs de muur van
het Waaggebouw. Maar wie
kennelijk geen rekening hield
met tegenliggers was de land
storm-soldaat C. Brenninkmeij-
er, werkzaam als schrijver in de
manege en nu op weg naar zijn
bureau. Hij naderde met een
behoorlijke snelheid de smalle
ruimte tussen de kraampjes en
het Waaggebouw en zag blijk
baar niet, dat daar de heer Ter
Horst in aantocht was.
Het gevolg was een frontale
botsing, waardoor de ongeluk
kige gardenier met zijn achter
hoofd tegen het Waaggebouw
aansloeg. Omstanders droegen
de zwaargewonde man de
vlakbijzijnde apotheek van Al-
berda binnen, maar de snel te
hulp geroepen dokter De Jong
van de Tweebaksmarkt kon
daar slechts de dood constate
ren - de heer Ter Horst was
aan een schedelfractuur overle
den. Hij liet een vrouw en een
zoontje achter.
Mede op aansporing van een
ooggetuige ging de soldaat er
"in zijn zenuwen" als een haas
vandoor, maar hij vergat daarbij
niet zijn fiets mee te nemen.
Die was trouwens door de bot
sing zwaar gehavend. Later
kwam de politie toch achter de
identiteit van de veroorzaker
van dit zo tragische ongeval bij
de Oude Waag.
werd de Blokhuissteeg tussen
het Blokhuisplein en de Weaze
bewoond door een kleine ge
meenschap, waarin niet ge
makkelijk vreemden binnen
kwamen. Licht ontvlambaar, als
iedere gemeenschap van deze
aard, kwam de steeg gemakke
lijk tot massale uitingen van
vreugde, maar eveneens ge
makkelijk tot botsinkjes. Het ge
beurde dan ook nog wel eens,
dat de stoelen er door de ra
men vlogen en het - meestal
door drank gevoede - getier er
tot ver in de omgeving hoor
baar was.
De "theetuin" van de uitspanning De Kleine Bontekoe in vroeger jaren. Thee en een "koegelfleske
