RAVAGE OP ONS VLIEGVELD
NA GROOT BOMBARDEMENT
DIT GROOTMOEDERS ANSICHTENALBUM
AANVAL MITCHELL VLIEGTUIGEN
pagina 11
Dit is de vijfde aflevering van
een verhaat over het werken op
het Leeuwarder Vliegveld in de
laatste Wereldoorlog.
Op hel kantoor kreeg ik eens
opdracht wat etiketten voor het
magazijn te schrijven. Ik had
daarvoor een speciale pen be
schikbaar en ik vond het wel
mooi werk; je kreeg er de tijd
tenminste voor. Hoewel: het
werd al gauw zo, dat je de klok
er op gelijk kon zetten - 's mor
gens om half tien ging het
luchtalarm en dan moesten de
kasten dicht. Die pauzes duur
den ons nooitte lang.
GESCHIKTE SOLDAAT
Nu was in dat gebouw ook de
fotodienst gevestigd en die
werd bemand door een ge
schikte söldaat. Twee dagen na
het grote bombardement, waar
over ik eerder schreef en dat,
zoals we van de Engelse zen
der hoorden, met vijf en zeven
tig tweemotorige Mitchellbom-
menwerpers door Hollandse
piloten was uitgevoerd, kwam
die fotoman bij mij. Hij had mij
wel met de tekenpen aan het
werk gezien en hij legde nu
twee grote luchtfoto's van wel
vijftig bij vijftig centimeter voor
me neer met het verzoek daar
met flinke letters "Flugplatz
Leeuwarden" boven te zetten.
Hij was zeker niet van plan er
op te wachten en liep dus weg.
Met grote verbazing bezag ik
de foto's en ik ontdekte, dat het
gebombardeerde vliegveld er
op stond, een kwartier na de
aanval genomen door de Dor-
nier, waarover ik ook al
schreef. Nu is een van mijn
hobby's kaartlezen en het laat
zich denken, dat ik er de tijd
voor nam om de ravage goed
in me op te nemen.
Je zag meer bomkraters, dan
ongeschonden stukken vlieg
veld. In tien minuten moeten ze
zo'n twaalfhonderd bommen op
het vliegveld gesmeten hebben,
vooral op de start- en de rolba-
nen. Ook gebouwen waren ver
nield en uitgebrand.
Na een paar uur kwam de foto
man de boel weer ophalen en
dat zag de- Inspektor. Die vond
het maar niks, dat ik daar als
Hollander mee bezig was, maar
de fotoman, een Feldwebel,
wuifde zijn bezwaren weg.
De boel lag dus in puin en er
kon niet gevlogen worden. Wel
rukten er mensen aan om nog
te redden wat er te redden
was, onder andere een afdeling
van de Arbeidsdienst, maar het
bleef een puinhoop. Vooral de
drainage was vernield en daar
kregen ze later steeds meer
last van, ook al omdat er
steeds vaker werd gebombar
deerd. De gaten werden dicht
gegooid en dan maar wat be
straat. Asfalt en beton was er
niet meer.
De baas werd nu ook bang
voor zijn winkeltje en de maga
zijnen verhuisden naar de Sne-
kertrekweg in een gebouw van
de Brandstoffenhandel Siebes-
maen Prins.
Aan het Schapendijkje hadden
we, zoals ik al schreef, een
mooi uitzicht aan de voorkant
van ons kantoor en er ontging
ons niet veel van wat er op de
weg gebeurde. Op een keer
kwam er een piatte paardenwa-
gén aan; de voerman Niemen
dal liep er naast. Op de wagen
stonden drie hele simpele lijk
kisten met niets er overheen.
DESCHEERBAAS
Er achter liep iemand van de
Feldgendarmerie, een vent met
zo'n metalen plaat op de borst
en een ketting om de hals. "De
scheerbaas" zeiden we tegen
elkaar wanneer we zo'n kerel
zagen en dat gebeurde steeds
vaker. De militaire uitvaarten
verliepen nu heel wat minder
plechtig dan vroeger.
In de eerste jaren fietste ik wel
eens in een grote cirkel om het
vliegveld heen en zag dan, dat
het bij alle in- en uitgangen be
waakt werd door wachtposten.
Maar door gebrek aan mensen
kwam er eerst prikkeldraad en
kwamen er later ook mijnenvel
den voor in de plaats; eerst al
leen om het vliegveld, later om
de hele stad heen. In het zui
den lagen ze ongeveer ter
plaatse waar nu het Van Ha-
rinxmakanaal loopt.
Die mijnen zouden de laatste
maanden van de oorlog nog
mensenlevens kosten. Het wa
ren veelal cementpotten, ter
grootte van een jampot, gevuld
met staalsplinters en voorzien
van een ontsteker, waaraan
een "struikeldraad", die on
zichtbaar in het gras lag. Ook
werden er hier en daar in de
oude bolwerken in de stad be
tonnen mitrailleurposten ge
maakt. Van een soldaat hoorde
ik, dat er bovendien een spe
ciale Italiaanse springploeg was
gedetacheerd. Experts op het
gebied van vernielen
De heren waren dus aanvanke
lijk niet van plan het vliegveld
en Leeuwarden zonder slag of
stoot over te geven. Het leek
niet zo mooi voor de stad.
Eens zag ik ze bij een draai
brug bezig - de brug was daar
toe opengedraaid en ze beke
ken hoe de zaak in eikaar zat.
Toen het vliegveld in de loop
van '44 steeds vaker werd ge
bombardeerd en daardoor
practisch onbruikbaar werd,
werd het als basis opgeheven
en aanvankelijk alleen nog ge
bruikt voor het demonteren van
zwaar beschadigde toestellen,
die Leeuwarden nog op het
nippertje hadden kunnen berei
ken. Voor deze sloperij werd
hier een sloopploeg geplaatst,
die uit vrouwen bestond.
En toen kwam de Dolle Dins
dag.
De hele Wehrmacht lag in On
macht. We kwamen 's morgens
op kantoor en moesten onmid
dellijk beginnen alle kaarten uit
de bakken te halen en deze
werden met meer paperassen
en instructieboeken achter het
gebouw in een grote kuil ge
smeten. In de namiddag ver
scheen er een militaire brand
weerman met brandbommen,
bestemd voor het Uur U om de
hele boel te verbranden. Maar
het Uur U werd nog een half
jaar uitgesteld, omdat het mis
ging met de oorlog bij Arnhem.
Dus werd na een paar dagen
de hele papierwinkel weer uit
de kuil gehaald en iedereen
moest helpen om de zaak weer
op poten te zetten. Ik herinner
me, dat er zelfs een vliegeroffi
cier aan meedeed. Het gezwets
was niet van de lucht, toen ze
van de schrik bekomen waren.
Maar voor ons was het een
zuur karweitje.
Ook de instructieboeken moes
ten weer in de kasten terug. Na
een paar dagen vond de be
heerder, een oude gremietige
soldaat, het toch beter om zijn
handel in kisten te verpakken;
ik mocht hem daarbij helpen.
Het waren prachtig ingebonden
boeken met mooi papier en
veel foto's en tekeningen, van
alles en nog wat over de oor
log.
Die oorlog ging dus nog wel
even door en omdat de soldaat
vaak op de zweef was, kon ik
me best vermaken met het
sneupen in tal vanboeken. Er
waren ook boeken bij over Ge
neraal Rommel. Over zijn glo
rieuze intocht in Afrika wel te
verstaan; niet over zijn uittocht
daar. De soldaten werd in die
boeken o.a. gewaarschuwd
voor het te veel zonnebaden in
de tropenzon. Ook werd ze ge
wezen op de lange kleding en
de hoofdbedekking van de Ara
bieren.
BOEKEN
Boeken over de oorlog in Rus
land waren er ook, met bijvoor
beeld de felle strijd tegen be
vriezing van
stoomlocomotieven tijdens de
Russische winters met zo'n
twintig tot vijf en dertig graden
vorst. Daarop waren de Duitse
Spoorwegen niet ingesteld. Alle
vitale delen en leidingen waren
omtimmerd met kistjes en krat
ten, die men had opgevuld met
alles wat maar enigszins iso
leerde.
Over vliegtuigen ontdekte ik in
die boeken ook nog een merk
waardige zaak. Er werden in
Rusland Junkers vliegtuigen
gebruikt, bewapend met mitrail
leurs en twee centimeter ka
nonnen. Daar konden ze blijk
baar niet meer mee vooruit en
daarom begonnen ze de bewa
pening op te voeren naar vier
en zes en zelfs naar acht centi
meter kanonnen. Er stond bij,
dat het toestel na het lossen
van zo'n zwaar schot grondig
nagezien moest worden, van
wege de verschrikkelijke terug
stoot.
Leeuwarden G. Brinck
"Zwembad Groote Wielen Leeuwarden" staat er op de voorzijde van deze kaart, die ons verder ten aanzien van de
uitgever geheel in het ongewisse laat: de achterzijde van deze foto uit Grootmoeders Ansichtenalbum is volslagen blanco.
Hoeveel, nu al wat oudere Leeuwarders, zouden er wel niet plezierige herinneringen bewaren aan dit bad onder de rook
van de stad? In een tijd, die nog niet zoveel vermaaksmogelijkheden kende, was het zwembad De Groote Wielen bij de
jeugd van Leeuwarden erg in trek.
