"IK SAG MEESTENTYDS WEL
DRIE FILMS INNE WEEK"
LEEWADDER HERINNERINGEN
pagina 5
lfe
Fien de la Mar: een van de sterren van het witte doek.
Deur de krisis in 'e binnenfaart
na de eerste wereldoorlog
socht myn fader in ut begin fan
de twintiger jaren werk an 'e
wal. Na wat losse baantsjes
wudde dat al gauw de bios-
koop; saaichef hiette die funks-
je. Dat hèt ie meer as twintig
jaren deen; eerst in 'e Cinema
(Wurdumerdyk), later in'e Lee-
wadder (drukke kant Nijstad).
Eerst later hè ik mij realiseerd
wat dat un hard gelag foor de
man wese mutten hèt. In ut
eerste plak om na twintig jaren
selfstandig skipper weest te
hewwen un baas naar de ogen
kieke te mutten en dan om fan
un leven in 'e frije natuur naar
de duustemis fan 'e bioskoop!
En ut waren toen, tussen 1920
en 1945, lange weken: zeven
dagen per week, nooit één frije
dag of zondag en dat 52 weken
lang. Pas in 1935 kreeg fader
syn eerste fakansjeweek: un
frije dag per week hèt ie nooit
had!
Deur de weeks was de dagin
deling: 's morgens met un
werkster de boel skoonmake,
somers 's middags frij, 's win
ters de kachels ansette, en 's
avus fanself tot sowat halfelf:
draaie! 's Frijdags en 's son-
dags fan twee uur af deurlo-
pende foorstelling, (ik hoor nog
in gedachten myn fader in ut
donker de 'geheimsinnige' kreet
slaken: nummer 2 is ferfallen!)
Waar fader de pest an had
was: sausiedoppen op 'e ko
kosloper! Ut was der sufer niet
weer uut te krijen. En dur was
één faste besoeker, die elke
week tydens de film un half
pond sausies op at! Toen fader
urn es fertelde hoe'n werk sij
fan syn snoeperij hadden, was
ut afgelopen. In ut ferfolg dopte
syn frou tuus eerst de sausies,
want 'jim hoeve fan mij gin last
te hewwen'.
Ja, ut was foor fader niet ut
mooiste werk. Hij leefde sicht-
baar op as ie weer us de helm
stok onder de arm had. Wij
kwamen ur dan niet meer an te
pas.
GRATIS.
Maar ik hè ut altyd geweldig
fonnen dat fader in 'e biosko-
pen werkte: gratis naar de film!
En dat in un tyd dat je nog niet
elke dag films op 'e televisie
sien konden en dat de buus-
senten om un kaartsje te kopen
oek heel wat skaarser waren
dan teugenwoordig. We suuden
ut nou een koopje fiene: je sa-
ten in de Cinema foor zestig
senten op 'e eerste rang en de
tweede rang was maar 30 sen
ten. Maar ja, dettig senten was
toen oek twee pakjes sigaret
ten. Naar de film gaan wudde
foor sommigen dan oek feul te
weelderig acht. As un steun
trekker (werklose) deur un kon-
treleur fan 'e sosiale dienst
trappeerd wudde op bioskoop-
gang, wudde dy meteen fan bij-
ferdienen verdacht!
Ik hè toen meestentyds wel
drie films in 'e week sien: vrij
dags na skool naar de Cinema
en deur de week nog un avund
naar de Leewadder. Daar had
den se altyd twee hoofdfilms
foor één prys: un Cowboy en
un dirruktyf (detective).
Tradiesje was foor ons oek om
in 'e Leewadder kermis fader
op te halen en dari na afloop
fan de foorstelling nog efen de
kermis ofer. Daardeur hè ik 'De
Jantjes' wel zeven keer sien,
want dat was feule jaren un
fast nummer in 'e kermisweek.
Ren de la Mar, Lou Bandy en
Henriette Davids waren un paar
fan de sterren daarin. Ik suu
urn eigenluk nog wel us sien
wulle.
Onfergetuluk bin foor mij oek:
San Francisco, ofer de grote
aardbeving (ferbluffende beel
den fan instortende gebouwen,
fan mensen die in 'e skeuren
stortten die er in 'e grond kwa
men, ensfh.); Ben Hur, nog in
'e stomme versie en toch met
un geweldige seggenskracht;
de musicals met Nelson Eddy
en Jeanette McDonald (fooral
Rose Mary; ik hoor nog de mu-
syk: Indian lovecall, Oh Rose
Maryensf).
En niet te furgeten: de lach
films: Laurel en Hardy (hele
goeie herinneringen o.a. an Fra
Diavolo); Joe E. Brown (fast
patroon: eerst de schlemiel
[mikpunt], maar an ut slot de
grote held!); Harold Lloyd (wie
kent niet de gevel-scène?). La
chen isgesond.
Mar oek ut foorprogramma was
belangryk. Ur ontbrak foor mij
wat an, as er gin tekenfilmke in
sat (ik bin nóg altyd gek op te
kenfilms!).
Dur waren soms oek nog ande
re dingen om om te lachen. So
gebeurde ut us in 'e Leewadder
dat de film in 'e furkeerde
folgorde afdraaid wudde. Un
hoofdfilm stond in ut algemeen
op drie cassettes [spoelen], die
met twee projectoren afdraaid
wudden. As spoel 1 op projec
tor 1 afdraaid was, startte de
operateur projector 2 met spoel
2 en sette dan meteen op pro
jector 1 spoel 3 klaar om die te
starten as spoel 2 afdraaid
was.
Op de bewuste afond had de
operateur an ut begin fan de
afond niet spoel 1 en 2 op de
beide projectoren setten, mar 1
en 3 en se later oek so af
draaid. Nou was dat nog niet
eens so erg weest, ut was un
cowboy-film en die hè wel us
meer wat haastige ferhalen,
mar hij startte toen projector 1
waar ie intussen spoel 2 opset-
ten had, denkende dat ut 3
was. Ferrassend mag wel seid
wudde: doden stonden op en
saten mekaar opnieuw dwars,
huwelijken leken ontbonden en
de plannen waar we de ontkno
ping al fan met maakt hadden,
wudden smeed! Eerst wat on
rustig geroezemoes, maar al
gauw wudden de lachspieren
kieteld en klonk ut ene lachsal
vo na ut andere. De meeste
besoekers hè trouwens niet
wacht tot oek spoel 2 helemaal
afdraaid was, se wisten om-
mers toch al hoe ut af liep?
Ik bin us met un friendin naar
de 'Gouden Stad' weest. Un
drakerig drama, ofer un onge
lukkige liefde in Praag, waar
emmers tranen bij guult wud
den deur de saai. Mar myn
friendin was nochal un nuchter
type en niet so guulirig anleid.
Óm ons heen wudde wakker
snikt en dat werkte op hur lach
spieren en toen ik dan oek nog
un gekke opmerking maakte,
stikte se hast. Onse foorburen
sagen ut daarbij produseerde
geluud foor un heftige snik an
en sagen meewarig om. Dat
was tefeul foor onse selfbe-
heersing en we barstten in un
skaterlach uut. En dat temidden
fan un hevig ontroerde saai!
We bin mar fut gaan; ut was
toch un rot film.
PANIEK.
Ik hè in de Leewadder oek us
un éénmans paniek met-
maakt.k Midden onder de voor
stelling fiel ur un stuk kalk uut
ut plafond met un geweldige
klap op de grond. Meteen
sprong ur un man overeind, die
luud roepende 'help, help!' naar
de nooduutgang floog. In plaats
van dat ie de spanjool ophoog
drukte, soas gebruukuluk bij die
apparaten, drukte ie urn - in
syn paniek - naar beneden en
dus wou de deur niet open! Hij
begon nog harder fan 'help' te
roepen en op de deur te bon-
sen. Intussen was ut licht op-
daan en de film stopte om te
sien of er nog meer naar bene
den komme wuu, maar ut was
duudeluk een enkel stuk. leder
een sat nou wat gegeneerd
naar de 'man-in-paniek' te ky-
ken. Myn fader probeerde urn
gerust te stellen, maar hij bleef
'help, help' roepen. Teneinde
raad deed fader de spanjool
foor urn omhoog, de nooddeur
floog open en de man skoot de
deur uut en de steeg naar de
Nijstad in. Langsaam stierf syn
hulpgeroep in de verte weg.
Het licht ging weer uut en de
film ging verder
Den Haag
Berend van der Veen
BEZOEK AAN DE REDACTIE VAN'T KLEINE KRANTSJE:
ALLEEN MOGELIJK NA TELEFONISCHE AFSPRAAK-120302
