hellema
'T KLEINE KRANTSJE
iw, de fren
Makelaars en
Taxateurs
voor geheel
Friesland
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN pagina 4
toen afscheid van hem moeten
nemen.
Zelf ben ik toen nog enige we
ken bij mijn zuster in Assen ge
bleven, want die was ontroost
baar na dit verlies.
Leeuwarden
Jac. Bakker
OOK EEN ARTIEST?
Reeds geruime tijd speelde ik
met de gedachte om een herin
nering op papier te zeten voor
't Kleine Krantsje. Door het
stukje van mevrouw Agatha
Cornelis-Postma uit Heeren
veen in het eerste nummer van
1992 kan ik er thans wel toe
overgaan. Zij gaf een opsom
ming van bewoners en zaken
lieden uit de Grote Kerkstraat,
onder wie matrasmaker Berger.
Die naam was ik al jaren kwijt.
Een van zijn zoons vertoonde
op dagen met mooi weer op
het Waagplein voor het oog
van velen die een deel van hun
schafttijd daar doorbrachten,
een zeer spectaculair kunst
stuk.
Op dat plein stond destijds ('t
was plusminus 1927) een zo
genaamd openbaar urinoir. Dat
ijzeren, groen geverfde bouw
werk stond ongeveer tegenover
P. S. Bakker en dan zo'n tach
tig, negentig centimeter van de
walkant af. Genoemde Berger
reed op het pleintje op z'n fiets,
ruggelings naar het stuur geze
ten, met zeer hoge snelheid
rondjes. Het publiek stond te
wachten op het moment waar
op hij de cirkel een ovale vorm
gaf en vanuit de richting Jamin
zeer snel achter de waterplaats
langs reed. Voorwaar een ge
durfd kunststuk, dat menigeen
verbaasde. Ik heb, komende uit
de Lombardsteeg en onderweg
naar de tsagijnestraat, verschil
lende malen deze gratis stunt
bijgewoond en nooit gehoord
dat hij door een verkeerde ma
noeuvre in de gracht terecht
kwam. 't Was een brutaal staal
tje: met de rug tegen het stuur
en terugtrappend zoveel snel
heid ontwikkelend, dat hij ogen
schijnlijk moeiteloos over die
walkant reed I
Misschien had Ritsko van Vliet
Sr. deze jongen in een circus
kunnen plaatsen? In Sip Caste-
Makelaardij tlnda 1098
Leeuwarden
leins etablissement was helaas
die ruimte niet.
Assen
L. Scheepstra
Een kleine twintig jaar gele
den hebben we een bericht
gepubliceerd over een
rechtzaak in de oude tijd te
gen een jongeman, die drie
gulden boete kreeg nadat hij
was bekeurd wegens "Wiel-
rijdersacrobatiek". Daarna
kregen wij op de redactie
bezoek van een meneer En-
gelbertus Johann Berger,
die ons tot onze verrassing
meedeelde: "Die acrobaat
was ik!" Hij vertelde ons,
dat hij in zijn jeugd op de
wijze, die U nu beschreef
"achterstevoren" naar Gro
ningen fietste en dat hij in
derdaad de gewoonte had
achter de waterplaats bij de
Waag langs te fietsen.
"Nee, de ploempert ben ik
nooit ingegaan" aldus de
heer Berger, "maar Com
missaris Wesser heeft me
wel eens gezegd: 'nou jong,
as je nou weer kunsten wil
uithalen, ga dan asjeblieft
naar het Zaailand, want ik
moet altijd maar weer man
netjes achter je aansturen
om je te pakken te krijgen
en die mannen heb ik niet".
Bert Berger vertelde ons
toen, dat hij ook zomaar de
trappen van het Gerechtsge
bouw op en af fietste; hij
werd door zijn stadgenoten
dan ook terecht "Betje, de
Kunstemaker" genoemd.
Red.'t KI. Kr.
De Oude Waag met daarvoor de waterplaats, waar "Betje de Kunstemaker" achterstevoren
achterlangs fietste zonder ooit in de ploempert te raken.
MEELFABRIEK FORTUNA
Niet alleen de meelfabriek van Foruna, ook Hartelust had vracht
auto's, waarvan we vermoeden, dat het oude Duitse legemagens
waren.
Nadat hij wegens overspanning
een jaar in de ziektewet was
geweest ging hij weer aan het
werk. Dan had hij altijd medicij
nen bij zich. Toen hij tegen een
boom reed gaf men de medicij
nen de schuld van een black
out. Veel te vroeg hebben we
Tot mijn grote verrassing een
foto in het januarinummer van 't
Kleine Krantsje van de stoom-
meelfabriek "Fortuna" aan de
Harlingertrekweg.
Mijn ouders woonden in een
aanleunwoning aan de oostkant
van de fabriek. Mijn vader
werkte als chauffeur bij de fa
briek en hij was een der eerste
vrachtwagenchauffeurs in
Leeuwarden.
In 1918 - 1919 kocht de fa
briek vier Mercedes Benz
vrachtwagens, welke in de oor
log van 1914 - 1918 in het
Duitse leger gebruikt werden
voor militair transport.
Mijn vader werd opgedragen
om het rijbewijs te halen, wat in
1919 gebeurde. De eisen wa
ren toen niet zo streng als te
genwoordig natuurlijk, er was
nog weinig verkeer.
Het was op de Harlingertrek
weg met een bestrating van
balstenen vaak een hinderlijk
lawaai. De vrachtwagenbanden
waren van hard rubber, dus
geen luchtbanden. Later is het
wegdek veranderd naar de ei
sen des tijds. En er kwamen
meer chauffeurs om de vracht
wagens te besturen. De wa
gens hadden kettingaandrijving
op de achterwielen. Door de
zware vrachten gebeurde het
wel eens dat zo'n ketting brak
en dan moest er een nieuwe
schakel worden ingezet. Het
rechterdeel van de fabriek werd
gebouwd van beton en dat was
het tweede gebouw van die
contructie in Leeuwarden. Het
eerste betonnen gebouw staat
nu nog aan de Nieuweburen en
is in gebruik bij La Venezia.
Toen het fabriekspand van de
Fortuna voltooid was werd er
graan in opgeslagen. Het ver
haal wil dat het scheefzakte
omdat de producten aan één
zijde werden geplaatst. Het
graan werd daarna evenredig
verplaatst en zie, het gebouw
kwam weer loodrecht te staan.
De Fortuna had nog een filiaal
aan het Kleinzand in Sneek en
dat werd bevoorraad vanuit
Leeuwarden. Het vervoer ge
schiedde over water met zol
derschuiten. Waren de kanalen
bevroren, dan werden de
vrachtwagens ingezet, wat voor
de chauffeurs een koude klus
was. Verwarming hadden de
wagens toen nog niet. De rit
naar Sneek duurde zo'n twee
uren, aangezien de snelheid
maar vijftien kilometer was.
Van mijn vader mocht ik wel
eens mee, maar ik was dan
wel goed ingepakt. De verlich
ting van de wagens was toen
nog door middel van carbid.
Alle werktuigen in de fabriek
werden door stoomkracht aan
gedreven. Later werd de eleva
tor electrisch aangedreven, wat
al een hele verbetering was.
De machinekamer was in de
fabriek werkelijk interessant. De
machinisten waren er wat trots
op. Vreemden werden niet toe
gelaten, althans niet wanneer
ze vuile schoenen hadden of
dito kleding. In de machineka
mer was alles schoon en de
machines zelf werden gepoetst
en schoon gehouden.
De directie ging later over in
handen van de heren Miedema
en Feenstra, respectievelijk di
recteur en onderdirecteur.
Laatstgenoemde was officier bij
de landmacht B.D.
De Fortuna werd tenslotte over
genomen door Koopmans
meelfabrieken en daarna voor
opslag gebruikt.
Leeuwarden A. Bons
bedrijf, later D.A.F.-vrachtwa
gens.
Het gebouw rechts van dat
huikje is de garage van de
N.T.M.-bussen. Daarachter de
Lokomotievenloods van de
N.T.M. oftewel de Remise.
Leeuwarden W. D. Lijfering
SAM HOOG
Op de schoolfoto in het januari
nummer stond ook een Samuel
Hoog, kortweg Sam. Deze is in
later jaren een zwager van mij
geworden. Sam Hoog was ooit
hoofdcontroleur van het week
blad Fen Fryske Groun, waar
voor hij de drie noordelijke pro
vincies moest afreizen.
V-
SNEKERTREKWEG
In het novembernummer zien
we een foto van het trammetje
op de Snekertrekweg, vóór de
ophaalbrug bij het spoordok.
Het hek achter de locomotief is
het toegangshek tot de opslag
plaats van de steenkolenhandel
van Siebesma en Prins, kort
weg S. en P. en naar de ach
terkant van de C.A.F.-fabriek.
Aan de waterkant van het
spoordok een rij geladen kolen-
wagons, de pramen van het
P.E.B. en een paar vrachtvaar
ders. Die liggen klaar om de
kolen per glijbak uit de wagons
over te nemen. De brugwach
terswoning waar de brugwach
ter "Zwarte Piet" (vanwege z'n
donker uiterlijk) woonde, staat
er nog in alle fleur op. Over de
daknaald van dit huis, zo over
de schoorsteen heen zien we
een werkgebouwtje staan. Dit
gebouwtje is de bakermat van
het Dieselmotorenbedrijf. Na de
oorlog vestigden zich hierin het
Stoomwalsenbedrijf van de fir
ma Meyer, later heette het Mo-
torwalsenbedrijf, dat zich ont
wikkelde tot Dieselmotoren-
