'T KLEINE KRAHTSJE
METFENNO SCHOUSTRA OP PAD
KRIS KRAS DOOR DE STAD
Stopteken
Mysterieuze steen
Lekker licht
Gevelteken
Grachtgeheimen
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 5 -
Leeuwarden is een stad vol
kleine bekoorlijkheden. Het
blijft een boeiende bezigheid
om ze op te sporen.
De Oude Heerengracht, die eertijds liep langs de plaats, waar
later de Harmonie werd gebouwd. Het mooie ronde bruggetje was
de Havenbrug; die lag pal tegenover de Haniasteeg. De tekenaar
heeft dus aan de westkant van het water langs het Schavernek
gestaan.
De mysterieuze steen in de noordelijke kademuur van het Naauw.
De steen is nogal beschadigd, maar het lijkt er op, dat er ooit de
afbeelding van een klok op stond.
plaats waar eens grachtwater
was, bevat voor ons geheimen,
die een klein beetje ontsluierd
worden, wanneer men er naar
op zoek gaat, zoals hier.
En wie, zoals ik, kan zeggen,
dat zijn eigen overgroot-, en
bet- en betovergrootvaders ook
al rondstapten in deze goede
stad, kan dus de illusie koeste
ren, dat er bij die zoektochten
in de voorvaderlijke grond nog
eens iets uit de eigen familie
naar boven komt. Van veel
waarde zal dat dan wel niet
zijn, maar ach, dat weet je nou
net ook weer niet.
Zo prakizerend blijft het leven
een spannende zaak. En is dat
nou niet leuk?
Wandelend over de Brol zag ik
een dezer dagen iets eigenaar
digs uit de goeie ouwe tijd.
Daar stapte een al wat oudere
heer van zijn fiets, maar voor
hij dat deed gaf hij keurig een
stopteken door even met een
hand te wapperen. Zoiets had
ik al lang niet meer gezien. Ik
kan me vergissen, maar ik heb
zo'n idee, dat er niet veel men
sen meer zijn, die zo netjes
een teken geven, voor ze van
de fiets afwippen.
Bij een bocht je hand uitsteken,
accuraat stoptekens geven -
dat werd ons vroeger toch
maar mooi geleerd en ik herin
ner me, dat we het deden ook.
Maar nu, in deze tijd? Mis
schien is er nog een handjevol
veteranen, die dit doet, maar bij
jonge mensen hoef je er niet
mee aan te komen. Ze zullen
het wel hoogst lullig vinden,
denk ik.
Ik heb zo'n idee, dat er niet
veel Leeuwarders zijn, die er
weet van hebben, maar er be
vindt zich een heel mysterieuze
steen in een van onze kademu
ren. Waar prlcies, zult u zeg
gen. Wel, in de noordelijke
muur van het Naauw, precies
tegenover de hoogbejaarde si
garenzaak De Planteur.
"ledereen", zou je zo denken,
ziet verlangend uit naar de
komst van de nieuwbouw op de
plaats van de oude Harmonie.
Maar nee hoor. Tot mijn verras
sing kon ik de volgende opmer
kelijke uitspraak noteren uit de
mond van een man, die stond
te staren in het nog steeds gro
ter wordende gat tussen Zaai
land en Ruiterskwartier: "Se
suden dizze ruumte nou mar
open late mutte, so lekker licht
as't nou is, kanne je het om-
mes nooit meer krije
Dat is vlak bij de Brolspijp en
als ik goed ben ingelicht moet
die klokvormige steen daar iets
mee te maken hebben. Of, be
ter gezegd, ze moet er in vroe
ger jaren mee te maken heb
ben gehad.
In een grijs verleden is me
eens verteld, dat die steen daar
is aangebracht ten behoeve
van de schippers, die hier
langsvoeren en die elkaar op
dit punt niet konden passeren -
daarvoor is en was het Naauw
gewoon te nauw.
Voer er een scheepje door het
Naauw in de richting van de
Brolspijp en voer er tegelijker
tijd een boot onder de Brolspijp
door in de richting van de Nieu-
westad, dan deed zich de
vraag voor, welke schipper op
wie moest wachten. Welnu, het
scheepje, waarvan de boeg het
eerst die steen in de muur be
reikte, moet dan voorrang heb
ben gehad.
Natuurlijk gaf dat gauw aanlei
ding tot trammelant en de
schippers zouden zo vaak fu
rieus hun pikhaken in de steen
hebben geplant, dat die nu
zwaar gehavend is - inderdaad
ziet ze erniet gaaf meer uit.
Dik tweehonderd jaar geleden,
in 1762, liet een zekere Jan
Anes Halma een huis in de To
renstraat bouwen met daarbij
een stal, waarin zes paarden
konden staan. De paarden in
deze stalling zouden gebruikt
worden voor de schippers, die
met hun trekschuiten op Bols-
ward voeren.
Toen het huis klaar was liet
Jan Anes, of lan Anes, een
heel aardig en passend kente
ken in de gevel aanbrengen:
een houten plaat met daarop
een trekschuit en de initialen
van hem zelf, IAH, en die van
zijn vrouw, die Antje Hendriks
Sanstra heette, aldus AHS.
Jan Anes Halma, die de functie
van "Commissaris van de Trek
schuiten" bekleedde, was, net
als zijn ega, al lang tot stof ver
gaan, toen zijn gevelbord met
de trekschuit in het Fries Mu
seum belandde - daar bevindt
het zich nu nog steeds.
Wie dit bijzondere gevelteken
nog eens wil bewonderen, kan
dus naar de Turfmarkt lopen
om er het museum binnen te
gaan, maar ook is het mogelijk
het teken te bekijken bij het
Klein Schavernek. Sinds enige
tijd zit daar een replica in de
voorgevel van een van de hui
zen daar.
Die replica, een kopie dus van
het origineel, is niet van hout,
maar van een soort beton.
Toen ik een paar maanden ge
leden op deze plaats over dit
gevelteken schreef, merkte ik al
op dat je zou zweren, dat het
van steen was en niet van
hout.
Twee abonnees van 't Kleine
Krantsje hebben een belangrij
ke rol gespeeld bij het opnieuw
in de openbaarheid brengen
van dit historische teken, de
heer P. Jorna, de eigenaar van
het desbetreffende pand aan
het Klein Schavernek, die de
opdracht gaf tot het. maken van
de replica en de heer J. de
Haan wiens stucadoorsbedrijf
de steen vervaardigde. Verder
was de zoon van een derde
abonnee, de heer J. van der
Geest te Stiens, de man, die er
als schilder zulke fraaie kleuren
aangaf.
Ach nee, het zal wel niet na
tuurlijk, maar, rasechte Leeu
warders, je weet het maar
nooit: misschien heeft ooit een
van onze eigen voorouders wel
eens achteloos iets in de stads
gracht langs het Ruiterskwartier
gekieperd, daf nu, na mis
schien honderdvijftig of twee
honderd jaar, weer te voor
schijn komt.
Dat zat ik zo te bedenken, toen
ik verschillende jonge mensen
druk bezig zag met detectors
de grond te onderzoeken op de
plaats waar het Harmoniege
bouw heeft gestaan. Daar heeft
in vroeger tijden een gracht ge
lopen en in die stadsgrachten,
dat weten we allemaal, komt
van alles terecht.
Dat is nu nog zo en dat is altijd
zo geweest: elke gracht en elke
