GEEN LOLLETJE IN
DE NOR TE ZITTEN
Uit grootmoeders ansichtenalbum
"TKLEIHE KEAHTSJE
KONINKLIJK BEZOEK
WERKMANSLUST
JOHAN
HILARIUS
TRAGEDIE
BIJ LEKKUM
IN VROEGER JAREN
Kanaalbrug met Gevangenis, Leeuwarden.
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 8
Het lijkt er wel eens op, dat we leven in een tijd, waarin misdadi
gers in de watten worden gelegd, zoals nog nooit eerder het geval
is geweest. De maatschappij van nu staat in ieder geval heel
anders tegenover de crimineel, dan de samenleving van vijftig of
honderd jaar terug. Zullen velen toch geen vrede hebben met het
huidige strafsysteem, zoals het ooit is geweest lijkt het ons zeker
niet acceptabel toe.
Eens is er in de strafgevange
nis te Leeuwarden een man
opgesloten geweest, die, waar
schijnlijk als weinig anderen, de
onbarmhartig harde hand van
de toen nog heel erg wraak
zuchtige Vrouwe Justitia heeft
gevoeld.
Dat zal geen brave broeder zijn
geweest, want nadat hij al ver
oordeeld was tot twintig jaar,
kreeg hij daar nog een veroor
deling van acht jaar gevange
nisstraf boven op.
Eerst verbleef hij in de gevan
genis in Woerden, daarna, dat
was in 1836, kwam hij in onze
Leeuwarder gevangenis te
recht.
IN DE CEL
Hij werd toen direct in de cel
geplaatst en bleef daarin - het
is nu nauwelijks meer te gelo
ven - negentien achtereenvol
gende jaren! De eerste negen
jaar bracht hij zelfs in dit hokje
door, zonder er ook maar een
maal uit te komen.
Daarna werd hem als grote
gunst voor een periode van
acht jaar toegestaan om zich
een- of tweemaal per week
naar de wandelplaats te bege
ven om er even de benen te
strekken.
Pas toen mocht hij elke dag
even uit zijn cel, wat voor deze
beklagenswaardige figuur een
hele opluchting moet zijn ge
weest.
In de cellulaire periode van de
eerste negen jaar werd hij
tweemaal ernstig ziek, maar
ook onder deze omstandighe
den werd hij niet uit zijn cel ge
haald. Wel kreeg hij in de tijd
van zijn ziekte gezelschap van
twee lotgenoten, maar overi
gens zat hij altijd alleen in de
cel.
Gedurende die lange celstraf
bestond zijn enige ontspanning
uit het lezen van boeken en
elke zondag keek de catechisa-
tiemeester even om de hoek
van zijn enge verblijfplaats.
Ook de commandant van de
gevangenis moet wel eens eni
ge belangstelling voor zijn ver
blijfplaats hebben getoond;
overigens kreeg hij nooit be
zoek.
Ja, toch wel: toen deze gevan
gene hier al een en twintig jaar
had gezeten werd hem een be
zoek vereerd door een Inspec
teur van het Gevangeniswezen,
aan wie hij vertelde, dat een zo
lange eenzame opsluiting "ver
dovend" werkte. Hij bleek toen
dan ook niet meer te kunnen
praten, zoals dat vroeger wel
het geval was geweest, en,
naar hij zelf duidelijk maakte,
was ook "het denkvermogen
aangetast".
Dan men ook in die tijd een
dergelijke behandeling van een
gevangene toch wel wat al te
gortig vond, bleek uit de rap
portage van de net genoemde
inspecteur, die van Zijne Excel
lentie de Minister van Justitie
speciale aandacht vroeg voor
dit ongehoorde geval.
Twee jaar nadat Emma van Waldeck Pyrmont regentes was
geworden voor haar dochtertje (koningin) Wilhelmina, be
zochten moeder en dochter Leeuwarden. Het streven van
Emma was erop gericht haar dochter "zo dicht mogelijk bij
het volk te brengen". Emma werd "koningin-moeder" ge
noemd. Deze foto werd in 1892 gemaakt bij een ontmoe
ting met Leeuwarders bij "Werkmanslust".
Een tragedie in de tijd van de
Tweede Wereldoorlog, die met
de oorlog zelf niets te maken
had: dat is het drama geweest
van de elfde juli negentieneen
enveertig, waarbij twee jonge
meisjes om het leven kwamen.
De beide zusjes Hendrika en
Aaltje de Geest, respectievelijk
elf en tien jaar oud, vermaakten
zich die dag met een onschul
dig pootjebaden in het zoge
naamde Lekkumerrak. Toen zij
daar genoeg van kregen beslo
ten ze in de Dokkumer Ee te
water te gaan, hoewel geen
van beiden de zwemkunst
machtig was.
De gevolgen waren verschrik
kelijk. Op een gegeven moment
verdwenen beide zusjes de
diepte in. Wel werden de kinde
ren spoedig weer op de wal ge
bracht, maar alle pogingen het
bewustzijn van de drenkelingen
terug te brengen bleven vruch
teloos.
Groot was de verslagenheid bij
het personeel en de kinderen
van Practische Hulp, toen het
droeve nieuws daar bekend
werd gemaakt - het was in
deze oprichting, dat de beide
zusjes werden verpleegd.
Na een langdurig ziekbed is de
vorige maand in zijn woon
plaats Deventer overleden onze
oud stadgenoot, de heer J. Hi-
larius. Johan Hilarius, oorspron
kelijk werkzaam in de ouderlijke
kantoorboekhandel in de
Weérd, begon later zelf met het
exploiteren van een dergelijk
bedrijf in Deventer.
Hier is hij vooral bekend gewor
den als een zeer verdienstelijk
en vooral ook zeer sportieve
voetballer van het eerste elftal
van Frisia, waarvoor hij vele ja
ren heeft gespeeld.
Het vorige jaar, toen hij al ern
stig ziek was, schonken we in 't
Kleine Krantsje nog aandacht
aan de prachtige plakboeken,
die Johan Hilarius in zijn lange
sportloopbaan heeft aangelegd
- hij was, voor wat de voetbal
geschiedenis van Frisia betreft,
leen aartsverzamelaar.
Johan Hilarius is acht en zestig
jaar geworden.
De firma L. Cohen van de Kelders is in de twintiger jaren de uitgeefster geweest van deze prentbriefkaart, die later in
Grootmoeders Ansichtenalbum is terechtgekomen. Hoewel de Eerste Kanaalbrug er nu nog net zo ligt als toen, ademt
deze foto toch een geheel andere sfeer dan die we nu kennen. Trouwens, er is natuurlijk toch wel het een en ander
veranderd sinds de fotograaf dit plaatje maakte, zoals de bebouwing rechts op de achtergrond. De jongens, die zich zo
mooi bij dat handje hebben opgesteld, moeten, wanneer ze nog leven, al tegen de honderd lopen, maar de stoere
politieman, een meneer De Leeuw, is er al lang niet meer.
