VERZETSMAN ONTWAPENDE
ZIJN MOORDENAARS
ONGEHOORDE STUNT IN OORLOGSTIJD
'T KLEINE KRAKTS JE
IN MEMORIAM PEKE DOLSTRA
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 5
derweggetje van de voormalige
trambaan op en stopte na een
meter of tien.
Albrecht en De Gendt sprongen
er uit en lieten hun slachtoffers
uitstappen.
"Fünfzehn Pasz auflaufen
Mensch!" blafte Albrecht - vijf
tien pas vooruitlopen!
De jongens liepen het weggetje
op, naast elkaar. Ze zagen er
ellendig uit. Ze hadden in vier
dagen geen voedsel gehad, ze
waren verzwakt, ze waren ge
ranseld en getrapt. Vooral Peke
Dolstra was er erg aan toe. Hij
droeg nog duidelijk sporen van
de klappen in het Burmania-
huis.
Op misschien vier, vijf meter af
stand van de arrestanten volg
den Albrecht en De Gendt. De
Gendt met een stengun in de
aanslag, Albrecht met een pi
stool in de vuist.
Hoe lang zal deze macabere
wandeling hebben geduurd?
Hoe ver zijn de mannen nog
het weggetje in de richting van
de spoorlijn gevolgd? Wat ging
er om in de hoofden van de
jongens, die met volstrekte ze
kerheid wisten, dat elk moment
de schoten konden knallen?
Auke de Vries dacht - heel
merkwaardig - wie zeilt er
straks in m'n boot.
Peke Dolstra dacht - nu of
nooit.
Wat er toen precies gebeurde
zal - gedetailleerd en tot in de
finesses - nooit meer kunnen
worden gereconstrueerd.
GEWELDIGE SPRONG
In een fractie van een seconde
plantte Peke Dolstra z'n hak in
de grond, draaide zich om,
maakte een geweldige sprong,
greep Albrecht bij de keel en
sloeg diens met het pistool ge
wapende vuist omhoog, terwijl
beiden door de enorme schok
in de langs het weggetje lopen
de sloot belandden.
Dolstra lag onder, Albrecht bo
ven, maar dat duurde niet lang
en sneller dan het kan worden
naverteld kreeg de verzwakte
gevangene de sterke, zeker
tweehonderd pond wegende
S.D.er onder zich.
De Rexist De Gendt, stellig ge
schrokken van de onverwachte
situatieverandering, wilde z'n
baas te hulp komen en trachtte
Dolstra een kogel door het
hoofd te jagen, maar het werd
een schampschot langs het
voorhoofd. Even verloor Dolstra
z'n greep op Albrecht, maar hij
hoorde de bang geworden Duit
ser roepen: "Nicht schieszen,
nicht schieszen!!!" - niet schie
ten, niet schieten! - en terwijl
Auke de Vries met nog maar
één gedachte - hoe kom ik hier
zo snel mogelijk vandaan! - de
benen nam en over de aan de
andere kant van het weggetje
(Vervolg op pag. 16)
Het was een opvallende stadgenoot, die de vorige maand op de leeftijd van vijf en
zeventig jaar overleed: Peke Dolstra, in vroeger jaren rijwielhandelaar aan de
Hollanderdijk. Op een wel heel bijzondere wijze verwierf hij zich al op jonge leeftijd
een grote bekendheid in de stad. Zo blonk hij lange tijd uit in het vermaarde
keurcorps van de Gymnastiekvereniging Quick, dat in de eerste jaren na de oorlog
opzienbarende successen oogstte. Nog veel spectaculairder evenwel was de
stunt, die zijn naam al eerder op ieders lippen bracht. In de oorlog als actief
verzetsman door de Duitsers gearresteerd, haalde hij immers het stoute stukje uit
door zich letterlijk vrij te vechten, op het moment, dat hij zou worden vermoord.
Deze actie, die. hem toen het leven redde, kon beschouwd worden als een van de
meest opgehoorde staaltjes in oorlogstijd in het bezette Nederland.
sen werden op de envelop ge
noteerd. De beide gevangenen
moesten nu achter in de auto
plaatsnemen, De Gendt ging
voor zitten met een stengun op
de jongens gericht, Albrecht
chauffeerde.
De wagen reed door de Prins
Hendrikstraat, sloeg over de
brug rechtsaf de Willemskade
op en stopte bij de Wilhelmina-
baan.
Zouden de S.S.ers nu deze
Op de eerste maart van het be
vrijdingsjaar '45 werd Peke Dol
stra gearresteerd door de Duit
sers, die hem van illegale
activiteiten verdachten. Maar zij
wisten niet, dat hij werkelijk
door de Engelsen gedropte wa
pens in huis had en meer dan
vage vermoedens hadden ze
niet.
Alle verhoren leverden de be
zetters dan ook niets op: Peke
Dolstra bleef hardnekkig vol
houden niets van ondergrondse
activiteiten af te weten.
Verscheidene liters jenever,
door Peke's zuster Zus Dolstra
naar de bezetters gebracht,
overtuigden de Duitsers tenslot
te van een volledige onschuld
van hun gevangene en op de
eerste april na een detentie van
precies een maand, lieten ze
hem weer gaan.
WEERVERRAST
Maar nauwelijks een week la
ter, toen hij thuis op twintig
stenguns en een zak granaten
zat, werd hij waarempel wéér
verrast: de Duitsers drongen
onverwacht zijn huis binnen en
duwden hem meteen een ge
weerinde rug.
Nu leek z'n toekomst plotseling
hopeloos. In de kelders van het
Burmaniahuis, zetel van de zo
gevreesde Duitse Sicherheits
Dienst, werd Peke Dolstra met
de andere leden van zijn sabo
tagegroep geconfronteerd en
daar kreeg hij ook, zwart op
wit, de belastende verklaringen
van een doorgeslagen makker
onder de neus.
Tot de gevangenen van andere
groepen, die Peke Dolstra niet
of nauwelijks kende, behoorde
de Leeuwarder Auke de Vries,
die in een timmerzaak aan de
Bleeklaan z'n stengun poetste
op het moment, dat acht, ne
gen Duitsers het pand omsin
gelden. Ook hij, met een wa
pen in de hand op heterdaad
betrapt, hoefde niet op enige
consideratie van de Duitsers te
rekenen.
Andere jeugdige Leeuwarders,
eveneens opgesloten in de cel
len onder het Bumaniahuis, wa
ren de drie broers Wierda,
Mark, Hijltje en Klaas, S. van
Dam, C. van Dijk, H. Harder, D.
de Jong, S. Kooistra, J. Nieuw-
land, J. Popma en J. Simoni-
des. Op Hijltje Wierda en het
Hoofd van de Illegale Inlichtin
gendienst Mark Wierda na, wa
ren allen leden van de illegale
Nederlandse Binnenlandse
Strijdkrachten.
Van al deze ongelukkigen wer
den Jan Popma en Jan Simoni-
des overgebracht naar Gronin
gen - zij zouden, wonder
boven wonder, levend de dag
van de bevrijding begroeten.
Alle anderen werden een paar
dagen voor de komst van onze
Canadese bevrijders bij Dron-
rijp gefusilleerd.
Op de vierde dag van hun ge
vangenschap werden Dolstra
en De Vries uit hun cellen ge
haald en naar buiten gebracht.
Zij wisten wat dit betekende.
Voor het bordes aan de kant
van de Nieuwestad stond een
soort sportauto klaar. Er ston
den twee S.D.ers bij, De Gendt
en Albrecht.
Wie was Emile de Gendt? Dat
was een Belg, een lid' van de
zeer beruchte groep Rexisten,
die zich bij het verhoren van
gevangenen aan de gruwelijk
ste wreedheden schuldig maak
ten.
En wie was Wilhelm Arthur Al
brecht? Dat was de Kriminal-
kommissar, het hoofd van de
Sicherheits Dienst, een moor
denaar. Een week eerder had
hij de jonge Petrus Woudsma,
gevangen genomen om werke
lijk niets, bij de Prinsentuin voor
zich uit laten lopen en hem met
een schot in de rug gedood:
"Auf der Flucht erschossen".
NABESTAANDEN
De Belg beval de beide gevan
genen hun ringen af te doen.
Hij deed ze in een envelop,
plakte het couvert met een
hautain gebaar dicht en vroeg
of de jongemannen "nabe
staanden" hadden - de adres
plaats kiezen om hun arrestan
ten te laten "vluchten"?
Nee - de hekken van de Wil-
helminabaan bleken gesloten te
zijn, de wagen werd gedraaid
en de beide jongens hoorden
het woord Mauer vallen - er
werd, naar snel zou blijken, de
"Mauer-muur" even voorbij de
overweg in de Harlingerstraat-
weg mee bedoeld. Op weg er
heen, op de Westersingel,
maakte Dolstra een gebaar,
waaruit De Vries kon opmaken
dat hij de beide S.S.ers wilde
grijpen: jij die, ik die. Maar De
Vries durfde het niet aan en
knikte, haast onmerkbaar, van
nee. Wat zou er ook zijn ge
beurd, wanneer er in deze snel
rijdende wagen een gevecht
was ontstaan?
De auto reed nu de Harlinger-
straatweg uit, passeerde de
overweg, draaide nog voor de
Mauer-muur linksaf het mod-
Peke Dolstra: hij moet over bovenmenselijke krachten hebben beschikt, toen hij zijn sterke tegenstan
ders Overmeesterde. (Foto: Fenno Schoustra)
