EEN BIJNAAM HAD JE
VROEGERZOMAAR
'T KLEINE KRANTSJE
II liiiif
De twintigste eeuw
in ons Leeuwarden
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 25
Het geven van bijnamen mag
in vroeger jaren een gewoonte
zijn geweest, die meer in
zwang was dan tegenwoordig,
ook nu worden er aan bepaal
de mensen nog wel scheldna
men gegeven. De wijze, waar
op deze bij- of scheldnamen
ontstonden of ontstaan, is
soms wel heel merkwaardig. Er
heeft weleer in Leeuwarden
een notaris geleefd, die klein
van stuk en zeer mismaakt
was. Ook hij had een bijnaam,
maar die dankte hij niet aan
zijn fysieke handicap. Nee,
deze notaris werd algemeen
De Dokkumer Inktpot genoemd.
En waarom dan wel?
Nu, ooit leidde de notaris een
verkoping in Dokkum en toen
moet zijn kleine gestalte voor
het publiek in de zaal nauwe
lijks zichtbaar zijn geweest, om
dat er voor hem een inktpot op
de tafel stond. 'Doe die inktpot
wat opzij, wij kunnen de notaris
niet zien', werd er toen geroe
pen. En warempel, van dat mo
ment af werd de notaris zelden
meer met zijn eigen naam ge
noemd - voortaan was het De
Dokkumer Inktpot en zo bleef
het ook.
Het was niet alleen de-man-
van-de-straat die in vroeger ja
ren in veel gevallen van een
bijnaam werd voorzien. Ook
notabelen en andere figuren uit
'de betere kringen' gingen door
het leven onder aanduidingen,
die met hun werkelijke naam
niets te maken hadden, maar
die de volksmond hen op een
bepaald moment had gegeven.
Ooit is er hier een eerzame
burgemeester geweest, die Dirk
Zeper heette. De heer Zeper
was een bekend zakenman -
hij exploiteerde een zeepziede-
rij; vandaar dus ook de toepas
selijke geslachtsnaam, die hij
droeg. Hij was raadslid en wet
houder voor hij in 1865 voorzit
ter werd van de gemeenteraad.
Toen was het dus 'Burgemees
ter Zeper' tot hij op de onzalige
gedachte kwam om terwille van
de houtopbrengst de mooie
kastanjebomen aan de Span
jaardslaan om te hakken. Dat
plan stuitte op een grote weer
zin van de Leeuwarder bevol
king en haar protest kwam nog
het mooist tot uiting in de bij
naam, die deze burgervader
prompt kreeg.
'Durk Hak' noemden de men
sen hem nu en zelfs in de tien
jaar, dat die meneer Zeper nog
leefde na zijn eervol ontslag in
1871 bleven de echte Leewad-
ders hem aanduiden als Durk
Hak: 'Must nou es kieke, der
komt Durk Hak oek an, die
kwiebus su de bomen vanne
Spanjerdslaan so gau even
omhakke
Een andere burgemeester van
Leeuwarden, nog niet zo heel
lang geleden overleden, was
de heer mr. A. A. M. van der
Meulen, een nogal stijle figuur
en bepaald geen type om er
een gezellig een borreltje mee
te gaan drinken.
Burgemeester Van der Meulen,
eerder advocaat en procureur
en net als Dirk Zeper raadslid
en wethouder, was de zoon
van een strijdbare geheelont
houder en net als papa zal ook
hij wel nooit een druppel alco
hol hebben geproefd. En ook
voor hem hebben de Leewad-
ders indertijd een passende bij
naam bedacht. 'Piet Spuitwater'
noemden ze hem
M£f
ji^S
Ij^Sl
In een tijd, toen er bij wijze van spreken in elke straat in de stad nog wel een of meer
sigarenzaken te vinden waren, behoorde het Sigarenmagazijn van de Gebroeders Schier-
beek zeker tot de bekendste en drukst beklante van al deze bedrijven in dit genre.
Oorspronkelijk zaten de broers op de hoek van de Wirdumerdijk en de (nog smalle)
Peperstraat, waar zij deze speciaalzaak in 1873 vestigden. Chef in de winkel werd later
Gerrit Jan Steenbergen, die de onderneming in 1902 overnam. Zes jaar later verhuisde hij
naar de Kelders bij de Brol, waar de Leeuwarders niet alleen hun rookartikelen, maar ook
lectuur en snoep konden kopen en waar ook al met lotto- en totoformulieren werd gewerkt.
In 1952 nam zoon Jan Steenbergen de zaak van zijn vader over en ook hij werd, net ais
papa, door veel van zijn klanten als "meneer Schierbeek" aangesproken. Eind 1981, na
honderd en acht jaar dus, kwam er een eind aan het bestaan van deze zo bekende zaak,
die eigenlijk officieel "Het Wapen van Leeuwarden" heette. En dat wapen is nog boven de
deur te zien. (Foto: Fenno Schoustra)
Het jammerlijke einde van een tijdperk: de Stalhouderij van Poels-
ma aan de Spanjaardslaan verkoopt haar laatste koetsjes. De tijd
van de paardentractie is vrijwel voorbij - voor het vervoeren van
bruidsparen en stoffelijke overschotten wordt voortaan alleen nog
van auto's gebruik gemaakt. Een van de koetsjes, die nu definitief
de deur uitgaan, wordt aangekocht door een ploeg Leeuwarder
journalisten. Zij betalen er niet meer dan vijf en vijftig gulden voor.
Het voertuig zal als "Journalistenkoets" een zekere bekendheid
krijgen. (1955)
Er worden in dezelfde maand twee voetbalclubs opgericht, die
beide een lang leven beschoren zijn. Het zijn de voetbalvereniging
Nicator en de voetbalvereniging Rood Geel (1921)
In het Friso Bioscoop Theater aan de Nieuwestad wordt "een
prachtige kunstfilm" vertoond: "De laatste dagen in Pompéi". Het
is, volgens de advertenties in de krant, "ontegenzeggelijk de
meesterlijkste film van alle tot heden verschenen bioscopische
werken". De entreeprijzen zijn dan ook een weinig verhoogd en
variëren van dertig tot vijf en zeventig cent. Daarvoor krijgen de
bezoekers te zien "vijf afdeelingen met overweldigende prachttafe-
reelen, o.a. Paniek in den Circus, 10.000 vluchtelingen, De
Zwaardvechters, De Uitbarsting van den Vesuvius en Ondergang
van Pompéi' '(1913)
Hardnekkige geruchten spreken van een belangrijke vondst bij het
bouwen van de nieuwe brug over de Oostergracht tussen de
Nieuwe Oosterstraat en de Wijbrand de Geeststraat. Er zouden
heel wat antieke gouden en zilveren geboorte- en andere lepels
zijn gevonden. De verhalen zijn waarschijnlijk erg aangedikt. Wel
zeker is het, dat een van de gravers een zilveren lepeltje en een
oorijzer gevonden heeft. (1924)
De adjudant H. Gol is precies vijf en twintig jaar in dienst van de
gemeentepolitie. "De Heer Gol heeft zich steeds doen kennen als
een zeer bekwaam politieman, wiens optreden hem de sympathie
van alle lagen der bevolking bezorgde.(1949)
Na twaalf jaar kan er eindelijk weer eens een Elfstedentocht ge
houden worden. Helaas wel bij zware vorst en bitter koud weer.
De strijd van de wedstrijdrijders levert een grote verrassing op.
Want het is een volstrekte outsider, die winnaar wordt, na eerst
wel een half uur achterstand op de koplopers te hebben gehad.
Zijn naam komt plotseling van ieders lippen: Karst Leemburg uit
Leeuwarden. De triomfator is nog een oudje ook. Hij is al negen
en dertig en dat wordt nu nog als een ouwe veteraan beschouwd.
(1929)
De minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk. Mr.
Maarten Vrolijk, opent het zwembad De Kleine Wielen. Het bad
zal zeker in een behoefte voorzien, nu de oude baden van de
Grote en Kleine Wielen buiten gebruik zijn gesteld. (1965)
De eerste betonbouw in Leeuwarden: de architect Hero Feddema
ontwerpt voor de firma Jellema, die kruidenierswinkels exploiteert
aan de Voorstreek en op de Nieuwestad, een "wolkenkrabber".
Het pakhuis wordt gebouwd aan de Nieuweburen, dicht bij de
Dubbele Pijp. (1911)
Op een boelgoed van oud oorlogstuig in Groningen koopt de
melksalonhouder F. Kimp van de Nieuwestad een voormalige
Duitse legerauto van het merk Opel. Hij laat de auto opknappen
en inrichten als autobus. Dan sticht hij de Leeuwarder Auto Bus
onderneming en zo gaat de eerste autobus op de Friese wegen
rijden. De eerste lijn is die van het station naar het Tolhuis aan de
Groningerstraatweg - deze rit kost vijftig cent per persoon. (1921)
In het gebouw van de Middenstands Bank aan de Langemarkt-
straat zijn drie man bezig een zware brandkast te verplaatsen.
Plotseling bezwijkt de marmeren vloer, waardoor de kast kantelt
en een van de mannen bekneld raakt onder de zware last. Het is
de vier en vijftig jarige H. Zondervan uit de Groeneweg, die de
volgende dag aan zijn verwondingen bezwijkt. (1933)
Afscheid als burgemeester van Jhr. Mr. J. M. van Beijma. Hij
leidde de gemeente Leeuwarden van 1918 af. Zijn opvolger is "de
foute" Mr. J. W. Schönhard - hij staat aan de kant van de Duitse
bezetters. (1943)
Op de leeftijd van twee en zeventig jaar overlijdt de heer Teunis
van Dijck, die als leedaanzegger zeer bekend was in de stad. Veel
stadgenoten kenden hem niet bij naam, maar noemden hem "Tien
voor twee". Dat sloeg op de stand van zijn opvallend grote voeten,
die altijd deze tijd aanwezen. 1952)
De Leeuwarders zullen er op dit moment niets van merken, maar
het gebeurt dan toch maar: in Vincennes wordt de door de Fran
sen ter dood veroordeelde Mata Hari gefusilleerd. Mata Hari was
de artistennaam van Margaretha Geertruida Zelle, de dochter van
de Leeuwarderpettenkoopman Adam Zelle. (1917)
VvsttTGsj
Li" J
