'T KLEINE KRANTSJE
INTERESSANTE LEESSTOF
IN 144 JAAR OUDE KRANT
EERLIJKE
MENSEN
HETNIEUWS VAN 1850
Schouwburg te Leeuwarden.
SE MOEDER DES HD1SGEZINS OF IS ES DAN
GBENE ODDE VOOR EDELE HUISVROUWEN?
De Peettante, of het huwelijk tegen
wil en dank.
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
Een honderd en vier en veertig jaar oude krant - dat was het, waarmee een van
onze abonnees, de heer G. A. Offringa te Paterswolde, ons een dezer dagen
verraste. Het was een exemplaar van de Provinciale Friesche Courant van Zondag
20 Februanj 1850, vier pagina's dik en net zo breed, maar iets hoger dan onze
eigen krant. "Echt iets voor uw archief, dacht ik zo" schreef de heer Offringa ons
en dat kunnen we hem niet tegenspreken. Het is haast altijd zo, dat een erfstuk uit
het verleden, zoals deze oeroude krant, wel iets bevat, dat ons nu nog interesseert
- het moet wel heel gek gaan, wanneer er voor ons niets lezenswaardigs in te
vinden zou zijn.
pagina 38
DINGSDAG DEN 26 FEBRUARIJ 1850.'
No. 4 van het abonnement.
Tooneelapel in 3 bedrijven en 4 Tafereelendoor
A. von Kotzebue.
na'hetzelve
Bljjspel met Zang in een bedrijf door G. van
Ernst Koning.
Aanvang 6 J/2 urè.
Zo brengt deze krant bijvoor
beeld een bericht over een
diefstal in Leeuwarden, waaruit
we kunnen opmaken, dat deze
vorm van criminaliteit in "die
goeie ouwe tijd" nog lang niet
zoveel voorkwam als nu.
"Wij vernemen," aldus het blad,
"dat op Donderdag jl. ten huize
van Jantje Koster, weduwe J.
H. Stienstra, alhier, een diefstal
is gepleegd van een aantal
gouden en zilveren voorwer
pen, bestaande in: vijf strengen
bloedkoralen met gouden slot,
een paar oorbellen met bloed
koralen, een dito doekspeld,
twee dito vingerringen, een
paar dito mansoorringen, een
dito eijerlepeltje en nog eenige
andere voorwerpen. De ver
moedelijke daderes, thans
voortvluchtig, is zekere meid,
zich genoemd hebbende Trijn
tje (waarschijnlijk Trijntje Es-
kes) volgens opgave 21 jaar
oud, die, bij gemelde weduwe
inwonende, van hare afwezig
heid heeft gebruik gemaakt om
den diefstal te volvoeren".
Interessant in die oude krant is
ook de melding van een sterf
geval, weliswaar niet in Leeu
warden, maar in Lutkewoude:
"Met innige droefheid berigten
wij van hier, dat een onzer
vriendinnen, Aafke Feikes Vis
ser, weduwe van Doede Wiels-
ma, het tijdige met het eeuwige
heeft verwisseld. Zij leefde on
der ons 60 jaren als boerin, al
toos op dezelfde plaats, toebe-
hoorende aan de, nu wijlen
Mevrouw Bouricius, en 2 jaren
ook op die plaats zonder bedrijf
onder hare kinderen, zeer ver
genoegd als eene ware Chris
tin; weldoende aan velen, was
zij een steun en hoogst nuttig
lid onzer gemeente en vooral
voor hare kinderen en kleinkin
deren, die haar nog te vroeg
moesten missen. Zij overleed
den 17 dezer in den gezegen-
den ouderdom van bijna 88 ja
ren, nalatende het aanzienlijk
getal van 86 spruiten, zoo kin
deren, als achterkleinkinderen;
15 kinderen, kleinkinderen en
achterkleinkinderen zijn haar
reeds voorgegaan, zoodat bijal
dien die nog aanwezig waren,
hare stam het aanzienlijk getal
van 101 zielen zou hebben be
dragen, of omtrent het 2/3 deel
der geheele bevolking van het
dorp Lutkewoude.
Tja, droevige berichten, zoals
dit uit Lutkewoude, waren er
toen natuurlijk ook al aan de
orde van de dag.
"Vollenhove, 16 Februanj. Het
lijk van den Steenwijker schip
per Jan Kreumer, die in het
jongst verloopene najaar door
het omslaan van zijn vaartuig in
de Zuiderzee, met vrouw, kin-
der geheele bevolking van het
golven is geworden, is alhier
aangedreven en opgevischt."
"Assen, 21 Februarij. Sedert
Zondagmiddag wordt de vrouw
van een ingezeten dezer stad
vermist; 's avonds te half tien is
zij ter deure uitgegaan en tot
heden niet wedergekeerd; met
reden was men beducht, dat
haar een ongeluk overkomen
was; dientengevolge is een
aantal personen Maandag,
Dingsdag, Woensdag en ook
heden bezig geweest met in de
hoofdvaart en de stads-cingel-
gracht met haken enz. onder
zoek te doen, of zij welligt in
het water was geraakt; ook is
het stadsbosch doorgezocht,
daar iemand meende, haar
daarin gezien te hebben, doch
alles vruchteloos. Men vreest
het ergste. Ook schijnt zich de
justitie reeds met de zaak be
moeid te hebben, op het ver
moeden, dat er eene misdaad
was gepleegd."
Een verontrustend bericht had
de krant te melden uit het bui
tenland: "Te Limerick zijn de
autoriteiten zoo beducht ge
weest voor ernstige stoornis
der rust, dat zij l.l. Woensdag
de ondersteuning der gewapen
de magt inriepen, die dan ook
verscheiden gedeelten der stad
heeft doorkruist, zonder dat zij
op eenige ernstige wijze tus-
schen beide is gekomen. De
ongeregeldheden hebben zich
bepaald tot het openbreken van
eenige bakkerswinkels en het
wegroven van het daar aanwe
zige brood. Hier en daar las
men op muren en deuren de
woorden: bloed of brood!"
Natuurlijk leefde het volk in die
dagen ook mee met het wel en
wee van de leden van de Euro
pese koningshuizen.
Van de gezondheid "des Ko-
nings" van Denemarken werd
gemeld: "De Koning bevindt
zich heden ongeveer als giste
ren. De nacht is door den hoest
onrustig geweest."
En een later binnengekomen
bericht vermeldde van de toe
stand op de dag erna: "Vol
gens het heden uitgegeven bul
letin was de Koning bij
voortduring vrij van koorts. Ook
de hoest begon af te nemen,
zoodat Z.M. in den afgeloopen
nacht bij tusschenpoozingen vijf
uren rustig geslapen heeft. He
den gevoelt Z.M. zich eenigs-
zins verlicht. Er zullen intus-
schen eenige dagen zonder
merkbare verbetering moeten
voorbijgaan. De toestand is niet
onrustbarend."
Nog betere berichten kon het
blad doorgeven vanuit Frank
rijk: "De 'ex-Koning der Fran-
schen en zijne familie hebben
hun verblijf van Claremont we
der naar Richmond overge
bracht, waar Hoogsderzelver
tot Paschen denkt te resideren,
vermits het verblijf aldaar is ge
bleken zeer voordeelig te wer
ken op de gezondheid van de
ex-Koningin."
Interessant zijn ook vaak de
De oude Schouwburg aan het Ruiterskwartier, nu de Friesche Club. Aanvang van de voorstellingen halt zeven.
enerniiy. ocwecrie i-eiiho Schoustra/'t Kleine Krantsje)
advertenties in oude kranten.
Dank zij deze oude Provinciale
Friesche Courant ("Gedrukt en
uitgegeven bij L. Schierbeek te
Leeuwarden; de uitgave dezer
Courant geschiedt op Zondag
en Donderdag") weten we nu
ook waar Leeuwarders van
1850 op "Dingsdag den 26 Fe
bruarij" hun vertier konden zoe
ken. Wel, in de schouwburg
aan het Ruiterskwartier, dat
was het gebouw, waarin nu de
sociëteit De Friesche Club ge
vestigd is.
Daar werd een Toneelspel in
drie bedrijven en vier Taferelen
opgevoerd onder de nogal in
gewikkelde titel "De moeder
des huisgezins of is er dan
geene orde voor edele huis
vrouwen?" en "na hetzelve"
nog een blijspel met zang in
een bedrijf, dat werd aangekon
digd als "De Peettante, of het
huwelijk tegen wil en dank".
De aanvangstijd van deze voor
stellingen in de Schouwburg
doet ons nu wat vreemd aan:
"Aanvang 6 Vfe ure".
Een dag eerder hadden onze
voorouders al kunnen genieten
van een Vocaal en Instrumen
taal Cancert van het Muzijk-
,Collegie Euphonia in de Zaal
van de heer Van der Wielen in
de Breedstraat. Dat werd gege
ven "ter benefice van den Or-
chest-Directeur de heer P. We-
demeyer, Muzijkmeester te
Leeuwarden".
Ook dit gebeuren (bij te wonen
tegen een entreeprijs van ne
gen en negentig cent!) begon
om half zeven en dat is toen
kennelijk een gebruikelijke aan
vangstijd voor evenementen
geweest.
Het is in 1920 gebeurd, dat een
jongste bediende van de Natio
nale Bankvereniging aan de
Wirdumerdijk bij de Nederland
se Bank aan de Eewal voor
duizend gulden zilvergeld
moest halen.
Op de terugweg, met een zak
met tweehonderd rijksdaalders
en een zak met vijfhonderd gul
dens, gleed de jonge knaap
bij de Langepijp uit waar
door de zak met rijksdaalders
opensprong en alle munten de
straat opvlogen.
Meteen kwamen er mensen
aan om de jongeman bij het
oprapen van de rijksdaalders
behulpzaam te zijn. En wat ge
beurde er? Alle, werkelijk alle
rijksdaalders kwamen weer in
de zak terug!
