MOETEN WE DE GRACHTEN
NU WEL OF NIET DEMPEN?
DISCUSSIEPUNT VAN VROEGER
pagina 11
binnengracht meerdempen.
Ik zelf heb plm. twintig jaar aan
de Weaze gewoond en daar de
lusten en lasten van het wonen
aan een binnengracht meege
maakt (tot '47). Bij het zien van
de stemmige winteravondfoto
kwam mij deze tijd weer scherp
voor de geest.
GEEN BEGRIP
Het dempen van de vier afge
beelde grachten in een tijd dat
er van verkeersbehoefte geen
sprake was, is volgens mij an
ders niet te verklaren, dan dat
men toendertijd van het onder
houd af wilde zijn. Begrip voor
stadsschoon bestond er hele
maal niet.
Als geboren en getogen Lu-
wadder voel ik me aan mijn ge
boorte- en woonplaats dan ook
verplicht mede te waken voor
het behoud van dat weinige,
dat nog van oud Leeuwarden is
overgebleven.
Wanneer we nu het restant bin
nengrachten, dat nog aanwezig
is, historisch bezien, zeg ik
nogmaals: Hier kan en mag
niets meer af. Het is toch zo,
dat Leeuwarden zijn ontstaan
te danken heeft aan de samen
vloeiing van het Vliet en Weaze
(Wirdumervaart) bij het Naauw
en van de Ee, in later eeuwen
doorgegraven langs Voorstreek
tot Amelandspijp in de Middel
zee. Bij deze in- en uitgangen,
van vaart in zee, ontstonden
een haventje en een nederzet-*
ting.
JUISTE OORSPRONG
Nu is het niet mijn bedoeling
een geschiedenis van Leeuwar
den te verhalen, maar ik geloof
wel dat het de meeste Leeu
warders ten enenmale onbe
kend is wat de juiste oorsprong
van hun stad is. Op dit gebied
zou er aan voorlichting (be
knopt) nog wel eens wat ge
daan kunnen worden en dan
wérd menig pro-demper bijtijds
anti.
Het gedeeltelijk dempen van de
Voorstreek is volgens mij dan
ook uit de boze doordat we
daarmee de hartader van onze
levende stad treffen en we on
herstelbare schade aanbren
gen.
Juist de laatste tijd hoort men
opmerkingen dat we moeten
trachten meer buitenlanders
door de stad te leiden. Deze
komen meest uit Oostelijke
richting (Noren - Zweden) en
die zullen eerder gelokt worden
door een typisch Hollandse
gracht dan door een brede
snelweg. Dan kunnen ze op de
Bleeklaan wel terecht.
De oplossing voor Leeuwarden
zie ik in een spoedige totstand
koming van rondwegen en ver
der een drastische beperking
van doorgaand verkeer in de
binnenstad. Verder gesloten
uren voor rijwiel- en motorver-
keer op b.v. Zaterdagmiddagen
en bij feestelijke gelegenhe
den."
WAT MOOIS
Juist in Leeuwarden krijgt men
een goede kans om na dem
ping van die straten wat moois
te maken, omdat ze dan breed
worden. Water in een land
schap kan prachtig zijn en hoe
mooi b.v. een kanaal een land
schap kan maken, kan men
aanschouwen, als men op de
hoge bruggen van het Van Ha-
rinxmakanaal staat.
En laat men nu eens verstan
dig redeneren. Zijn de grachten
En zoals het had moeten worden. (Foto: Collectie Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje
De geluiden lijken nu voorgoed verstomd, maar in vroeger jaren kon men ze nog
geregeld beluisteren: moeten de grachten in de binnenstad al of niet worden
gedempt? Herhaaldelijk laaide deze discussie op, waarbij voor- en tegenstanders
elkaar hartstochtelijk in de haren vlogen. In een tijd, waarin door een gebrek aan
goede riolering, de grachten soms nog lelijk konden stinken, was dat ook wel
begrijpelijk en terwijl een deel van de geïnteresseerden, die hun stem verhieven,
pleitten voor het dichtgooien van de binnengrachten, betoonde een ander deel zich
een voorstander van het behoud ervan.
gangers leren wel wat anders.
We leven nu eenmaal in het
tijdperk van het alles overheer
sende verkeer. De grachten
vormpn een grote hindernis,
hebben geen enkele praktische
betekenis meer en de oplos
sing kan dus geen andere zijn
dan: dempen.
De wandelaar, fietser, autobe
stuurder en handeldrijvenden
hebben er belang bij. En dan
geen half werk, doch demping
van Voorstreek, van Hoekster-
poort tot de Brol, verder Tui
nen, Naauw en Weaze. En als
alles is voltooid, dan kunnen
we eens over de Nieuwestad
praten."
Aldus de heer Kemp, wiens
ideeën duidelijk niet strookten
met de denkbeelden van de
heer Brinck, die het volgende
schreef: "Wanneer we de
prachtige foto op de voorpagina
van het jongste nurameer van
De Leeuwarder Gemeenschap
zien en de zeer fraaie stadsge
zichten verderop van Bonga en
Martin, geloof ik, dat we gerust
mogen zeggen: Geen meter
In het begin van de vijftiger ja
ren heeft het maandblad 'De
Leeuwarder Gemeenschap' z'n
lezers nog eens de vraag ge
steld of de Voorstreek zou
moeten worden gedempt. Wat
dachten ze ervan? Moest de si
tuatie blijven, zoals die was, of
moest er rigoureus worden in
gegrepen?
Ook nu leverde deze vraag
vanzelfsprekend uiteenlopende
antwoorden op. Tegenover het
"dempen natuurlijk!" van som
mige reageerders, kwam het al
verwachte "nooit dempen!" van
anderen te staan.
TWEE TIENTJES
De redactie van het blad had
twee tientjes uitgeloofd voor de
pro- en de contra-dempers, die
hun standpunt het best zouden
verwoorden. Als winnaars van
deze briefjes van tien kwamen
uit de bus de heren Johs.
Kemp, een voorstander van
demping en de heer G. Brinck,
die een tegenstander was.
Nu, veertig jaar later, is het nog
eens interessant te lezen, wat
deze representanten van beide
stromingen ervan vonden.
De heer Kemp betoogde het
volgende: "Er zijn ongetwijfeld
voor- en tegenstanders van
demping van de grachten, doch
m.i. laat het de 'grote massa'
koud. Ik heb tenminste nooit
gemerkt dat men zich in die
kringen daar druk over maakt.
Wel hoort men overal klachten
over de gevaren welke de
grachten opleveren, over de
stank en over het vuile water.
En dit zegt voldoende.
Het argument (en dit is dan ook
het enige) van de tegenstan
ders van demping is: "behoud
van het stedenschoon". Zeer
prijzenswaardig. Maar is een
straat dan alleen maar mooi
wanneer er een gracht (en wat
voor een gracht), besloten tus
sen rechte wallen doorheen
loopt? Bezoek dan eens ande
re steden en men zal zien dat
ook zonder een gracht een
straat mooi kan zijn.
indertijd gegraven met het doel
een bepaald stedenschoon te
krijgen? Neen toch, ze werden
gegraven omreden in die tijd
het vervoer in hoofdzaak te wa
ter moest geschieden, zowel
van mensen als van goederen.
Toen betekenden die grachten
inderdaad iets', waren onmis
baar. Ik heb die tijd meege
maakt, dat de stadsgrachten
vol schepen lagen en aan de
stad een fleurig aanzien gaven.
Doch die tijd is voorbij en de
grachten hebben geen prakti
sche betekenis meer.
Bovendien het aanzien van de
binnenstad, wat betreft de pui
en van de huizen en winkels, is
ook heel wat veranderd. Gemo
derniseerd noemt men dat. De
bestrating eveneens. Men heeft
de bekende kinderhoofdjes
(balstiennen) ook niet behou
den, omdat ze herinneren aan
die knusse oude tijd.
WANVERHOUDING
Welnu, m.i. is er een wanver
houding ontstaan tussen de
grachten en de gemoderniseer
de straten. En nu kan men wel
dromen van oud-Leeuwarden
en van een wandeling langs de
grachten, doch het vermakelijke
(doch gevaarlijke) spelletje van
kruip door sluip door en de
bokkesprongen van de voet-
Zoalshetwas. (Foto: Collectie Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje)
