HET BIZARRE VERHAAL
VAN HUN MONUMENT
'T KLEINE KRANTSJE
BETJE EN ROOSJE COHEN
BETJE COHEN 1881 -1951
ROOSJE COHEN 1881 1958
TER HERINNERING
AAN DE TWEELINGZUSTERS
EN
BEIDEN KOOPVROUW TE LEEUWARDEN
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 11
Op de grens van Leeuwarden en Huizum, bij de overweg aan het begin van de
HoHanderdijk, staat het beeld van een vrouwtje met een kinderwagen. Het is een
gezette, zo te zien weldoorvoede dame, die ons moet herinneren aan twee koop
vrouwtjes, die hier ooit erg bekend zijn geweest. Die vrouwen, tweelingen, leken zo
veel op elkaar, dat één-beeld in-steen beiden kennelijk best kan vertegenwoordi
gen.
ker Wilhelmus Schollen en
Roosje met de sigarenmaker
Johannes Wilhelmus van Dijk.
Hoewel zij in de oorlogsjaren
wel de gehate davidsster
moesten dragen lieten de Duit
se bezetters beide vrouwen on
gemoeid - vijf broers en twee
zusters werden wel om het le
ven gebracht.
Terwijl Roosje in de laatste ja
ren van haar leven vaak in de
stad en op de veemarkt kon
worden gesignaleerd met een
oude kinderwagen, waarin zij
haar geringe handelswaar ver
voerde, was Betje dikwijls aan
te treffen in de omgeving van
haar huisje aan de Smidsbuurt
- zij zat daar dan op een muur
tje achter de leerwinkel van
Óebele Meijer om haar smake
lijke snoepwaren te slijten.
Vandaar, dat de Vereniging
voor Volkshuisvesting, toen die
op de plaats van de oude
Smidsbuurt het wooncomplex
Winiaherne had laten bouwen,
haar oog op deze plaats liet
vallen om een beeldje op te
richten als een blijvende herin
nering aan Betje Cohen, die in
1951 overleed - zeven jaar
voor de dood van Roosje Co-
hen.
De initiatiefneemster zette de
beeldhouwster Karianne Krab
bendam aan het werk en eind
november 1988 kon het monu
ment, een bronsplastiek, onder
de ogen van honderden be
langstellenden worden onthuld.
Maar wat een toestand toch...
"Betje Cohen - Koopvrouw" la
zen de nieuwsgierigen op een
plaatje op de sokkel, toen het
onthullende doek was wegge
haald. Maar wie zat daar on
veranderlijk in steen? Niet Be
tje, maar Roosje met haar
onafscheidelijke kinderwagen!
De beeldhouwster had haar
schepping gewrocht aan de
hand van een foto van Roosje
Cohen, omdat er gewoon geen
afbeelding van Betje Cohen be
schikbaar was.
Hier was dus sprake van een
onjuiste tenaamstelling, om nog
maar te zwijgen van de vol
strekt andere uitleg, van wat de
initiatiefneemster had bedoeld.
Het was 't Kleine Krantsje, dat
met kracht een verandering van
Roosje en Betje Cohen waren
dochters van een Leeuwarder,
die misschien nog wel populair
der was, dan zijn kinderen ooit
zouden worden. Vader Salo
mon Cohen verdiende voor zijn
kroostrijke gezin (dertien kinde
ren!) de kost met het poetsen
van schoenen bij het station
voor mannen, die op het punt
stonden met de trein te vertrek
ken. Vroeg zo'n klant, na geda
ne arbeid, wat hij de schoen
poetser schuldig was, dan had
Salomon Cohen altijd hetzelfde
antwoord paraat: "De vorige
menheer gaf een kwartsje." En
een bedrag van vijf en twintig
cent wés nog wat in die tijd.
Betje en Roosje Cohen waren
nog geen tien jaar oud, toen
zij - in 1891 - voor het eerst,
handelend in kraakmangels, op
de veemarkt verschenen. Later
werd het assortiment uitgebreid
met chocoladerepen, pinda's,
pepermunt en ook potloden,
want die bopren dienden wel
eens wat op te schrijven.
ORANJE STRIKJES
Op bepaalde feestdagen en bij
bijzondere evenementen waren
beide dames ook actief met het
aan de man brengen van oran-
Het monument aan het begin
van de HoHanderdijk bij de
overweg. (Foto: Fenno Schou-
stra)
je strikjes, speldjes, lijsten en
programma's. Altijd keurig ge
kleed, met een grote hengsel
mand in de arm, werden Bette-
ke en Roosje, als vaste
verschijningen op de veemarkt,
uitermate populair - er was nie
mand in de stad, die "de Ce-
hentsjes" niet kende. En goed
van de tongriem gesneden
slaagden zij er altijd weer in
veel marktgangers en feestgan
gers tot een kleine aankoop te
verleiden.
In hun jonge jaren hadden bei
de meiskes uitgesproken knap
pe gezichtjes en het was vooral
toen, dat ze als de bekende
druppels water op elkaar leken.
Tientallen jaren later met een
jeugdfoto van beiden gecon
fronteerd, wees Roosje zonder
bedenken het linkse meisje als
Betteke aan - toen zij het
plaatje een dag of wat daarna
nog eens kreeg voorgelegd,
wist zij zeker, dat het rechtse
meisje Betteke was.
Beide dames trouwden niet-
joods, Betje met de sigarenma-
Betje en Roosje in hun jonge jaren: meiskes met knappe gezich
ten. (Foto: Collectie Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje)
deze tenaamstelling bepleitte
en het vond daarmee bij de
Vereniging voor Volkshuisves
ting alle begrip. Vandaar, dat er
al gauw een nieuwe plaat op
de sokkel verscheen met de
tekst: "Ter herinnering aan de
tweelingzusters Betje Cohen
1881-1951 ejL_Roosje Cohen
1881-1958. Beiden koopvrouw
te Leeuwarden".
Niet veranderd was dus de
aanduiding 'Koopvrouw', die 't
Kleine Krantsje ook minder ge
lukkig had gevonden. "De be
roepsaanduidingen 'Koopman'
en 'Koopvrouw', aldus het blad,
"suggereren het doen van gro
te zaken en het bezitten van
kantoren en pakhuizen. Maar
grote zaken deden Betje en
Roosje niet en kantoren en
pakhuizen bezaten zij evenmin.
Hun hele handel bleef beperkt
tot het verkopen van een paar
doosjes drop in de week.
'Koopvrouwtjes' klinkt al veel
aannemelijker, maar in werke
lijkheid waren zij 'Straatvent-
sters', niet meer en niet min
der."
Maar alles goed en wel: hoe
dienen we de volle vrouw van
het beeld te beoordelen met de
herinnering aan de fragiliteit
van de beide wiefkes nog
scherp in het hoofd? En hoe
luidde ook alweer de door een
nabestaande nogal krachtig uit
gesproken tekst op het mo
ment, dat het beeld voor ieder
een zichtbaar werd? Ach ja:
'tLiekternietop!"
Twee Leeuwarder broers, niet
zo jong meer, kuieren ter hoog
te van de Harmonie over het
Ruiterskwartier, beiden diep in
gedachten, beiden beide han
den diep in de zakken.
Achteropkomende automobilist,
kennelijk een kennis van het
tweetal, vermindert zijn snel
heid, draait het portierraampje
naar beneden en roept: "Nou
kanne je toch wel sien, dat jim-
me broers binne!"
"O ja?" reageert een van de
broers duidelijk verbaasd.
"Waaran dan?"
"An jimme hannen," antwoordt
de automobilist, die meteen het
portierraampje weer sluit en
verder rijdt...
