'T KLEINE KRANT5JE
EERSTE NATTE PAK IN MERCURIUSFONTEIN
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN pagina 5
Het was een hele gebeurtenis
voor de nog zo rustige en klei
ne stad Leeuwarden, het in ge
bruik nemen van de nieuwe
Mercuriusfontein in 1923. Er
kwamen dan ook drommen
stadgenoten op de plechtigheid
af en behalve veel ouderen wa
ren er natuurlijk ook tal van jon
gens en meisjes van de partij.
Deze jeugd moest, toen de ont
hulling was geschied, natuurlijk
de rand van de waterbak be
klimmen en een bijzondere
sensatie was het om er over
heen te lopen. Dat deed ook
het zesjarige dochtertje van
een meneer Bakker van het
Molenpad, tot het in de drukte
een duw kreeg en waarempel
in de bak kopke onder ging.
Een van de ooggetuigen, een
man met een fiets, was zo
vriendelijk om het geschrokken
meisje direct naar huis te bren
gen, waarbij hij het arme kind
wel liet lopen, hardlopen zelfs,
anders vatte ze, dacht hij, ze
ker kou.
Tientallen jaren later, toen deze
eerste drenkeling uit de water
bak van de Mercuriusfontein
als mevrouw IJ. Folkertsma-
Bakket in Canada woonde,
haalde ze die bijzondere herin
nering uit haar jeugd nog eens
op in een klein gezelschapje
Hollanders, dat eveneens naar
dat verre land was geëmi
greerd.
En wat was toen de verrassen
de reactie van een van de toe
hoorders? Wel, deze:.
"Ach, dat jou daar kopke onder
gingen, dat weet ik nog wel,
want dat he'k seis sien. Wij
woanden toen nog in Wirdum
en waren met fader een dagje
naar de stad. Jonge ja, ik sien
jou nog as een natte hon in dat
water spattelen. Hoe bestaat
het, dat jou dat waren en dat
we mekaar nou hier weer sien
mutte..."
Tja, wat zeggen ze dan ook al
weer? De wereld is maar klein.
plaats moeilijk uit elkaar te kun
nen houden: het Gouveneurs-
plein wordt wel Hofplein ge
noemd en ook het
Raadhuisplein kennen velen
slechts als het Hofplein.
De Gouden Olifant moet heel
lang geleden een logement in
Leeuwarden zijn geweest, maar
niemand weet waar deze her
berg heeft gestaan.
De Grutterij was tot voor een
zestig jaar een huis aan het
Noordvliet en wel het pand
nummer 261. Het had een ge
velsteen in de voorgevel met
de afbeelding van een paard
voor een gortmolen.
De Leeuwarder passementfa-
briek was volgens een adver
tentie in 1898 de "Eenigste in
De Klanderij was een andere
naam voor de Nieuwe Stads
herberg, die tot voor honderd
jaar bij het Zuiderplein heeft
gestaan. De herberg ontleende
die naam aan een vroegere lin
nenweverij op die plaats, waar
de stof met een kalander, een
soort mangel, geglansd of wel
gekalanderd werd. Na het ver
dwijnen van de oude Klanderij
in 1891 werd er een nieuw ho
tel gebouwd, dat de naam van
de oude herberg overnam. En
nu is het nóg altijd een gangba
re naam: het kantoorgebouw,
dat weer de plaats van het ho
tel De Klanderij innam, is ook
De Klanderij genoemd.
De Witte Zwaan is een huis
aan de Nieuwestad geweest,
waarschijnlijk een herberg, net
als het pand ernaast, dat de
beroemde herberg Het Gouden
Wagentje was. Toen de diligen
ces nog een standplaats had
den op de Langepijp vermaak
ten de koetsiers zich graag op
vrije momenten in deze herber
gen aan wat nu de drukke kant
van de Nieuwestad is.
Van de Foxsteeg die eens ge
lopen heeft evenwijdig aan de
Eewal van de Sint Jacobsstraat
naar de Grote Hoogstraat zul
len we nu niets meer terug
kunnen vinden. De Foxsteeg,
stellig genoemd naar een nota
ris Lodewijk Fox, die in de Gro
te Hoogstraat heeft gewoond,
is verdwenen, toen de Provin
cie Friesland de huizen ten
noorden van de steeg opkocht
en er het latere Gouverneurs
huis bouwde.
Het Marssumer binnenpad
liep vroeger van de molen Het
Lam, ofwel de molen van Vos
man aan de tegenwoordige
Molenstraat, in de richting van
Marssum. Dpor het bebouwen
van Leeuwarden-west is het
binnenpad geheel verloren ge
gaan.
Het Gouveneursplein is in
1827 ontstaan door het over
welven van de gracht naast de
Seigneuriewal, tussen Eewal
en Sint Jacobsstraat. Het plein
is zo genoemd, omdat men het
aanvankelijk als een voorplein
zag van het huis op de hoek
van de Grote Hoogstraat, het
Gouveneurshuis, ofwel de
ambtswoning van de Commis
saris des Konings. Van 1829
tot 1881 hebben hier de Gou-
veneurs van Friesland ge
woond. Veel Liwadders schij
nen de drie pleinen op deze
De Cruysepijp, ofwel de Tuinster- of Vlietster Waterpoort, zoals die er vroeger moet hebben uitge
zien. Voor de grote stadsfeesten in 1935 is de poort nog eens in hout nagebouwd. (Foto: Collectie
Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje)
Het hotel De Klanderij aan het Zuiderplein. Het stond op de plaats waar we nu het kantoorgebouw
kennen met dezelfde naam. (Foto: Collectie Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje)
richting voor het maken van
embra'ssen, koord en balfranje
voor overgordijnen enz." In
1898 was het een meneer D.
Zuidema die er reclame voor
maakte.
De Keetbuurt is in 1830 ont
staan door het bouwen van
zestien woningen bij de Pot-
marge. Eerder heeft er op deze
plaats een zoutkeet gestaan.
Achter de Hoven was vroeger
niets meer dan een modder
pad, dat letterlijk achter de ho
ven lag - die hoven waren de
tuinen ten zuiden en oosten
van de stadsgracht tussen de
Potmarge en de huidige Wij-
brand de Geeststraat. Onge
veer in het midden van de vori
ge eeuw is men begonnen de
tuinen met huizen te bebou
wen; de Achter de Hoven ge
ven nog precies de grens aan
van het tuinengebied, dat zich
hier eens uitstrekte.
De Hoekstersingel tussen
Hoeksterpoortsbrug en Ver-
wersbrug (de Kiepeloop) moet
in vroeger jaren inderdaad een
rijk met bomen beplante singel
zijn geweest. In de zeventiger
jaren van de vorige eeuw be
gon men de singel met huizen
te bebouwen en toen is het lan
delijke karakter van dit hoekje
van Leeuwarden snel verloren
gegaan.
De Hoeksterschans heette
ook wel Sint Catharinaschans
en was een rondeel, dat in het
midden van de zestiende eeuw
is aangelegd achter de Hoek-
sterkerk, oostelijk van de Hoek-
sterpoort. In 1581 is het kleine
rondeel veranderd in een groot
driehoekig ravelijn.
Instituut Beauté heette de on
derneming van een mevrouw
C. de Jong, die in 1937 nog
gevestigd was aan de Eewal,
maar daarna verhuisde naar
het pand Nieuwestad 35:
"Huidverzorging, gezichtsmas
sage, maskers, epilatie, mani
cure, electrische ontharing".
Het telefoonnummer van het in
stituut? Wel: 4711het bekende
nummer van Boldoot.
Knikker op dak werd heel lang
geleden de Leeuwarder politie
man Steneker genoemd. De
aanduiding zou zijn ontstaan uit
het feit, dat politiemensen vroe
ger een helm droegen met een
mooie knop er op, net een
knikker dus. De brigadiers in
Amsterdam, die weleer ook
zo'n fraai hoofddeksel droegen,
werden ook wel Knikker op dak
genoemd. Wellicht, dat daar de
aanduiding van afkomstig is.
't Kruythuys is de aardige en
toepasselijke naam van een
huis in de Carel van Mander-
straat, dat wordt bewoond door
een familie Kruyt.
Bolsward was omstreeks het
midden van de zeventiende
eeuw de naam van een huis bij
de Wirdumerpoort. In een stuk
van 1640 wordt gesproken over
een huis "daer Bolswaert uyt-
hangt".
Het Gouden Turksche Hoofd
was de naam van een huis,
waarvan we de juiste plaats
niet hebben kunnen vinden. In
een geschrift van 1581 wordt
het Gouden Turksch Hoofd 't
Goldene Turnhooft" genoemd.
De Cruysepijp was een ande
re naam voor Tuinster- of Vliet
ster Waterpoort. De pijp dankte
zijn naam waarschijnlijk aan de
Leeuwarder burgemeester
Hans Kruyse, die in het midden
van de zestiende eeuw onze
goede stad bestuurde.
