'T KLEINE KRANTSJE
HERINNERING AAN EEN OEROUDE TIJD
Uit grootmoeders ansichtenalbum
Leeuwarden
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
Het oude, romantische Huizum, waaraan deze herinneringen zijn
gewijd. (Foto: Collectie Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje)
Geboren in 1904 te Huizum,
heb ik daar mijn jeugd doorge
bracht. De boerderij stond vlak
bij de kerk. Daar komen mijn
herinneringen vandaan. Ik kan
er van vertellen. De kerk was
geheel omgeven door prachtige
hoge bomen, in het midden de
kerk, meteen zadeldaktoren.
Op het kerkhof mochten geen
staande stenen geplaatst wor
den, er was geen pad rondom
de kerk. Bezoekers moesten op
de liggende grafstenen lopen.
Er hingen twee klokken in de
toren. Ze luidden om 8 of 12
uur. Zo konden de dorpsbewo
ners de tijd vernemen. Bij be
grafenissen kon je aan de klok
horen of er een man of een
vrouw begraven werd. De grote
klok (12 uur) werd voor de man
en de kleinere klok (8 uur) voor
de vrouw gebruikt.
BEGRAFENIS
Begraven was in die tijd een
ceremonie met allerlei gebrui
ken. Bij de begrafenis stond bij
de dorpsbrug een wacht om de
komst van de stoet aan te kon
digen. Er werd dan verderop
een sein gegeven, dat het lui
den kon beginnen. Onder klok
gelui kwam men over de brug
het oude dorp binnen. Bij het
begin van het Kerkepad ston
den de dragers klaar om de
overledene verder te dragen. In
de volgorde was een bepaald
systeem. De dominee was de
eerste, daarna kwamen de
mannen.
Voor de vrouwen liep daar
eerst de "foargongster", een
goede bekende van de familie.
Een vraag was soms, wie de
"foargong" had. Oude vrouwen
droegen een zwarte doek om
het hoofd, jongere vrouwen een
zwarte voile.
Een tienjarige jongen is door
de politie aangehouden wegens
diefstal van een worst uit een
slagerswinkel aan het Vliet.
Kortgeleden stal dezelfde jon
gen een doosje sigaretten uit
een winkel en ook maakte hij
zich schuldig aan diefstal van
een beursje met geld uit een
mantelzak in een schoollokaal.
Het is dus wel een veelbelo
vend knaapje! Een candidaat
voor Pro Juventute, of andere
verenigingen, die dergelijke
wankele scheepjes nog willen
trachten voor vergaan te be
hoeden.
(1925)
Bij het kerkhof aangekomen
ging het niet rechtstreeks naar
het graf, maar het graf voorbij,
rond de kerk. Misschien een
overblijfsel van het oude geloof,
dat de boze geesten dan mis
leid werden. Daarna kwam de
bijzetting in' het graf. Werd er
gesproken dan verstomden de
klokken, om daarna weer te lui
den. Met dat klokgelui werd het
kerkhof weer verlaten.
De stoet werd geleid door de
bode. In het dorp was dat Ma-
nus Laverman, een man van
klein postuur, maar met een
strakke stijl. Ook bij de aankon
diging van een sterfgeval.
Ik herinner me, dat een jonge
ling begraven werd. Als dragers
fungeerden zijn leeftijdgenoten
met een groen takje in de
mond, symbool van het jonge
leven.
Nu naar de kerk, de vrijzinnig
hervormde kerk, met als predi
kant dominee Hoving. Elke
zondag was er kerkdienst, die
een half uur vooraf aangekon
digd werd door een klok. Bij de
aanvang luidden de twee klok
ken. Daarna werd dominee
door twee ouderlingen naar de
preekstoel geleid, 's Winters
was er extra werk voor vrouw
de Haas, die voor de stoven
zorgde. Voor de ouderlingen in
het hek waren dat grote stoven
met een briket. Dominee kreeg
in de preekstoel ook een stoof.
Dan waren er ook een paar
stoven voor kerkgangers tegen
vergoeding. Ik herinner mij de
stoof van mevrouw Hiemstra
achter in de kerk.
Wij waren de helpers, die de
stoven naar de kerk brachten.
Daar verdienden we een paar
centen mee. Soms gingen we
ook naar een dienst. Daar was
geen vaste regel voor. We
droegen dan de zondagse
klompen, zwart met een gou
den bies, gekocht bij Harings
Aaltje in de klompenwinkel te
genover het Schooldijkje. Voor
de dienst was er voor ons een
aparte bank. Veel hebben we
er niet van opgestoken, we be
grepen dominee niet. Het zin
gen gaf ons afleiding. We gin
gen ook wel eens de mensen
tellen.
HUWELIJKEN
In de kerk werden ook huwelij
ken voltrokken. Ik herinner me
uit mijn vroege jeugd, de trou
werij van de dochter van de fa
milie Buma. Ze woonden in de
Schrans op Bomiastate en had
den een vaste plaats in de
kerk. Op de toren werd gevlagd
bij verjaardagen van het ko
ningshuis. Ik herinner me, dat
er in juni (16?) gevlagd werd,
maar voor wie Ik vroeg het
aan mijn moeder. Dat was voor
de herdenking voor de slag bij
Waterloo, toen Napoleon ver
slagen is. Bij de eerste wereld
oorlog zal die herdenking wel
vervallen zijn.
Bij het klokluiden nog een her
innering. Elke vrijdagochtend in
de zomer, bracht Jelle Bonte
koe, de klokluider, de sleutel
naar Gerard Hommema vanwe
ge de groenteveiling de klok
luiden. Wij waren erbij toen Ge
rard, onze schoolkameraad de
8 uurklok begon te luiden. Na
een poosje wilde hij ophouden.
"Nog lang niet, dit is te kort"
zei één van ons en nam het
touw over, gevolgd door een
ander. Dat duurde zo lang, tot
de moeder, die vlakbij de kerk
woonde, verscheen met de
vraag of het nu afgelopen was
met het luiden. Wat zal het
dorp wel zeggen! Het luiden
was eindelijk beëindigd.
Maar nu naar het hoogtepunt in
de kerk, het Kerstfeest, gevierd
met de kinderen van de zon
dagsschool. Die zondagsschool
werd gehouden in de bewaar
school aan de Huizumerlaan,
elke zondag 12 uur. Er waren
twee groepen. Dominee vertel
de en legde bepaalde onder
werpen uit. In het andere lokaal
leerden de dames o.m. liederen
voor Kerstmis. Daarbij was o.a.
juf Boorsma van de kruide
nierswinkel tegenover de lagere
school. Nog denk ik met res
pect aan de manier waarop dat
gebeurde, uitsluitend met voor
zingen. Daar waren ook nog de
dames Kleidorp en Ablij. Dat
Kerstfeest was een gebeurte
nis. In de kerk was een grote
kerstboom opgericht. Electrici-
teit was er nog niet. De verlich
ting kwam van hangende petro
leumlampen en daarbij van de
kaarsen die in de boom aan
pennen gezet werden. Daar
tussendoor de versiering. Het
hoogtepunt was het aansteken
van de kaarsen, die verbonden
waren met een speciaal soort
brandend garen. De vlam ging
langzaam naar boven, moest
soms weer aangestoken wor
den. Het was een gebeurtenis.
Haje Hamstra had de leiding.
Er kwam een speciale sfeer in
de kerk.
KERSTLIEDEREN
De kinderen zaten in het mid
denpad en zongen de kerstlie
deren. Dominee vertelde een
verhaal. Er werd getracteerd op
chocolade (kopje meenemen).
Aan het einde kregen de kinde
ren een cadeautje, vaak met
een kinderspel. Bij dit alles de
primitieve verlichting. Het was
een gebeurtenis; nu nog na
tachtig jaar. Het zijn beelden uit
mijn kinderjaren. Wat is alles
anders geworden. Zouden de
kinderen nog zo kunnen genie
ten? Laat elk dat bij zichzelf
nagaan.
H.Z.
BmbachschooJ.
Op deze oude prentbriefkaart uit Grootmoeders Ansichtenalbum zien we de vroegere Ambachtsschool aan de
Menno van Coehoornstraat met daarvoor de grote grasvlakte, waarop de Leeuwarder jeugd zich omstreeks de
eeuwwisseling vermaakte met de toen opkomende voetbalsport. De kaart is indertijd uitgegeven door de
bekende F. T. Huisenga uit de Blauwe Bril op de hoek van de Nieuwestad en de Sint Jacobsstraat, maar werd
blijkbaar niet aan een postverzending toevertrouwd: hoewel ze, in een zeer fraai handschrift, is voorzien van de
adressering "Mejuffrouw H. Vlietstra, te Leeuwarden, Groote Kerkstraat No. 39", zit er geen postzegel op. De
Ambachtsschool, hoofdmotief op deze kaart, is in september 1973 in vlammen opgegaan - baldadige jeugd had
het toch wel markante gebouw in brand gestoken.
