Jmc Kot mj
'T KLEINE KRANTSJE
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
PORNOGRAFIE...
In de rubriek "Namen uit het
oude en nieuwe Leeuwarden"
werd geschreven over de vroe
gere "Goedkoope Boekenba-
zar" van Zondervan op de hoek
van de Kleine Hoogstraat en de
Grote Kerkstraat.
We hadden in onze jeugd dans
les bij Leviet, schuin tegenover
"Zondervan". De mannelijke af
deling van de dansgroep stond
vóór de les steevast voor een
smalle etalageruit van Zonder
van, direct naast het huis van
Mata Hari, thans Frysk Letter-
kundich Museum in de Grote
Kerkstraat.
Wat dreef die jonge mannen
elke vrijdag óf zaterdagmiddag
naar dat raam?
Wel, in het openbaar werd door
Zondervan tentoongesteld en te
koop aangeboden een soort
pornografische lectuur, met ge
tekende blote dames verluch
tigd. Een zekere terughoudend
heid hield de nette opgevoede
jongens tegen deze literatuur te
kopen, maar het verlangen om
deze boekjes te hebben was
wel groot.
Af en toe is er toch een drieste
figuur geweest die de moed
kon opbrengen zich deze litera
tuur aan te schaffen. Zo'n
boekje ging dan van hand tot
hand, de eigenaar kreeg dit
dan tezijnertijd terug, verknipt
en verfomfaaid en ontdaan van
elke afbeelding.
Zondervan was zijn tijd ver
vooruit en schuwde geen
vreemde handel, die in die tijd
waarschijnlijk niet oorbaar was.
Leeuwarden Lijfering
"Zondervan schuwde geen
vreemde handel,schrijft u.
Wij herinneren ons, dat hij
ook prentbriefkaarten met
stadsgezichten van Leeu
warden uitgaf, waarop je
hier en daar een gebouw
kon zien staan, dat in wer
kelijkheid helemaal niet be
stond of had bestaan. Ooit
drukten wij zo'n kaart van
de Nieuwestad af, met daar
op, waarempel, in de heus
bestaande woningrij ook
een nep-gebouw. Grapje
van die Zondervan
Red. KI. Kr.
OLIEKOEKENEN
KLEINE NERING
De diverse oliekoekverhalen uit
de laatste "krantsjes" hebben
bij mij weer heel wat herinne
ringen losgeweekt uit de twinti
ger jaren, toen ik als jongetje
woonde op Werkmanslust 99.
Er werd door mijn buurjongens
wel eens gniffelend gezegd "as
tou uut de broek must, hoest
niet ver te lopen jonkje!" -
nummer 100 immers was vlak
bij-
De kleine kooplui kwamen altijd
over de smalle klinkerpaadjes
om hun waren al roepend aan
te prijzen.
Zo kwam er tegen het einde
van 't jaar een man met een
bril op, die wij dan ook als
"Skele" De Groot aanduidden
met wat ook wij noemden olie
koeken met zijn roep '"k heb
warme oliedrols - zeven een
dubbeltje - achttien een kwats-
je." Mijn moeder noemde ze
"oaljeflutten", en ze werden
door ons dan ook afgekeurd.
Een wekelijkse aanbieder was
een klein manneke met een
klein-smal broodkarretje die
koekjes verkocht en voortdu
rend riep "Allerhande-'k heb al
lerhande! Dus wist iedereen
wie "Allerhande" was.
's Winters, vaak op zaterdag
avond kwam er een man met
een viskistje op zijn hoofd ba
lancerend met de kreet
"mooie lemster droge bok" het
geen bokkingen waren die veel
aftrek vonden.
In 't voorjaar kwam van Dijk
met een witte bak op de trans
portfiets met "skapekees". Dan
was er nog Ulbe, met het witte
paardje voor de wagen, dat ui
teraard op de straatweg bleef
staan. Ulbe liep langs de buurt
jes met altijd dezelfde roep:
"eerappuls, rapen en wuttuls,
siepuls", met een uithaal van
"uls".
Elk voorjaar kwam De Jager
uit Noordbergum met zijn hon
denkar naar de stad, geladen
met "wiekuunder eerbeien", en
zomers met "Sparreboantjes",
altijd goede waar die ook gretig
aftrek vond in de buurt.
Eens, of soms een paar keer
per jaar, hoorde je een
scheepstoeter, met daarna een
stentorstem met de medede
ling: "Bij de kiepeloop leit de
boat met skol", met prijsaandui
ding van de dikke en de kleine.
Even later verschenen er alle
maal huisvrouwen met emmer
tjes op naar het "kiepeloop-
koopje".
Dan kwamen er ook nog perio
diek een aantal, vaak bekla
genswaardige typen langs de
deur met bijvoorbeeld "stop
naalden", en niet te vergeten
kwam er "vrouw skip", een zie
lig geval dat schooiend aan de
kost probeerde te komen. Een
vrouw met grijs haar, die tel
kens, met een verkrampte
schok "skip" schreeuwde, en
voor wie we als kinderen
Spaans benauwd waren. Als er
werd gezegd "vrouw skip komt
eran", zaten de kleinen al on
der de tafel. Er werd door de
ouderen verteld dat ze een
"tic" had overgehouden na een
scheepsramp - maar toch
De laatste uit deze herinne
ringsreeks, maar zeker niet de
onbelangrijkste was de petero
lieman van "de automaat", die
klanten bij de vleet had, want in
elk huis stond wel een "petero-
liesteltsje".
Voor ons was het krantsje dat
hij aan zijn klanten gaf het be
langrijkste, want daarin stond,
wat nu een stripverhaal heet,
de avonturen van een neger
jongetje, genaamd "Pijpjedrop".
Spannend hoor, want onderaan
stond, "hoe het verder Pijpje
drop vergaat, staat in de vol
gende "automaat".
En dit komt dan allemaal boven
na die stukjes in 't Kleine
Krantsje over "oliekoeken".
Leeuwarden Jetze Visser
ZANGKOOR EXCELSIOR
Toen ik het overlijdensbericht
las van de heer Gerrit Visser
en juist bezig was oude foto's
in te plakken, kwamen veel
mooie herinneringen van vroe
gere jaren in Leeuwarden bo
ven.
In mijn jeugdjaren 1932/1933
was Gerrit Visser onderwijzer
aan School 14 in de Tjerk Hid-
desstraat. Hij woonde toen nog
bij zijn ouders in de Herman
Costersstraat.
Later in de oorlogsjaren was ik
lid van het zangkoor "Excel
sior" dat onder leiding stond
van de heer J. Veenstra, on
derwijzer Frans en zang aan de
Chr. ULO-school, Marg. de
Heerstraat. Dit koor bestond uit
een zestig tot tachtig jongens
en meisjes. Wij repeteerden in
de Grote Hoogstraat in een ge
bouw waar toen een Kerkge
nootschap zondagsmorgens
kerkdienst had. Naar mijn idee
met zwarte hoed ben ik zelf.
De derde met platte baret is
volgens mij een Nieuwenhout,
van schoenhersteller Nieuwen
hout vroeger op de Nieuwebu-
ren. De vierde met grote zwarte
hoed is Han Bouma, woonde
vroeger Emmakade nr. 11. Hij
moest altijd veertien traptreden
lopen om bij de huisdeur te ko
men!
'k Ben er nog steeds niet ach
ter of deze Han Bouma de
thans veel gelezen dichter-
schrijver-dominee is.
Dit koor mocht in de oorlog dit
stuk opvoeren, omdat het een
schoolkoor zou zijn, hoewel ik
zeker weet dat lang niet alle le
den leerlingen van deze ULO
waren. "Vlissingen wordt Geus"
mocht gebracht worden, omdat
het een historisch gebeuren
was. Als men het laatste muzi
kale gedeelte had ontdekt, dan
was die goedkeuring vast niet
gekomen.
Uit meerdere foto's blijkt dat er
repeteerden wij op zaterdag
avond. Later werd in dit ge
bouw La Bella gevestigd met
als horecaman de bekende
Roel de Wilde.
Op 7 en 8 mei 1942 gaven wij
in de Harmonie een uitvoering
van "Vlissingen wordt Geus":
groot koor, veel historische
kostuums en enkele solisten
o.a. Gerrit Visser, tenor - Koop
de Jong, bas en Arjen Zonder
van, bariton met als sopraan
mevrouw Schaaf-Rodenhuis.
Zelf moest ik ook enkele regels
solo zingen, want ik moest
Koop de Jong een buidel met
duiten overhandigen. Ik kreeg
daarvoor extra "zangles" bij de
heer Veenstra thuis op het
adres Engelsestraat 21. Dit
zangstuk eindigde met de eer
ste twee door het orkest ge
speelde regels van ons volks
lied, dat was dus einde
uitvoering. Prompt zette de ge
heel gevulde Harmoniezaal de
volgende regels van ons volks
lied in en zo zong Leeuwarden
op 7 mei 1942 het Wilhelmus!
Op bijgaande foto enkele koor
leden in prachtige kostuums,
gemaakt tijdens de uitvoering
op die dag. De namen van alle
koorleden zijn mij niet bekend,
doch de vier mannen staande
in het midden komen mij wel
bekend voor. De eerste van
links met grote hoed is Jan
Rusticus, van sigarenhuis hoek
Oosterkade. De tweede man
nog drie optredens zijn ge
weest nl. op 28, 29 en 30 juni
1945, eveneens in de Harmo
nie. Er moeten vast nog een
heleboel koorleden zijn, die ook
herinneringen hebben aan deze
uitvoeringen en aan meester
Veenstra.
Ook zullen velen zich nog her
inneren dat wij in die periode
op Hemelvaartsdag met de
tram gingen vanaf het Leeu
warder station over Stations
plein en Zuiderplein via Drach
ten naar Olterterp naar "Het
Witte Huis" en tijdens de rit
zongen wij veel duetten met el
kaar. 'k Ben benieuwd of er
nog meer reacties komen.
Redactie, gewoon doorgaan.
Tilburg
OMETITUS
Cor de Jong
Ik was erg blij met het gedicht
over "Ome Titus" van Johan
van Bergen in een vorig num
mer van 't Kleine Krantsje. Dat
hij Titus heette wist ik niet. Wij
zeiden altijd "Tante Truus en
Ome Fleur". Waarom weet ik
niet.
Het waren hele fijne mensen
en vrienden van mijn ouders.
Zij woonden, zoals al werd ver
meld, in de Sportlaan in Hui-
zum en wij in de Bleekerstraat
bij het Rengerspark. Dat was
vroeger een heel eind bij elkaar
pagina 4
vandaan,. Maar mijn moeder
kon niet fietsen en dus moes
ten we lopen.
Maar als we een middag naar
Tante Truus en Ome Fleur gin
gen vond ik dat altijd een feest,
al waren er, behalve een meis
je dan ook alleen maar jongens
om mee te spelen.
Later gingen ze aan Achter de
Hoven wonen, maar de laatste
jaren van haar leven woonde
Tante Truus weer in Huizum -
zij was toen blind.
Kollumerpomp
T. Jagersma-Stedehouder
HET BIJTJE
In aansluiting op de verhalen
over het Kinderspel in vroeger
tijden wil ik even melden, dat ik
mij met betrekking tot het liedje
over "Het Bijtje" de volgende
woorden herinner:
"Daar kwam een bijtje vliegen
net sloeg zijn vleugels uit/en
ging zich vrolijk wiegen/op 't
heerlijk bloeiend kruid/zoem
zoem zoem - enzovoort.
Amsterdam
G. G. Keijzer-Brameijer
DE VERDWENEN STAD
"De Verdwenen Stad" schreef
Fenno Schoustra boven de foto
van een stukje Oud Leeuwar
den van weleer: het begin van
het Oldegalileën tussen de
Hoekstersingel en de Eestraat.
Als ik mij niet vergis zit een
voor mij bekende bewoonster
nog voor haar huisje van de
schaarse zonnestralen te ge
nieten. Vele jaren woonde deze
familie in dit stukje van het Ol
degalileën en ik denk nu nog
terug aan de jaren vijftig en
zestig, dat ik bij veel van de
bewoners hier aan huis kwam.
Om te beginnen had je daar
een kapperszaak van Anne en
Bet Reitsma, een slagerij en
een fietswinkel van Knuist en
natuurlijk Het Blauwhuis, waar
eerst Haaye Scheepstra en la
ter Ronner zat, welke laatste er
nu trouwens nog de eigenaar
van is. Ook woonde er nog een
familie Das.
En dan had je er de familie
Tjeerd Popma, die daar een
wikkelbedrijf voor motoren had.
Zijn echtgenote heeft zich vele
jaren zeer verdienstelijk ge
maakt als bestuurslid van de
Wijkvereniging Oldegalileën.
Verder niet te vergeten de krui
denierswinkel van Soolsma op
de hoek van het Oldegalileën
en de Hoekstersingel. En ten
slotte is op de foto ook nog de
bekende manufacturenwinkel
van Van der Meer te zien.
Al met al een leuke foto, die
weer allemaal herinneringen
opriep.
Leeuwarden
Rinze van der Heide
DANKBAAR
In het maartnummer van 't Klei
ne Krantsje had ik een stukje,
waarin ik mijn vroegere vriend
Ton Zantman opriep. Twee da
gen later belde hij me al op; hij
blijkt in Groningen te wonen.
En weer een paar dagen later
kon ik hem hier bij mij thuis be
groeten, na ruim vijftig jaar!
Men zal begrijpen, dat ik hier
zeer dankbaar voor ben. Te
vens voor het plezier dat we
van 't Kleine Krantsje beleven.
Den Dolder Ben F. Jorna
