'T KLEINE KRANTSJE
DUITS AFWEERGESCHUT OF ENGELS VLIEGTUIG
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 5
WAT SCHOOT KAPITALE
BOERDERIJ IN BRAND?
Tijdens de laatste Wereldoorlog is een van de kapitale "Wassenaar-boerderijen" bij
Leeuwarden in brand geraakt. Het was niet het bekende "Vijverzathe" van de vee
fokker Jan Wassenaar, noch de indrukwekkende plaats van diens broer Arjen
Wassenaar, maar de eveneens fraaie hofstede aan de Marssumerstraatweg, die
werd bewoond door Reinder Hette Wassenaar en waarvan we nu ter plaatse nog
altijd enkele trieste restanten kunnen aantreffen. Werd deze boerderij getroffen door
een enorme blunder en Duits afweergeschut, zoals wij in het vorige nummer van 't
Kleine Krantsje hebben kunnen lezen? Of werd de grote plaats geraakt door een
geallieerd vliegtuig, dat tezelfder tijd door Duitse mitrailleurs werd belaagd?
Deze brandende vraag komt nu
bij ons op doordat wij in het
gelukkige bezit kwamen van
het originele proces-verbaal,
dat indertijd door de politie van
dit incident werd opgemaakt.
Het belangwekkende stuk werd
ons toegestuurd door onze
abonnee de heer D. S. Drijver
van de Vereniging "Friesche
Luchtvaart Documentatie 1939-
1945".
Er blijkt in de eerste plaats uit,
dat de brand zich heeft afge
speeld op vrijdag de drie en
twintigste oktober 1942 en niet
in 1943, zoals de schrijver van
het eerder genoemde verhaal,
onze abonnee de heer G.
Brinck, veronderstelde.
Even na drie uur die middag
verscheen er een Engels vlieg
tuig bij de boerderij, er werden
schoten gehoord en het dak
van de met hooi volgepropte
schuur vatte vlam. Ijlings toe
geschoten hulp kon acht koeien
en een varken in veiligheid
brengen, maar een stier ter
waarde van tweeduizend gul
den kwam in de vuurzee om.
Terwijl de schuur met de inven
taris geheel uitbrandde kon het
voorhuis intact blijven - de aan
gerichte brand- en waterscha
de, ook in het niet aangetaste
gedeelte, was zeer aanzienlijk.
ONVERWIJLD DERWAARTS
Zoals gebruikelijk stuurde de
Commissaris van Politie er
onmiddellijk een mannetje naar
toe en dat was de agent van
politie Riekel Hooijsma, die zich
"onverwijld derwaarts begaf" en
constateerde, dat de boerderij
in lichter laaie stond en de
Leeuwarder brandweer al met
blussingswerkzaamheden was
begonnen.
Daarna startte de verbalisant
een onderzoek, waarvan het
resultaat wel heel interessant is
voor wie kennis nam van het
spectaculaire artikel in onze
krant.
Uit de mond van de vier en
twintigjarige voerman Willem
van Wieren, die hier vlakbij
woonde, noteerde Riekel
Hooijsma, dat die schieten had
gehoord en in zijn huis dekking
had gezocht. "Ik weet niet, of dit
schieten geschiedde vanuit een
vliegtuig, maar ik vermoed dit
wel en ik vermoed ook, dat de
boerderij door een afgeschoten
projectiel in brand is geraakt."
De negen en twintigjarige Jan
Lodewijk Feenstra uit de 6e
Vegelindwarsstraat, arbeider bij
de Rijkswaterstaat, bevond zich
op dat moment juist op de
hoogte van Wassenaars boer
derij en hij verklaarde dat hij uit
zuidwestelijke richting een
vliegtuig had zien naderen,
naar hij meende een Engels.
"Dit vliegtuig," aldus Feenstra,
"vloog op een geringe hoogte
achter de boerderij langs, terwijl
vanuit dit vliegtuig geschoten
werd. Ik vermoed, dat de boer
derij door een afgeschoten pro
jectiel uit genoemd vliegtuig in
brand is geraakt."
De twintigjarige Johannes
Brinkman uit de Johan Willem
Frisostraat, een leerling van de
H.T.S. en eveneens werkzaam
bij Rijkswaterstaat, stond net in
het land achter de boerderij,
toen hij uit zuidwestelijke rich
ting een vliegtuig zag naderen,
"naar mij bleek van Engelsche
nationaliteit."
"Uit dit vliegtuig, dat op geringe
hoogte vloog werd herhaaldelijk
geschoten," zo vertelde hij de
politieman, "en ik hoorde de
projectielen op korten afstand
aan mij voorbij gaan. Een ogen
blik nadat dit vliegtuig in noor
delijke richting was verdwenen,
hoorde ik van een onbekende
man dat de boerderij in brand
stond. Ik zag toen dat uit de
achterzijde uit het dak rook
kwam. Een ogenblik later sloe
gen reeds de vlammen uit het
dak. Ik vermoed dat in de boer
derij brand is ontstaan door een
afgeschoten projectiel uit
bedoeld vliegtuig."
De eveneens twintig jaar oude
knecht van boer Wassenaar,
Andries Zwanenburg, vertelde
in de stal te zijn geweest, toen
hij "uit westelijke richting" een
vliegtuig had horen naderen "en
dat er herhaaldelijk, vermoede
lijk uit dat vliegtuig, geschoten
werd. Ik vermoed dat de brand
is ontstaan door een afgescho
ten projectiel uit bedoeld vlieg
tuig. Tijdens het schieten meen
ik wel een enigszins zwaardere
knal gehoord te hebben, terwijl
ik meen omstreeks die tijd een
kruitlucht te hebben vernomen."
ONOPHOUDELIJK
SCHIETEND
Reinder Hette Wassenaar, de
boer zelf, verklaarde tenslotte,
dat hij in het weiland was
geweest, toen hij een vliegtuig
zag naderen, dat zeer laag en
onophoudelijk schietende recht
op de boerderij aanvloog. "Ook
merkte ik," zo zei hij, "dat er
door afweergeschut geschoten
werd. Daar de kogels over mij
heenvlogen, ging ik op de
grond liggen tot het schieten
was afgelopen. Ik zag dat het
vliegtuig, bij de boerderij geko
men, naar het noorden
afzwenkte. Ik vermoed dat de
brand is ontstaan door een uit
bedoeld vliegtuig afgeschoten
projectiel. Meer kan ik niet ver
klaren."
Boer Wassenaar vertelde ook
nog, dat hij de boerderij huurde
en dat die het eigendom was
van Fokke Wassenaar (verre
familie van hem) die in
Leeuwarden in de Pelikaan-
Jan Wassenaar, de zoon van boer Reinder Hette Wassenaar, meent
dat het de Duitsers zijn geweest, die de boerderij in brand schoten.
(Foto: Fenno Schoustra)
straat woonde. Voorts dat hij
tegen brand- en bedrijfsschade
verzekerd was bij de OBAS in
Huizum.
Overigens bleek de verbalisant
na onderzoek, dat de boerehui-
zinge toebehoorde aan Rinske
Wassenaar, de dochter van
Fokke, voor wie de vader als
beheerder optrad. En dat de
plaats bij de OBAS wel verze
kerd was tegen brandschade,
maar niet tegen oorlogsmolest.
Kortom, in dit proces-verbaal
van de politie wordt dus eens
luidend gesproken over een
vliegtuig, waarvan vermoed
wordt, dat dit de boerderij in
brand geschoten heeft.
Maar wat kan "de enigszins
zwaardere knal" van Andries
Zwanenburg zijn geweest?
En Reinder Wassenaar ver
klaarde duidelijk, dat er ten tijde
van de vliegtuigbeschieting ook
door afweergeschut werd ge
vuurd!
Zou het zinspelen op Duitse
treffers in het officiële Proces-
Verbaal anno 1942, dus midden
in de bezettingstijd, misschien
niet al te precair zijn geweest?
Vreemd is het zeker, dat de
knecht verklaarde "tijdens het
schieten meen ik wel een
enigszins zwaardere knal
gehoord te hebben" in plaats
van het toch meer voor de hand
liggende "tijdens het schieten
meen ik ook een zwaardere
knal te hebben gehoord". Dit
zou er op kunnen wijzen, dat de
getuigen aan een andere oor
zaak hebben gedacht, dan er in
het Proces-Verbaal kwam te
staan".
Onze abonnee Jan Wassenaar,
de zoon van de inmiddels over
leden boer Reinder Hette
Wassenaar, vertelde ons des
gevraagd, te geloven dat de
boerderij door Duits vuur is
geraakt. Overigens hebben de
Duitse bezetters er geen excu
ses voor aangeboden. Laat
staan, dat de Wassenaars een
schadevergoeding hebben
gezien...
Fenno L. Schoustra
Er is niet veel goeds meer over van de eens zo majestieuze boerderij van Wassenaar aan de Marssumerstraatweg. (Foto's: Fenno Schoustra)
