'KLEINE KRAHTSJE
HERINNERINGEN AAN HET
STROKANTOOR" IN OORLOG
UIT 'T LAATJE
MET LIEDJES
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 8
Door de brand eind april dit jaar
aan het Ruiterskwartier, waarbij
o.a. 'De Scamele Ruter" (nr.
103) ernstige schade opliep,
gingen mijn gedachten terug
naar de jaren eind 1942, 1943
en begin 1944, toen ik als 18-
jarige kantoorbediende op het
adres Ruiterskwartier 93 werk
zaam was. Hier was het 'Pro
vinciaal kantoor van den han
del' gevestigd, belast met de
distributie van hooi, stro en
ruwvoer in Friesland.
De niet te stillen honger van de
bezetters naar alles wat eet
baar en bruikbaar was, leidde
ook tot de distributie van agrari
sche producten en goederen,
wat door voornoemd kantoor in
aanvaardbare banen geleid
moest worden.
ALLERHANDE
De kantoorbezetting bestond uit
ongeveer vijftien personen en
stond onder leiding van een
meneer B. Meintema uit Mant-
gum. Hij was de enige in dit ge
zelschap die m.i. goed inge
voerd was in de agrarische
wereld. De rest was een aller
hande uit verschillende wind
streken uit ons land. De plaats
vervangend chef was een
vroegere administrateur van
een plantage op Sumatra, af
komstig uit Den Haag, met de
fraaie naam: Lussanet de la
Sablonière. Samen met een ze
kere H. Stada, afkomstig uit
Santpoort en stuurman bij de
K.P.M., verbleef hij in Leeuwar
den in pension Geerligs, aan
de Spanjaardslaan (nr. 27?) De
anderen kwamen voor een deel
uit Leeuwarden of omgeving.
Naar ik meen het echtpaar De
Groot echter uit Rotterdam en
verblijvende bij familie (de
Groot?) in Leeuwarden. Verder
een zekere Verkade, student
die geweigerd had de loyali
teitsverklaring aan de Duitsers
te tekenen. Andere namen die
ik me herinner waren Rudie
Postma, Glas, mej. T. Hom
mes, mej. v.d. Ham, Hilarius,
Steinvoorte, Johanna Groene
veld. Van de rest van het gezel
schap zijn me in die ruim 50
jaar de namen ontschoten. Wie
haalt ze weer eens op? De
werkomstandigheden c.a.o.'s
moesten nog worden uitgevon
den) waren beslist wel gunstig.
Vanaf begin 1943, leverde eer
dergenoemd pension Geerligs
iedere middag een 'warme hap'
op het kantoor in de vorm van
een goed smakende stamppot.
Een welkome aanvulling op het
toen schrale menu. De kosten
(30 cent per portie) werden
door het hoofdkantoor (Den
Haag) betaald, zo ook b.v. de
gebakjes die door een Leeu
warder bakker (wie?) werden
afgeleverd bij de geboorte van
Prinses Margriet.
RONDJE NIEUWESTAD
In de middagpauze deden we
een rondje Nieuwestad en
kochten (bonloos) in de "Tea
room" van V&D een ijscoupe
'Praline' (35 ct.) of Mille fruits
(50 ct), terwijl ook wel eens een
bezoek werd gebracht aan ijs-
salon 'Martine' in de Doele-
steeg. Dat waren wel de ergste
uitspattingen die we ons in die
tijd konden veroorloven. Meer
dan verguld waren we met een
aantal pakjes shag, die foura-
gehandelaar KI. Bosch uit
Leeuwarden kwam uitdelen,
waardoor we weer enige tijd uit
de rookzorgen waren. Onze
buurman op nr. 91 was een
vestiging van de Kingma's
bank, inmiddels door fusies ver
dwenen. Nu zit naar ik meen op
dat adres 'De Toog'. Wel een
verschil met de situatie van
destijds, met de vaak wat 'stijl
volle' medewerkers. Boven de
ingang herinner ik me nog de
grote ronde electrische klok, die
vaak door ons werd geraad
pleegd.
In de kelder van het kantoor
bevond zich een soort bakkerij-
tje van de 'Lijempf', waar we te
gen inlevering van een brood
bon A, koeken kochten. Wie die
bakkerij daar beheerde, weet ik
niet en hoe de 'Lijempf' daar
verzeild is geraakt, is mij ook
totaal vreemd. Wie lost dit
raadseltje op?
KINDERKERMIS
Voor de grote, echte Leeuwar
der kermis was in 1944 een
kinderkermis in de plaats geko
men, die van 19 t/m 30 juli
werd gehouden op het toenma
lige terrein tussen de Harmonie
en het Paleis van Justitie. Toch
nog wat plezier voor kinderen
in die donkere jaren. Wie weet
daar nog wat van te vertellen?
Hoewel door het hoofdkantoor
in Den Haag door het verstrek
ken van een "Ausweis" tewerk
stelling in Duitsland of elders
lange tijd kon worden afge
wend, na maart/april 1944 wer
den meerdere vrijstellingen on
geldig verklaard door de Duitse
instanties.
Voor een deel van het perso
neel zat er niets anders op dan
te 'verdwijnen' en op een veilige
plaats op betere tijden te hopen.
In dit artikel heb ik de namen
van oud-medewerkers ge
noemd, die nu al heel lang uit
mijn gezichtsveld verdwenen
zijn. Overigens realiseer ik me
heel goed, dat allen niet meer
in leven zullen zijn.
REACTIES
Mochten er lezers en lezeres
sen zijn, die hun naam of van
een familielid of bekende in dit
artikel zien staan, dan heel
Voor de voordeur van het kan
toor aan het Ruiterskwartier de
dames Hommes en Koopman.
Op de foto links zien we chef
B. Meintema uit Mantgum, "de
enige, die mijns inziens goed
ingevoerd was in de agrarische
wereld."
graag reakties aan 't Kleine
Krantsje.
Surhuisterveen
J. H. Berduszek
Werd vroeger gezongen door
het Kinderkoor van Jacob
Hamel.
Mijn zusje heeft een keuken
tje/Daar zit van alles in/Een
schoorsteen om te roken/Een
potje om te koken/En ook een
kleine koekepan/Waarin zij koe
ken bakken kan.
Het is alles even net, ja, ja/Het
is alles even net.
Eerst gaat ze groente
halen/Dan moet ze koffie
malen/De groente doet ze in
een pan/De koffie doet ze in de
kan.
Dan heeft mijn zusje pret ja,
ja/Dan heeft mijn zusje pret.
Ingezonden door mevrouw Th.
de Vries te Leeuwarden.
In het gezin O'Callighan in Bir
mingham wordt de moeder
wakker door het gehuil van
haar kind, een baby van twee
maanden. Zij staat op om thee
water op te zetten. Wanneer zij
haar man thee wil brengen ont
dekt zij dat hij dood is. De
vrouw haalt hulp bij de buren
en hoort, dat het geen maan
dagmorgen, maar woensdag
morgen is. Door kolendampver
giftiging is mevrouw
O'Callighan twee en een halve
dag buiten kennis geweest.
(1956)
Het personeel van het "Provinciaal kantoor van den handel Stroo"
met onder andere de dames en heren Hommes, Groeneveld,
Strikwerda, Koopman, Beintema, Berduszek en Postma.
Vrijwel direct na het beëindigen
van de Tweede Wereldoorlog,
zo omstreeks half mei 1945,
ontvingen mijn ouders via het
Roode Kruis een soort informa
tieformulier, waarin vragen wer
den gesteld aangaande ons
welzijn en aanwezigheid op
deze aardbol. Deze inlichtingen
werden ingewonnen op verzoek
van Pake's drie zonen in Ame
rika. Ons welbevinden kon be
vestigend worden beantwoord.
Vrij spoedig daarna kwamen er
van tijd tot tijd kleine pakketten,
waarin allerlei zaken werden
aangetroffen, die door ons
gaarne werden geaccepteerd.
Zo bevond zich in een van die
pakketten een jampot met een
lichtbruine substantie. Mijn va
der en moeder draaiden de pot
meermalen in het rond en pro
beerden het etiket te ontcijfe
ren. Daar beiden geen woord
Engels konden lezen, kwamen
ze niet veel verder.
Op dat moment was Pake niet
thuis. Toen hij tegen de avond
arriveerde, werd hem ogenblik
kelijk de raadselachtige pot ge
toond.
"Oh," zei hij, "dat is spul foar
op'e bólle!"
"Heit bedoelt, dat dit spul op 't
broad deen wurdt?" vroeg mijn
moeder.
"Jaseker,antwoordde Pake.
Stadgenoot Jacobus Dou-
ma, geboren in 1873 en
overleden in 1952, is jaren
lang brugwachter geweest
van de spoorbrug over de
Harlingervaart bij Schenken
schans. In die tijd heeft hij
heel wat meegemaakt. Een
kleindochter heeft nu als
"Saskia" verschillende bele
venissen van haar Pake op
schrift gesteld.
"De kynders daar (hij bedoelde
de Verenigde Staten) binne er
gek op. Soms stroaie se der
oeknoch sükelade over!"
"Het heit ut dan wel es had?"
vroeg mijn moeder verder.
"Ja hoar, mar ik geef er niks
om. Ut binne fynmaalde ape-
nüten. Het is wat flauw eten.
Na deze informatie werd de pot
opengedraaid. Voorzichtig werd
er eens aan geroken.
"Waarachtig," zei mijn vader,
"het rukt naar apenüten!"
De familie proefde voorzichtig,
maar beslist niet enthousiast. Ik
vermoed dat er Peanut Butter
op het etiket stond. Dat kan ik
nu gemakkelijk suggereren: wij
kregen Engels op school.
Toch was het fijn zo nu en dan
wat leuks te ontvangen. Ik zelf
denk daarbij aan mijn eerste
nylons en echte mooie lingerie.
Kennelijk voor de mannen be
doeld was er ook eens een
soort hansop bij: hemd en on
derbroek aan elkaar met ope
ningen aan weerszijden van het
broekgedeelte. Het gebruik
daarvan laat zich raden, maar
kon toch de goedkeuring van
mijn vader niet wegdragen.
Ook Pake liep er niet mee
weg, hoewel hij wel de neiging
had de spullen uit Amerika te
pas en te onpas te verdedigen.
"Ze hewwe soms oek wel 'ns
wat nuvere ideeën en och, dis-
se onderkleren kanne je om-
mers nog moai as poetslappen
brüke!" zei hij vergoeilijkend.
En die suggestie hebben we
toen maar opgevolgd.
Saskia
