VADER HAD ALTIJD
ENKELE AUTO'S
'T KLEINE KRANTSJE
Oeroud nieuws uit de
Stads- en Dorpskroniek
van dr. G. A. Wumkes
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 11
Madame Bartariny, Italiaansche zangeres, geeft haar
laatste concert in de zaal van de herberg De Valk te
Franeker; zij zingt 6 nieuwe magnifique airs, entree
f 1-. (1759)
Verhuring van het Tolhuis te Joure met gerechtigheid
van de tap en annexe tollen, op de rechtkamer, aldaar.
(1758)
Het postkantoor te Leeuwarden wordt verplaatst van de
Vleeschmarkt naar het huis Lett. A, no 276 op de
Turfmarkt tegenover de Kanselarij. (1816)
Vroedsman Sjoerd Wybes Osinga te Dokkum koopt 1/2
herberg te Wie rum van hopman Sipke Ates, brouwer
aldaar voor 900 car. gld. (1735)
Het exercitiegenootschap richt te Beetgum den vrij
heidsboom op na gehouden aanspraak met een der
Burgers. Te Bolsward treden de gevolmachten Abr. van
den Burg en Boele Braaksma, de raadszaal binnen,
lezen aan den vergaderden raad een proclamatie voor
waarin deze van zijn post wordt ontzet en geboden
wordt het stadhuis te verlaten, hetgeen geschiedde.
Daarna wordt de vrijheidsboom voor het stadhuis
gebracht: een detachement schutters haalt een aantal
jongdochters in het wit gekleed van de herberg Het
Blauwhuis. Deze raken den boom aan "ten teeken dat
ook zij het hare wil en bijbrengen tot herstel der zoolang
getrapte vrijheid". Vervolgens heeft de rondedans om
den boom plaats onder het zingen van liederen, de
publicatie der provisioneele regeering der stad wordt
met een drievoudig hoezee begroet; het kanon van den
stadswal wordt gelost, 's avonds leggen de nieuwe
representant en den eed af "bij het ligten der flambou
wen". (1795)
Veroordeeld tot een gevangenisstraf van 3 maanden en
een boete van f 25,- Fieke Hillebrands Bruinsma, land
bouwer te Tzum, wegens verkoop van 1/4 vat boter,
waarin een groote hoeveelheid stinkend witte smeerbo-
ter met grasboter was omgeven. (1824)
J. Havenga, castelein te Wierum, laat pagaai-schieten
om 5 zilveren prijzen. (1770)
Inhuldiging te Holwert van Jhr. P. E. v. Harinxma thoe
Slooten als grietman met eereboogen, met paarden en
sleeden, die sierlijk waren opgetooid met oranje linten,
3 stukjes kanon werden gelost, de klokken geluid, de
mederechter T. Heeringa hield een toespraak in de her
berg De Zwaan. Daarna begaf zich de stoet naar het
slot Tjessens, terwijl de wapens van v. Harinxma en van
W. Dongeradeel werden vooropgedragen. Nadat men
daar was onthaald, bracht men den nacht verder in
vroolijkheid door. (1719)
E. Heringa, kunstdraaier naast de Fransche kerk,
beveelt zich aan voor het draaien van ivoor, hoorn,
schildpad, parel d'amoer, hout en allerlei metalen.
(1828)
Hampl. virtuoos op de kapel te Dresden, komende van
Parijs, houdt op de Stadsdoele te Leeuwarden een
vocaal en instrumentaal concert, bestaande uit violino
solo, waldhoorn secundo, met variationen, harpe en
zang-airen alles van de beste meesters. 1772)
Pieter Scheltema, castelein in de Benthem te
Harlingen, biedt zijn biljarttafel met keuën, byljes en
blaakers te koop aan. 1769)
De kompagnie Friesche vrijwillige jagers komt na een
afwezigheid van ruim 3 maanden van de Fransche
grenzen terug. Op een half uur afstand van Leeuwarden
worden zij verwelkomd door garnizoen en schutterij met
muziek, waarna zij op een diner ten raadhuize worden
onthaald. (1815)
Onlangs hoorde ik op de televi
sie zeggen dat er tot nu toe zo'n
4000 automerken zijn geweest
en zo'n 3000 merken van
motorfietsen. MUST LOUWEÜ!
Ik wist wel dat het er veel moes
ten zijn. Vader had dikke boe
ken over zuigerveren en andere
onderdelen en daar stonden
wel tien merken op één bladzij
de. Voor een boekenwurm mooi
om te zien! Vader had altijd
enkele auto's om te verhuren
(met en zonder chauffeur) en
sommige wéét ik nog wel.
Hupmobile en Oldsmobile toen
ik nog klein was. Later Ford en
Chevrolet natuurlijk maar ook
Willys Overland, de Dion
Bouton, Rockne, Dodge,
Studebaker en Buick. Deze
laatste werd uitgesproken (en
iedereen zei dat) bij ons als Bie-
joek. In USA vertelde mij de
familie dat het natuurlijk moet
zijn Bjoe-ik. Als ik boodschap
pen moest doen voor Vader
Habekothé (lasser), Rosier
(Ford Dealer), Vossenberg,
Hartelust of Ferwerda en ik zei
het verkeerd dan volgde onmid
dellijk de correctie. Alleen die
vermaledijde Buick ontsnapte
daaraan. Oh, lezers en lezeres
sen van ons onvolprezen Kleine
Krantsje, wat déden die auto's
mij wat. In Amerika was ik in
een zeer groot automuseum
(Luray) en ik heb er wéér in
gezeten. Als ik de Dinky-toys
van mijn kleinkinderen zie en ze
zouden het weten dan gaven ze
mij gewis een schone zakdoek.
Ten eerste al de geur van leer
en die prachtige bekleding,
soms ook van fluweel of velvet.
Wist u bijvoorbeeld dat het pla
fond in een autocabine "hemel"
heet? Op mijn Zondagsschool
wisten ze dat niet, ik heb er nog
naar geïnformeerd.
En dan het Dashboard...
Hartstikke gezellig, prachtig
gepolitoerd hout en dan die
metertjes. Soms stond er op oil-
oel-huile, of dat even werkte op
mijn toch al leergierige sprieten.
Ook was er altijd Ampère
(stroomsterkte). Later kwam ik
de oude jongen weer tegen bij
mijnheer Kwist, van wie we
natuurkunde hadden. Het zat
me wel dwars als ik weer iets
verkeerds had uitgesproken
maar tenslotte zeggen Engel
sen ook Emsterdem en dat
klopt óók voor geen meter. Er
zijn trouwens genoeg mensen
die oto zeggen voor auto en dat
is ook fout, zo vertelde mij mijn
heer Grecus. Ik zie ze nog vóór
me, die prachtige automobielen
met zo'n macho boegbeeld op
de radiateur, snorrend langs
door de ANWB behandwijzerde
grint-paden. En dan de auto
bussen uit die tijd...
Een dichter was verliefd op de
conductrice van een autobus uit
die dagen en hij zong:
Lieve Zus, lieve Zus, uit de
autobus,
Kind, wat ruik je toch weer lek
ker naar benzieieiene,
Met je krullen uit je pet
heb je m'n hart in vlam gezet,
Mij helpt geen cascara of aspi-
rieieiene!
Met de aspirine had ik geen
moeite maar wat cascara in-de-
vrede was, ontging mijn scherp
zinnigste veronderstellingen.
Vader had een monteur, Jan
Drost, die bij ons thuis woonde.
Een beste kerel, hij kwam uit
Hijum. Soms hoorde ik hem
praten met allemaal van die
vreemde woorden en mijn ver-
bazig steeg en steeg. Dat ging
maar van bougies, bobine,
dynamo, cabriolet en chambre
séparée. Van vier- en zes-cylin-
der en V-8. U weet misschien
wel wat een Krik (ik schrijf het
maar even fonetisch) is, maar
weet u dan ook wel wat een
krenk is? Uw trappers van de
fiets zitten daar aan vast. En
zó nog een paar honderd woor
den. Elk vak is een samenzwe
ring tegen de leken en de daar
bij behorende vaktaal (jargon,
als u wilt) maakt de buiten
gesloten stumpers nieuwsgie
rig. Als je geen enkele ervaring
ter beschikking staat op hün
gebied kun je je beter niet in de
discussie mengen. Bij de eerste
lettergreep hang je al! Het valt
niet mee om in de vingerafdruk
ken van je pa te vallen en de
fijne kneepjes van zijn vak te
proeven, zeker als je ook nog a-
technisch bent. Het had ook wel
goede kanten dat ik zo'n schrijf-
mans ben, want ik mocht voor
Vader facturen schrijven, met
een dik vel blauw carbonpapier
er tussen. Soms zat Moeke er
bij te breien (en te luisteren naar
Vaders dictaat) en op een keer
zei ze: "Wat benne jou duur!" En
Vader, gevat als altijd: "Ik hew
vrouw en kienders!" Wars van
elke vorm van snobisme wilde
hij de eenvoudige zijn, die zijn
zegje kon zeggen. Als de aard
appelen niet al te gaar waren
adviseerde hij je vriendelijk ze
een "knauw meer" te geven. Als
ik dat nü zeg, vinden de klein
kinderen mij hartstikke "cool".
Als iemand een nadeel opliep
had hij "een das", "Vader vond
kippen best wel leuk "als ze
maar wel een kop hadden". En
"fratsen waren jen"!
Als je wat stoms deed schudde
hij zijn hoofd, zonder uit de
hoogte te doen. Op een keer
had ik met veger en blik de boot
(sloep "Trijntje") aangeveegd en
ik trachtte, bij gebrek aan erva
ring, de opbrengst hiervan
tegen de wind in te water te
laten. Als ik er nog aan denk, hij
die allés wist van zuigerveren,
van Hupmobile en Oldsmobile,
van oil en Ampère, hij schudde
zijn hoofd over een verkeerd
ingeschatte windrichting. Hij
voelde zich stellig een soort var
kenshoeder en dacht van dat
papieren jonkje komt niks
terecht. Dat is meegevallen,
dank zij vele andere dikke boe
ken, waarin van zuigerveren
geen sprake was, maar wel van
de vele duizenden plots die dit
aardse leven rijk is.
Ter Apel
Jelle Vening
Over auto's gesproken in Vaders tijd - is dit niet een mooie opname uit de periode van de siakkegang?
De plaat is gemaakt op de Harlingerstraatweg met de mooie boerderij van De Jong op de achtergrond.
Ongeveer op deze plaats ligt nu het Europaplein. (Foto: Collectie Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje)
