'T KLEINE KEANTSJE
GEHEIME RUIMTE
NOODLOTTIGE
MOMENTEN...
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
De Vincent van Goghstraat.
Zouden er nog bewoners zijn,
die niet weten naar wie deze
straat is genoemd? Vincent van
Gogh was een van de belang
rijkste schilders uit de vorige
eeuw. Hij werd geboren in 1853
in Groot Zundert en hij stierf,
door eigen hand, in 1890 in
Auvers sur Oise in Frankrijk.
Van Gogh was niet alleen schil
der, maar ook etser en litho
graaf. Schilder werd hij overi
gens pas omstreeks z'n
dertigste, nadat hij al kunsthan
delaar, onderwijzer en prediker
was geweest.
De Hoeksterdwinger of Hoek-
sterpoortsdwinger was het bas
tion, dat in 1672 ten noorden
van de buurtschap Hoek ter
versterking van de stad werd
opgeworpen. In 1830 is de
oude dwinger doorgegraven
omdat toen de Groningerstraat
weg moest worden aangelegd,
later verdween de hoogte zelfs
geheel.
De Huygensstraat tussen de
Eewal en de Speelmansstraat,
dankt z'n naam aan het Huy-
genshuis, dat hier heeft ge
staan. De straat is na 1886 ont
staan na het afbreken van een
deel van dat huis, de vroegere
woning van de familie Huygens,
waarvan o.a. een lid burge
meester van Leeuwarden is ge
weest.
Bolsward was omstreeks het
midden van de zeventiende
eeuw de naam van een huis bij
de Wirdumerpoort. In een stuk
van 1640 wordt gesproken voor
een huis "daer Bolswaert uyt-
hangt".
Het Gouden Turksch Hoofd
was de naam van een huis,
waarvan we de juiste plaats
niet hebben kunnen vinden. In
een geschrift van 1581 wordt
het Gouden Turksch Hoofd 't
Goldene Turnhooft" genoemd.
Het Panwerk moesten we zoe
ken aan het Oldegalieën; de
huizen, die er vroeger toe be
hoorden, waren bereikbaar via
een poortje. De naam kwam
van de pannenbakkerij, die hier
heeft gestaan, en waaraan
sommige oudere stadgenoten
nog wel herinneringen hebben.
De Beekkerkstraat is genoemd
naar Harmen Wouters Beek-
kerk, een Leeuwarder schilder,
die hier leefde van 1756 tot
1796. Beekkerk maakte land
schappen, genre- en dierstuk-
ken en historische taferelen. In
het stadhuis hangt nog een
stuk van Harmen Beekkerk:
Mozes met de 70 oudsten uit
het volk Israël. Dit schilderij
maakte Beekkerk in 1787.
De Breedeplaats is ontstaan
na 1580 door het aanbouwen
van woningen in de Jacobijner
Het Struivingspoortje aan de Nieuwestad zuidzijde. Het bestaat nu
precies driehonderd jaar, want het werd in 1696 gebouwd. (Foto:
Collectie Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje
Appelhof, dat lag naast het toen
opgeheven Jacobijner klooster.
De Vette Os zijn we al eens
tegengekomen in onze rubriek
De Gevelstenen spreken. Het is
het pand op de hoek van de
Grote Hoogstraat en de Post-
straat.
Het huis (nu van de Vereniging
Hendrick de Keyzer) heeft een
gevelsteen met een vette os -
er is hier vele jaren een slagerij
geweest.
De weg naar Cambuur kennen
we onder deze naam niet meer;
de huizen, die er vroeger aan
stonden, staan nu aan De Ruy-
terweg. De oostelijke buiten
buurten heetten weleer Cam
buur en Camminghabuurt -
onze beroepsvoetbalclub, die
hier resideert, draagt wel een
toepasselijke naam!
Het Struivingspoortje is een
latere naam voor het Popta-
poortje, dat we nu nog altijd
kunnen vinden aan de drukke
kant van de Nieuwestad naast
Martens Cafetaria. Meneer A.
Struiving is een tijdlang de ei
genaar van de huizen achter
het poortje geweest. Een aantal
jaren geleden is het oude Strui
vingspoortje keurig gerestau
reerd, het is nu weer een zeer
bezienswaardig erfstuk van het
verleden.
Suisse heette tot enkele jaren
jaren na de laatste oorlog een
café aan de Stationsweg. Hon
derd jaar geleden was er in het
pand Tuinen 13 een café,
eveneens met de naam Suisse.
De Kloksteeg bestaat nog
steeds, al zullen er weinig
Leeuwarders zijn, die weten
waar hij is. De Kloksteeg loopt
van de Tuinen zuidzijde in de
richting van het Droevendal,
evenwijdig dus aan de Ooster
kade. De herkomst van de
naam is niet bekend; misschien
heeft een huis bij deze steeg
een klok als uithangteken ge
had.
De Waling Dijkstrasfraat is
niet genoemd naar de eens be
kende schaker uit Leeuwarden,
maar naar de schrijver van
Friese novellen, blijspelen en
gedichten. Waling Gerrits Dijk
stra, geboren in 1821 en over
leden in 1914, schreef o.a. Uit
Frieslands Volksleven.
De Elizabethstraat heeft de
gekste vorm van alle straten in
Leeuwarden: het is net een
enorme banaan. Banaanstraat
was misschien een toepasselij
ker naam geweest, want waar
slaat dat Elizabeth nou op? Wel
dat moet een dochter zijn ge
weest van de huizenbouwer
Auke Gerhard van der Mey -
namen, die de Leeuwarders
van nu niets meer zullen zeq-
gen.
De Molenstraat herinnert ons
nog altijd aan de molen Het
Lam, die tot 1919 aan het begin
van het Marssumer Binnenpad
heeft gestaan. Er is nu geen
spoor meer van te vinden; noch
van die molen, noch van het
landelijke binnenpad.
Het Hoekster Kerkhof is in het
verre verleden in het oude
Leeuwarden een begraafplaats
geweest, zoals ook het Jacobij
ner Kerkhof eens een begraaf
plaats was. Na omstreeks 1640
is dit kerkhof voor een deel met
huizen bebouwd. Het stukje
straat tussen de Wijde Steeg
en het Hoeksterpad is intussen
van zijn oude, historische naam
beroofd. Het heet nu niet meer
Hoekster Kerkhof, maar Catha-
rinahof.
De Tonslagerij bij de Oldega
lieën is in vroeger jaren voor
heel veel runderen het droeve
eindstation geweest. In de vori
ge eeuw werd hier in massa
vee geslacht en voor export in
tonnen gekuipt. Vandaar dus
dat Tonslagerij.
De Oosterdwarsstraat is een
oude naam voor de Kruisstraat.
De Oosterdwarsstraat kruist de
Oosterstraat en daarmee zijn
dus beide namen verklaard.
De Kastmakersteeg zal wel zo
genoemd zijn omdat er een
kastmaker heeft gewerkt en ge
woond. In het kleine Leeuwar
den van heel vroeger had zo'n
enkele kastmaker betekenis ge
noeg om een steeg naar hem
te vernoemen.
De van Galenstraat eert de
Nederlandse vlootvoogd Jan
van Galen, die in 1653 sneuvel
de in een slag tegen de Engel
sen bij Livorno.
Dit romantische hoekje was vroeger te vinden achter het poortje aan
het Oldegalileën, dat naar het Panwerk leidde. (Foto: Fenno
Schoustra)
Leo Valentin, de beroemde
"Vogelman" (37), maakt meer
dan zeshonderd parachute
sprongen en veel "vogelvluch
ten" op zijn kunstmatige vleu
gels. Bij zijn zoveelste
demonstratie, in Liverpool,
zweeft hij weer enige tijd op
zijn houten vleugels. Wanneer
daarna zijn valscherm zich niet
opent valt de Fransman dood.
(1956)
Jaren geleden, op een avond, toen het al donker was, kwam de tex-
tielvertegenwoordiger H. van der Meulen van zijn dagelijkse route
thuis bij zijn woning aan de Bleeklaan. Hij parkeerde zijn auto voor
de deur, zette alvast een paar koffers op de stoep en zocht in z'n jas
zak naar de huissleutel. Maar omdat hij de sleutel niet zo gauw kon
vinden, drukte hij maar op de bel, opdat zijn vrouw de deur zou ope
nen. Op dat moment kwam de welbekende "Bonne" voorbij met -
aanvankelijk - een gezicht als een oorwurm. Hij liep destijds zelf met
een koffertje langs de deuren en hij zag kennelijk in de heer Van der
Meulen een concurrent.
Toch won de nieuwsgierigheid het en een moment later liet Bonne
z'n goede hart zelfs spreken: "Wil't een bitsje? Blief nog mar even
staan; ik krij hier ook altied een dubbeltsje!"
Of het nu nog zo is weten we
niet, maar het zeer interessante
pand Tweebaksmarkt 49, waar
in thans het 'Haersma Huys'
gevestigd is, heeft ooit een ge
heime ruimte bevat, die als
'smokkelruimte' ook wordt ge
noemd in de Lijst van Neder
landse Monumenten, waarop
het huis voorkomt, evenals het
naastliggende pand nummer 47
en het poortje er tussen in. Van
deze door een buitenstaander
niet te vinden ruimte moet een
vroegere bewoner, de heer
Rintje Huizenga van het gara
gebedrijf, nog wel gebruik heb
ben gemaakt om zich tijdens
de Tweede Wereldoorlog ver
borgen te houden voor de Duit
sers.
En dat was dan misschien wel
de meest 'professionele' gehei
me schuilplaats in Leeuwarden,
waarin onderduikers zich in die
donkere oorlogstijd hebben ver
stopt.
