CIRCUS BERNUM EN BAILEY
EEN GEWELDIGE SENSATIE
VIJF EN NEGENTIG JAAR GELEDEN
TOEN ZE OLDEHOVE BOUWDEN
pagina 7
Vijf en negentig jaar geleden, in deze septembermaand van 1902, beleeft Leeuwar
den, ja zeg maar heel Friesland, de grote sensatie van het optreden van het gewel
dige Amerikaanse circus Barnum en Bailey. De indrukwekkende onderneming staat
hier in verband met een weddenschap, waarbij het er om gaat zo snel mogelijk heel
Europa "te doen", maar één dag en zet z'n tenten op ten zuiden van het Nieuwe
Kanaal, ongeveer op de plaats, waar later het Emmaplein en de Gysbert
Japickxstraat zullen ontstaan. Ongekend is de belangstelling die het circus trekt. Het
lijkt wel dat iedereen het wil zien en er komen volgens de circuskassa wel zeven en
twintigduizend mensen op af.
Eidar biljet geeft recht op een xetplaate en toegang tot alle af deelingen der «ooretelling.
Toegangs prijzen folgens rang.
Zie verder strooibiljetten.
,Nog voor de allereerste
voorstelling op een zondag in
Groningen is afgelopen wordt
er al met het afbreken van de
tenten begonnen en de trein
met de eerste wagens moet
hier nog binnenkomen, wan
neer het bij het station in
Leeuwarden al zwart van de
mensen ziet. De uitgekookte
publiciteitsmannen van het cir
cus hebben in de weken voor
de komst naar ons land al
zoveel ruchtbaarheid aan de op
handen zijnde toernee gege
ven, dat er tenslotte vrijwel
geen kind meer in Friesland is,
hetwelk niet weet, dat 's
werelds grootste spektakel" in
aantocht is.
GEHELE NACHT
Gedurende de gehele nacht en
de halve maandagmorgen
duurt het vervoeren van het
station naar de nog onbebouw
de terreinen, waar het circus in
een razendsnel tempo wordt
opgebouwd.
En het is waarlijk niet weinig,
wat er verrijst: een complex van
liefst zeventien tenten, een
grote circustent met twee tone
len en drie maneges en een hip
podrome, een manegerietent
voor de olifanten, de kamelen,
de lama's en de zebra's en een
estrade voor de wondermen
sen; verder verschillende stallen
voor de trekpaarden en de ren
paarden en gedresseerde paar
den en garderobes, kleedka
mers, een eettent, nog een tent
voor afzonderlijke voorstellin
gen, een aparte tent voor de
pers, die men wel graag te
vriend wil houden en tenslotte
een aantal plaatskaartenbu
reaus.
Precies op tijd kan het fluitsig
naal gegeven worden voor de
middagvoorstelling, waarbij
dertienduizend bezoekers zich
de ogen uit hun hoofd kijken;
iets dergelijks is inderdaad nog
nooit eerder vertoond. Voor de
avondvoorstelling stromen er
nog eens veertienduizend men
sen naar het Kanaal.
Wat is er nu allemaal in het cir
cus te bewonderen, wat wordt
er vertoond, waaraan kan het
publiek zich vergapen? In de
vier en veertig pagina's! tellen
de programmaboekjes en in de
acht en twintig pagina's(!) tel
lende circuskranten (formaat 't
Kleine Krantsje), staat alles ver
meld, waarbij de attracties met
alle in de Nederlandse taal
voorkomende superlatieven
worden aangeprezen.
Of... Nederlandse taal is wat te
sterk gezegd, want de teksten
wemelen zo van de fouten, dat
het geheel een heerlijk lach
wekkend ratjetoe is - wat dit
betreft doet Barnum en Bailey
minder vakkundig werk, of is
het soms opzettelijk gedaan om
de sfeer "buitenlands" te hou
den?
Van het kunst-wielrijden ("wiel-
rieden" staat er) wordt dit
gezegd: "Een sierlyk uitge
voerd meesterstuk - een in haar
soort eenige en hoogst schok
kende voorstelling - onbereik
bare Behendigheid gepaard
met onvergelykelyke waaghal-
zing - het is of een Meteoor
naar beneden valt!! - een voor
stelling waarby men den adem
inhoudt - een verbazingwek
kende en zenuwspannende
Bicycle-toer - als uniek Bravour-
stuk in zijn soort bewonderd - in
den top van het gebouw aange
komen keert hy rustig en
behendig om, om dan plotse
ling onder ademloze stilte en
terwyl het hart van honderden
toeschouwers stormachtig
klopt, met razende snelheid
over het hellend vlak naar
beneden te zuizen, men den
daverendsten byval van duizen-
de kalm begroet: de allergroot
ste proeve van moed en onver
schrokkenheid".
BLOEMPJE
En de "Chamion-ryders" op hun
ongezadelde paard maken - om
nog maar eens een bloempje te
plukken uit dit stijlboeket - "hui
veringwekkende toeren" en het
zijn "de bewendste kunstryders
der wereld" en tevens "het
degelykste ensemble der we
reld", die "hun onbereikbaar
bravourstuk getuigen van een
volslagen gebrek aan vrees,
daarby de routine en de onder
vinding van den volmaaksten
ruiter die ooit in de arena gere
den heft, eischend".
Ongetwijfeld een van de hoog
tepunten, niet alleen volgens de
programma's, maar ook vol
gens het publiek, is Mr. Leon La
Roche "de gevierde uitvinder
van den beroemden automati-
schen wonderbar - hij laat zich
opsluiten in een kogelronde bol
en rolt daarna langs een spi-
raalbaan omhoog, voortge
stuwd door mysterieuze krach
ten.
Bijzonder curieus is het mu
seum met de "levende gedroch
ten en menschelyke monsters -
wonderdingen en zeldzaamhe
den, afwykingen en spelingen
der natuur" het meisje met de,
mosharen, de menselijke
struisvogel ("Hy kouwt glas, kie
zelstenen en andere harde din
gen, hy slikt scherpe spykers
en draadnagels in, zyn byge-
recht bestaat uit ruwe boomwol
en als voorgerecht eet hy gewo
ne zeep", het menselijke naal
dekussen ("Een der numers
van zyn voorstelling is, dat hy
den een of anderen toeschou
wer vergunt een nald met draat
door de hand en zyn ontblooten
arm te halen"), het hardhoofdi-
ge menselijke aanbeeld (Deze
merkwaardige man neemt een
colosalen steen van het haard-
ste graniet op zyn hoofd, dat hy
met zyn handen vasthoudt, ter
wijl hy iemand van het publick
uitnodigt met een zware smids
hamer zoolang op het graniet-
blok te slaan, tot het aan stuk
ken op den grond valt"), het
levende geraamte ("Deze man
is ongetwyfeld het allerdunste
mensch op de wereld en werke-
lyk niet veel meer als een
geraampte").
Wat op de bezoeker van
Barnum en Bailey ook veel
indruk maakt is de grote ver
scheidenheid van de dierlijke
have: het circus volstaat niet
met het presenteren van de tra
ditionele paarden en olifanten
en leeuwen en tijgers, maar
showt ook buffels en luipaarden
en hyena's, lama's, zebu's, anti
lopen, tapiers, kangeroe's,
struisvogels, nou ja, het is
moeilijk te zeggen welke dier
soort er niet vertegenwoordigd
is.
JAREN NAPRAAT
Na één dag, na twee voorstel
lingen is het allemaal al afgelo
pen met deze "greatest show
on earth" en kan het circus
weer verder trekken, maar nog
jaren zal er alom in de provincie
vol vuur over Barnum en Bailey
worden gepraat en voor heel
veel mensen zal het optreden
van dit circus een van de groot
ste, zo niet de allergrootste
gebeurtenis uit hun leven zijn!
nen beraamd om an geld en
materialen te kommen.
Dit is één vanne "Leeuwad
der praatsjes" uut de serie,
die't Fenno Schoustra een
dikke tien jaar leden voor
Radio Fryslan houden het.
Het gaat over het meest
besproken monument dat
Leewadden het, de Oldehove.
Je kanne wel nagaan, dat het
plan - dik vierhonderdvieftig
jaar leden - om de Oldehove te
bouwen niet niks weest het. Het
must een toren wudde, die wel
negentig meter de hoogte
instak en minstens su machtig
as de Martinitoren, die de Groa-
ningers zestig jaar eerder al
bouwd hadden.
As een Fries monement - so
suden je de te bouwen toren
mette nije Sint Vituskerk dan
oek wel beskouwe kanne en er
wudde dus een beroep op alle
Friezen deen om inne beurs te
tasten. Van alle kanten stroom
den er gitten binnen, mar dat
alleen het niet voldoende weest
- er wudden oek andere plan-
So houden se op een gegeven
mement op met het opleggen
an boeven van geldstraffen en
oek de gieselroede leiden se
een skoft anne kant - in 't plak
daarvan wudde het geboefte
sugenaamde "steenboeten"
opleid - wie't wat uutvreten
hadde en veroordeeld waar
kreeg de veplichting een soad-
sje stienen te leveren of een
pusje kalk of een paar grauwe
balken miskien wel.
Oek wudt het mogelijk houden,
dat se al een jaar of negen
voor't de bouwers in aksje
kwammen, begonnen met het
apat leggen voor de bouw van
vieftig precent vanne accijnsen
oppe invoer van vreemd bier en
van lakenstoffen en wien.
Su hewwe se alle prikken in 't
werk steld om sugeseid "rond"
te kommen en oppe acht en
(Vervolg op pag. 11)
