'T KLEINE KRANTBJE
MOALENS INNE STAD
BRAVE
HENDRIK
HENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVE
HENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVE
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 10
Dit is één vanne "Leeuwad
der praatsjes" uut de serie,
die't Fenno Schoustra een
dikke tien jaar leden voor
Radio Fryslan houden het.
Het gaat over de mooie
moalens, die we hier vroeger
had hewwe.
Een vorige keer hewwe het al
es even had over de riekdom an
moalens, die de stad
Leewadden in 't veleden had
het en die jammer genoeg hele
maal verloren gaan is. Terwiel
veskeidene steden in ons land
nog wel over één of meer van
sukke pronkstukken beskikte,
het Leewadden al heel lang
geen enkele moalen meer. Gien
enkele industriemoalen wel te
vestaan; de paar poldermoa-
lentsjes die er inne gemeente
nog binne, telle in dit verhaal
niet met.
En dan te bedenken, ik he't de
vorige keer al seid, dat onse
stad metmekaar wel meer dan
veetig moalens had het en dat
er toegeliek wel es méér dan vijf
en twintig staan hewwe, vijf en
twintig, gaan het es na; moalens
an bet Vliet, moalens bij
Skilkampen, moalens inne
Skrans, moalens inne binnen
stad langs de stadsgrachten.
De meeste binne koarenmo-
alens weest, mar er waren oek
een soodje oaliemoalens, er
waren houtzaagmoalens, pel-
moalens, cichoreimoalens,
steenbikmoalens, er waar een
moutmoalen, er waren leer-
moalens, er waar een verf-
moalen en er het er oek nog es
een eekmoalen weest.
Het groatste velies voor de stad
het 't vedwienen vanne binnen-
stadsmoalens weest, vanne
moalens, die an alle kanten
vanne stad hoog oppe bolwer
ken stonnen. Groate gevaarten
met een indrukwekkend geweld
at se in werking waren.
Krek op 't plak van 't hüdige Pier
Pandertempeltsje stond de
moalen De Leeuw, afbroken in
1882, waar 't Beursgebouw nou
staat ston Het Fortuin, naar de
Harlingertrekvaart veplaatst in
1873, op een groate hoogte
achter de hudige Harmonie ston
De Hoop, een joekel van een
moalen, in mekaarslagen in
1885, waar 't nou de
Hoeksterpoortsbrug leid ston
Het Lam, in 1830 al veplaatst
naar de Westersingel en oppe
Westerplantage hadden je De
Arend, waar we 't al eerder over
hadden en die in 1901 as aller
laatste binnenstadmoalen teu
gen de grond gaan is.
Noait is er bliekber oek maar
één meens weest, die't het
vedwienen uut het stadsbeeld
van al die prachtige moalens
begroatelijk von; sonder oek
mar één wood van pretest
sagen se al die monumenten de
venieling in gaan.
Tot er in 't begin vanne twintiger
jaren plotseling een paar man
nen opstonnen met het vedien-
stelijke plan om één vanne
Leewadder bolwerken wéér van
sun moalen te vesien. Se skar-
relden wat geld bij mekaar en
Negentienhonderdtwee zal nog
een vol kwartaal duren en toch
heeft Brave Hendrik in het al
verstreken deel van het jaar
meer criminele zaken aan de
hand gehad, dan de meeste
andere mensen in heel hun
leven: hij is verscheidene malen
bekeurd wegens ordeversto
ring, hij is in verschillende sta
ten van dronkenschap in de
kraag gevat, hij heeft bij sommi
ge mensen de ruiten ingesla
gen, hij heeft mannen en vrou
wen beledigd, hij heeft iemand
met een kalkbak op z'n hoofd
geslagen en een ander een hijs
met een steen verkocht en hij
heeft zelfs een eerbiedwaardige
politiedienaar achtmaal met een
klomp op het hoofd geslagen en
hem verder zodanig toegeta
keld, dat die een aantal inwendi
ge kneuzingen bekwam.
Maar de maand oktober is nog
niet begonnen of onze Brave
Hendrik vervolgt zijn wandelin
gen over het pad van de kleine
criminaliteit.
Wegens het verwekken van
nachtrumoer wordt hij door de
politiedienaar Dingshof bekeurd
op de Voorstreek, wegens
schreeuwen en vloeken op het
Oldegalileën door de politiedie
naar Schaafsma.
In de zaterdagnacht van 1 op 2
november moet de politiedie
naar Sijens op het Oldegalileën
tussen Taeke Jonkhof en vier
onbekende personen, een twist
beëindigen maar het is net
gebeurd of daar komt Brave
Hendrik aanlopen met een lat in
zijn hand, waarmee hij de poli
tieman dreigt te zullen slaan.
Reeds trekt de gezagsdrager
zijn blanke sabel om Brave
Hendrik zo nodig een flinke
oplawaai te verkopen, maar
gelukkig zijn er omstanders, die
kans zien de recalcitrante
Hendrik tot bedaren te brengen.
Daarmee is de rust hersteld,
maar Brave Hendrik krijgt wel
weer een proces-verbaal we
gens burengerucht aan zijn
broek.
Dat lijkt onze vriend heel weinig
te doen, want de volgende zon
dagmiddag wordt Brave Hendrik
opnieuw wegens burengerucht
bij het Pieterseliewaltje op de
bon geslingerd, nu door de poli
tiedienaren Rijnhout en Van der
Ploeg.
En op de eerstvolgende zon
dagnacht is het notabene
alweer raak op dat zelfde
Pieterseliewaltje wanneer de
politieman Terveer aldaar
burengerucht constateert.
Als klap op de vuurpijl volgt er
de volgende maandagmorgen
een arrestatie door de politie
dienaren Sijens en Van der Hei
de wegens openbare dronken
schap en verstoring van de orde
in de Monnikemuurstraat.
Wanneer, zoals gebruikelijk, op
het politiebureau het geld wordt
geregistreerd, dat de arrestant
op zak heeft, blijkt het bezit van
Brave Hendrik niet meer dan
precies nul centen te zijn...
Het is best mogelijk, dat Brave
Brave Hendrik, officieel Hendrik
V., was een Leeuwarder, die
leefde van 1862 tot 1941. Hij
onderscheidde zich van zijn
stadgenoten door ontelbare
malen met de politie in aanra
king te komen, nu eens door
dronkenschap, dan weer door
hardhandigheden of opzettelij
ke vernielingen, 't Kleine
Krantsje heeft kans gezien een
aantal van zijn escapades te
achterhalen. Nu, meer dan vijf
tig jaar na Hendriks dood,
komen ze nog eens bij brokjes
en beetjes in de krant.
Hendrik in deze eerste dagen
van november de bloemetjes
nog eens nadrukkelijk buiten
heeft gezet voor hij weer voor
enige tijd uit de roulatie wordt
gehaald. De knokpartij, die hij in
september met de politieman'
Willems heeft gehad, is natuur
lijk niet zonder gevolgen geble
ven en we moeten aannemen
dat hij zich daardoor weer eens
een behoorlijke gevangenisstraf
op de hals heeft gehaald.
Hoe het ook zij, pas in maart
1904 zullen we Brave Hendrik
weer tegenkomen, wanneer de
politiedienaar Kracht bij het Vliet
een twist moet beëindigen tus
sen hem en de beurtschipper
Van Buuren.
In april zijn het de tweelingzus
ters Roosje en Betje Cohen van
de Nieuweburen, die op het
politiebureau komen melden
door Brave Hendrik voor "hoe
ren" te zijn uitgescholden en
nog dezelfde dag wordt hij door
de politieman Kracht wegens
dronkenschap en - alweer - het
verstoren van de openbare orde
bekeurd.
Ook de politieman Kramer krijgt
te maken met onze grote held:
hij moet in de Boterhoek een
twist beëindigen tussen hem en
een zekere Weerman, die hier
een slaapstee drijft.
Dan verschijnt er aan het bu
reau een zoon van de schoen
poetser Salomon Cohen, een
broer dus van de zusjes Roosje
en Betje Cohen die we juist
hebben ontmoet, om te zeggen
dat Brave Hendrik een luik heeft
verwijderd van het raam voor
zijn ouderlijke woning aan de
Nieuweburen. Maar zie wat er
nu gebeurt: de politie onder
zoekt de zaak en ontdekt, dat
niet die vervloekte Brave
Hendrik, maar twee onbekend
gebleven jongens dat hebben
gedaan. Zo zien we maar weer,
dat je overal wel de schuld van
kan krijgen.
Op een zondag verzoekt de
politie Brave Hendrik aan het
bureau te komen omdat er wel
weer wat te bespreken zal zijn,
maar onze man is zo vrij om er
beschonken te verschijnen en
wanneer hij zich nog brutaal
gedraagt ook gooit de sterke
arm onze man maar op straat.
Het is op een andere zondag,
dat de politieman Kracht Brave
Hendrik op het Oldegalileën ziet
wateren op straat en dat kan
natuurlijk niet; voor de zoveelste
maal volgt er een bekeuring, nu
dus "terzake het loozen van
water op eene niet opzettelijk
daartoe bestemde plaats".
Een paar dagen later moet die
zelfde Kracht onze prachtige
pommerant alweer op het
Oldegalileën op de bon slinge
ren, nu wegens ordeverstoring
en openbare dronkenschap.
Op de eerste oktober rukken de
politiedienaren Bergema en
Leertouwer in duizend haasten
uit naar de Peperstraat, waar
Brave Hendrik en Jacob Strijk-
stra aan het vechten zijn, maar
wanneer de sterke macht er
arriveert blijken beide vechters
bazen al gevlogen te zijn.
Dan volgen er bekeuringen
wegens ordeverstoring in het
Pieterseliewaltje en aan de
Voorstreek, maar op de 26e no
vember is er iets geheel anders
aan de hand. Nu vraagt de
secretaris van de
Stadsarmenkamer politieassis-
tentie, omdat aan het verzoek
om ondersteuning aan Brave
Hendrik niet kan worden vol
daan en onze man het gewoon
vertikt om de Armenkamer te
verlaten.
De politiedienaar Terpstra wordt
er ijlings heengestuurd, maar
nauwelijks laat hij zich daar zien
of Brave Hendrik verlaat heel
braaf het gebouw.
In de nacht van 10 op 11 de
cember ziet de dienaar Toonstra
dat Brave Hendrik doodgemoe
dereerd staat te plassen in het
Naauw en in een opgewonden
toestand verkeert. Wanneer de
politieman er wat van wil zeg
gen, begint Brave Hendrik
zoveel praatjes te maken, dat hij
maar weer eens naar het poli
tiebureau moet worden ge
bracht. En dan dus voor de zo
veelste maal...
Bent u benieuwd hoe het verder
met deze Brave Hendrik gaat?
We zullen het in het volgende
nummer wel zien...
kochten Frieslands laaste stan-
dermoalen - die ston in
Rottevalle.
Inne skaduw vanne Oldehove
su dat een nij pronkstuk voor
Leewadden wudde. Mar meen-
sen nog an toe, wat gebeurde
er? Se wachtten krek wat te
lang met het overbrengen
vanne moalen naar hier, er
kwam een sware storm en het
eeuwenoude bouwwerk sloeg
an barrels teugen de grond. En
daarom binne we hier nou krek
su veras in 1901...
Eigen rechter gespeeld.
J. H. 83 jaar, tuinman te Leeu
warden, mishandelde op 31 juli
den 14-jarigen H. Luurs, toen
deze zijn tuin Achter de Hoven
was binnengedrongen om bes
sen te plukken.
Verdachte heeft den jongen ter
plaatse afgestraft, omdat hij er
herhaaldelijk last van heeft.
De politierechter zegt de ont
stemming van verdachte te
kunnen begrijpen, doch eigen
rechter spelen is nu eenmaal
niet geoorloofd.
Getuige J. Göbel zag de mis
handeling geschied. Aan den
pols werd de jongen over het
trottoir gesleept, tot achter de
schutting.
Getuige D. Koopmans voegt er
nog aan toe, dat de jongen hef
tig te keer ging vanwege de pijn
aan zijn pols.
Eisch 20,- boete of 20 dagen
hechtenis. Vonnis 10,- boete
of 10 dagen hechtenis.
(1935)
