'T KLEINE KEANTSJE
De twintigste eeuw
in ons Leeuwarden
KOBES KROEGJE
BRAVE
HENDRIK
HENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEH
"Ben ik eens een beetje dronken
Verraad ik me door mijn ronken"
HENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEHENDRIKBRAVEH
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 7
Bi
Met het optreden van de Koninklijke Militaire Kapel
onder leiding van de Kapitein-Directeur C. L. Walther
Boer vindt in de Prinsentuin de opening plaats van het
officiële zomerseizoen. (1938)
In september treedt de gemeenteraad aan in een nieu
we samenstelling. Wethouders zijn J. Tiekstra
(P.v.d.A.) ruimtelijke ordening, J. ter Brug (P.v.d.A.)
onderwijs, culturele zaken en volksgezondheid, K. J.
de Jong (A.R.) financiën, bedrijven en personeelsza
ken en J. Heetla (C.H.U.) maatschappelijk werk en
verdeling woonruimte. (1966)
Er vindt een ernstig ongeluk plaats ten huize van de
geneeskundig instrumentmaker H. D. M. Hofstede.
Door het uiteenspatten van een slijpsteen wordt een
broer van de instrumentenmaker, de een en twintig
jaar oude heer A. W. N. Hofstede, zo zwaar aan zijn
gezicht gewond, dat hij een oog moet missen. De ope
ratie kan zelfs zijn leven niet redden: een paar dagen
later komt de ongelukkige te overlijden. (1906)
Het aanleggen van de nieuwe, buitengewoon brede
Groeneweg in het begin van de zeventiger jaren, deed
een lid van de gemeenteraad de vraag stellen of het
stadsbestuur van plan is hier vliegtuigen te laten lan
den. Het laconieke antwoord van b. en w. luidde
"neen", maar nu valt het besluit om de rijweg hier toch
maar aanzienlijk te versmallen ten bate van fiets- en
voetpaden aan beide zijden. (1990)
Er komt een opvallend initiatief van de bewoners uit de
buurt van het oude Diaconessenhuis. Zij willen zich
inzetten voor het voortbestaan van hun woningen, wat
resulteert in hun rapport "Transvaalwijk, behoud en
verbetering van een oude woonwijk". (1959)
In een Duits concentratiekamp overlijdt de verzetsman
Leendert Sinnema, de grote man van de "Kamermu
ziekvereniging". Als posthuum eerbetoon aan hun lei
der veranderen de leden de namen van hun organisa
tie in "SalonorkestSinnema". (1944)
Bij de drukkerij van Amsing aan de Wortelhaven wordt
het eerste nummer gedrukt van het Friesch Dagblad:
het is, naast de oude Leeuwarder Courant, het tweede
dagblad, dat in Leeuwarden verschijnt, tot het al heel
gauw naar een drukker in Sneekzal verhuizen. (1903)
Leeuwarden begint op een grote stad te lijken. Er wordt
nu een trambaan aangelegd in de richting van Marssum
en het Bildt. In de vroegere bekende herberg van
Niemendal aan de Westersingel zal een speciaal tram
station komen. (1900)
"Singelier!" heet de zomertentoonstelling van het Frysk
Letterkundich Museum en Dokumentaesjesentrum", die
alle mogelijke "singeliere" zaken laat zien, welke anders
nooit aan de beurt zullen komen om tentoongesteld te
worden. (1981)
De gemeenteraad neemt een belangrijk besluit: er zal
aan de westrand van de stad een nieuw veemarktter
rein worden aangelegd. De oude markt in de buurt van
het station kan niet'meer aan de behoeften voldoen.
Maar het zal zeker nog jaren duren, eer de plannen
worden gerealiseerd. (1953)
Er komt een zogenaamde "Kijkshop" in Leeuwarden.
Het is de vijf en dertigste in ons land en de tweede, die
er in Friesland zal zijn. Drachten heeft in onze provincie
de primeur gehad. De Kijkshop, die in de Nieuwe
Oosterstraat komt, is een winkel-toonzaal, waarin arti
kelen in virtrines staan opgesteld. Klanten kunnen op
grond van informaties hun keus maken, waarna het
gewenste artikel meteen verpakt wordt afgeleverd.
voegt hij de politieman toe, dan
hadden we met jou het water
ingaan, lapswansen kanne
jimme wel!"
Groot is het aantal stadgenoten,
dat zich in de loop van de jaren
bij de politie beklaagt, omdat ze
-door Brave Hendrik zijn uitge
scholden voor "dief", verschil
lende keren staat Brave Hendrik
op straat te plassen als een
hond en ettelijke malen wordt hij
ook weer betrapt op ordeversto
ring, dikwijls na uitbundig drank
gebruik.
Ook de vrouw van Brave
Hendrik ziet zo nu en dan blijk
baar oneerlijk volk op straat:
nog maar net wonend aan de
Greunsweg ziet ze aanleiding
daar haar buurman H. Pasveer
uit te schelden voor "horloqe-
dief".
Een jaar later is het een buur
vrouw Jansen, die zich bij de
politie bitter beklaagt, omdat
Brave Hendrik's vrouw haar
geslagen heeft.
We bevinden ons nu in het jaar
1904 en onze Brave Hendrik
heeft intussen al zuipend, orde-
verstorend, beledigend, ruzie
makend en met wie weet hoe
veel onheil nog meer de leeftijd
van twee en veertig jaar bereikt.
Honderden malen is hij nu al
met de politie in aanraking
geweest, er zijn talloze proces
sen verhaal tegen hem opge
maakt, ettelijke malen heeft hij
op het politiebureau aan het
Hofplein in een cel vertoefd en
meer dan eens moet hij ook
voor kortere of langere tijd zijn
opgeborgen in de gevangenis.
Zonder het zelf te weten heeft
hij nu nog zeven en dertig jaar
te gaan, voor er aan dit ont
hutsende leven een einde komt
en het lijkt tijd te worden, dat hij
ietwat tot bezinning komt. Maar
Brave Hendrik blijft volharden in
zijn recalcitrante levenswijze:
als geen ander in de stad zal hij
het lang geleden ingeslagen
pad van de kleine en soms wat
grotere criminaliteit blijven
bewandelen.
Ruimte schiet ons tekort in dit
allerlaatste nummer van 't Klei
ne Krantsje over al zijn strapat-
sen te berichten; zeker nog
honderdmaal zal hij met de poli
tie in aanraking komen en er
kan tussen 1880 en 1940 in
Leeuwarden gewoon geen poli
tieman hebben gewerkt, die zelf
nooit en te nimmer met "de wel
bekende Hendrik V." in aanra
king kwam.
We moeten nu dus volstaan met
het rapporteren van slechts
enkele incidenten, waarbij
Brave Hendrik betrokken is.
Daarbij beginnen we met een
valpartij op de Nieuwestad als
gevolg, van, hoe kan het ook
anders uitgesproken dronken
schap. Op een zaterdagmiddag
in februari 1905 valt onze man
op de Nieuwestad met z'n hoofd
op de stenen en wordt daardoor
bloedend aan zijn achterhoofd
gewond. De Inspecteur Wesser
en de politiedienaar Terveer
brengen het lallende slachtoffer
naar het bureau waar dokter
Van Leeuwen hem verbindt en
tot aller geruststelling kan mel
den, dat de wond van weinig
betekenis is.
In de nacht van 17 op 18 mei in
dit jaar moet deurwaarder Van
der Woude in actie komen om
Brave Hendrik met zijn vrouw
en drie kinderen uit hun huis
aan het Pieterseliewaltje te zet
ten. Een dag later worden de
kinderen door de Stadsarmen
kamer opgenomen, maar Brave
Hendrik met zijn vrouw, die er
om onderstand aankloppen,
krijgen nul op het rekest.
Na hun verzoek om een nacht
verblijf wordt hun de passanten
kamer aangeboden hoewel
Brave Hendrik alweer dronken
is, maar met dat logies zijn ze
niet tevreden en onder bedrei
gingen verlaten ze het bureau.
Na zich te hebben schuldig
gemaakt aan huisvredebreuk
door een huis in de Blokhuis-
Brave Hendrik, officieel Hendrik
V., was een Leeuwarder, die
leefde van 1862 tot 1941. Hij
onderscheidde zich van zijn
stadgenoten door ontelbare
malen met de politie in aanra
king te komen, nu eens door
dronkenschap, dan weer door
hardhandigheden of opzettelij
ke vernielingen, 't Kleine
Krantsje heeft kans gezien een
aantal van zijn escapades te
achterhalen. Nu, meer dan vijf
tig jaar na Hendriks dood,
komen ze nog eens bij brokjes
en beetjes in de krant.
steeg binnen te dringen slaat
Brave Hendrik een zekere
Reine Hendrika Bosma in het
aangezicht en bijt hij een zeke
re Tjitsje Deelstra in het gezicht
onder zijn oog.
Dan volgen er jaren, waarin we
helemaal niets van Brave
Hendrik vernemen, maar in
november 1908 blijkt hoe dat
nou toch kon. Dan onthult een
bevolkingskaart dat hij uit de
Rijks Werkinrichting te Veen-
huizen ontslagen is. Vandaar.
Op een dag in 1910 wordt
Brave Hendrik behoorlijk bezo
pen door de politiedienaar A.
Bergman aangehouden in de
Kleine Kerkstraat, maar terwijl
hij gewoon languit op straat
gaat liggen, wil hij daar toch nog
wel wat van zeggen. En wel dit:
"Als ik mij verzet, dan krijg je
werk met me, lelijke straatkin-
ders dat jullie zijn..." Met behulp
van een passant, een meneer
Anne Bruinsma, wordt Hendrik
dan maar weer naar het politie
bureau gebracht.
Wanneer de politiedienaar
derde klas Y. Dijkstra de
beschonken Jan Faber bege
leidt naar diens huis in de
Nieuweburen is Brave Hendrik
het als getuige daarbij ook niet
mee eens. "Jou moesten ons
achter de tuun anpakt hewwe,"
In 1930 wordt Brave Hendrik op
het Zuiderplein aangereden
door een automobilist, krijgt hij
een schram aan het been en
wordt zijn broek vernield.
Aanleiding tot veel herrie geeft
dit incident trouwens niet, want
de aangeredene gaat vlot
accoord van het voorstel van de
chauffeur Tolsma uit Warga om
de schade te vergoeden.
Een jaar later moet Brave
Hendrik ook zijn tweede vrouw
verliezen: op de tweede juni
sterft Hendrikje V.O.
En weer een jaar later, op de
tweede februari, verhuist Brave
Hendrik naar het Stadsverzor-
gingshuis in de Haniasteeg.
Wordt het nu eindelijk wat rusti
ger rond de figuur van de intus
sen al aardig bejaard geworden
Brave Hendrik?
Oh nee, op de 15e oktober
1939 moet de moeder van het
Stadsverzorgingshuis de politie
assistentie verzoeken omdat
Brave Hendrik er, dronken en
wel, aan het vechten is. De
agent van politie Van Cleef, die
er meteen op af gaat, moet de
beschonken vechtersbaas voor
de zoveelste maal opbrengen
naar het politiebureau, "waar hij
ter kalmeering eenige tijd zal
blijven."
En, het kan niet missen, deze
schermutseling van Brave
Hendrik in het bejaardenhuis,
moet de aanleiding zijn geweest
om deze bewoner er uit te ver
wijderen: drie dagen later ver
huist onze man naar de
Groeneweg.
Daar, in het perceel 319, komt
Brave Hendrik in het oorlogsjaar
1941 te overlijden en eindigt er
een leven, dat je wel onvoor
stelbaar mag noemen. Hoe vele
malen zou deze opstandige
figuur wel niet zijn afgeweken
van de rechte weg? Nou, we
hebben het gezien, maar eerlijk
gezegd zijn we wel de tel kwijt
geraakt...
FENNO L. SCHOUSTRA
