18 Bijlage tot liet verslag dei' handelingen v
gronden zouden kunnen verzettenjazij worden daardoor
gebaat, omdat ontwerp I, art. 8, het gemeentebestuur regten
geeftdie het nu niet bezitte weten, om drie malen in het jaar
over de gebouwen van „de Harmonie" te mogen beschikken.
2. inkrimping van het terrein.
Dit bezwaar, door sommige leden geuit, hangt naauw met
het vorige zamen. Een lid zeide, dat het hem oubegrijpelijk
voorkwamom den tuin regts in te krimpen en links te ver-
grooten en voor het publiek open te stellen.
Men antwoordde, dat dit gedeelte van den tuin, dat de Har
monie zal innemen, genoegzaam niet voor wandelplaats wordt
gebezigd, evenmin als vroeger de hoogte bij den kleinen vijver
ris a vis den vorigen ingang, die men dan ook geslecht heeft.
Ook de vergrooting ten westen, die reeds door toevoeging van
een gedeelte van den publieken weg geschied is en waar veel
gewandeld wordt, compenseert, althans eenigzins, de hier beoogde
verkleining.
Een der leden gaf te kennendat hij de voorkeur zoude ge
ven aan eene plaatsing der Harmonie op het terrein van
den Schutters Doelen en dus niet in den tuin, maar daarnaast en
daarmede verbonden zooals te Rotterdam de officieren sociëteit.'
3. De Harmonie heeft genie levensvatbaarheid.
Sommigen betwijfeldengeleid door het voorgevallene in de
laatste maanden of de op te rigten vereeniging wel binnen den
bepaalden termijn de noodige fondsen zoude bijeenbrengen, ge
schikt voor hare levensvatbaarheid. Direct, zeide men, had de
gemeente daarmede nu niets te makenmaar later wel. Een
lid stelde zich voordatwanneer misschien deze telkens van
bestuurders in het OOjarig, ja in het lOjarig tijdperk verwis
selende vereeniging onverhoopt in déconfiture kwam te geraken,
alsdan verlaging der recognitie en verpachting op voor „de
Harmonie" voordeeliger voorwaarden daarvan het gevolg zoude
zijn. Zelfs al kon men op die jaar lij ksche recognitie ad f 500
rekenendan nog zou het af te staan terrein bij publieken
verkoop veel meer, dan de thans gestelde waarde van f4.50
per centiare (waarvan 5 °/0 als retributie geheven wordt) op
brengen. Men antwoordde dat, om met het laatste argument
te beginnen, van verkoop van terrein hier geen sprake is, maar
alleen van een regt van opstal voor 99 jaren, dat een verkoop
of geheele afstand geheel in strijd zoude zijn met het gevoelen
van hen, die niets van den tuin voor het publiek willen missen;
dat, toegestemd voor een oogenblik, dat men tot den publieken
verkoop besloottoch in dezen afgelegen hoek van de stad de
voor weinige particulieren geschikte bouwgrond met f 4.50 per
centiare goed betaald is, dat dus de recognitie billijk is; dat
alle opvolgende besturen van „de Harmonie" aan de overeenkom
sten I en 11 gebonden zijn en dat men met de levensvatbaar
heid op grond van overeenkomst I art. 9 niets te maken heeft,
evenmin als met de vraag of het wenschelijker ware, dat aan
„de Harmonie" gecne sociëteit werd bijgevoegdenz. enz.
4. Zaw en koppeling van het regt van opstal met dat van on-
derhandsche verpachting.
Nadat in eene der sectiën door den voorzitter de verzekering
was gegeven, dat „de Harmonie" niet den afstand van grond in
opstal aanvaarden zoude, zonder verzekerd te zijn, dac zij ook
pachteres zoude worden, verklaarde een lid dier sectiedat hij
juist daarin een bezwaar vond, om aan ontwerp I zijne stem
te g-even en alzoo zijne stem gestand te blijven, op 18 October
1875 ten gunste van de magtiging, om met het bestuur der
„Harmonie" in overleg te treden over den afstand van grond
uitgebragt. Toen toch deed hij zulks uitdrukkelijk onder voor
waarde, dat en Tuin en „Harmonie" niet zouden vereeriigd wor
den. Nu zulks werkelijk het geval zoude worden, zal hij tegen
beide voorstellen stemmen. Hij koestert toch groote vreesdat
de vermenging na verloop van tijd schadelijk zoude werken op
het tegenwoordige gebruik vari den tuin, die niet meer aan
zijne bestemming zoude beantwoorden voor allen cn uitsluitend
ran den gemeenteraad te Leeuwarden, 1877.
voor de gegoede standen voortaan zijn. Den eersten stap daar
toe door het regt van opstal te gevenwenscht hij niet te doen.
5. Schadelijke invloed van de op te rigten Harmonieop het
bestaan van anderen.
Alleszoo voorspelde een lidzal zich vereenigen in de lo
kalen der „Harmonie". Allen, zoo klaagde hij, die nu een
ruim bestaan in soortgelijke ondernemingen hebbenzullen dit
zien weggenomen. Hij ziet de behoefte aan een zaal in den
tuin niet in, omdat de muziek daarin in de laatste jaren slechts
twee of driemaal door slecht weder is afgesteld. Kan de muziek
ora het slechte weder nu niet in de open lucht plaats hebben
dan zullen de abonnés toch niet naar „de Harmonie" gaan om
die binnenshuis te hooren, want voor de omstreeks 2700 abon
nés is er geen plaats genoeg en do kinderen onder de 18 jaren
moeten te huis blijven onder oppassing. Ontw. II, art. 2. (Juist
dit vinden andere leden om het genot van het muziek te heb
ben hoogst wensehelijk.)
Men antwoordde met het wijzen op de goede resultaten van
„de Harmonie" te Groningenop de erkende behoefte alhier
aan een concertzaal van grooten omvang, acoustiek gebouwd.
Aan zulk eene zaaldie niet nog als hij 's avonds gebruikt
wordt, de talrijke sporen overlaat van hetgeen er voor weinige
uren geschied is, geschikt ora er kippen in te vergasten op de
plat gestampte graankorrels en waarvan soms het eene gedeelte
nog geschrobd wordt, terwijl in het andere gedeelte zich reeds
een gedistingeerd publiek verzamelt. Men wees op het hoogst
gebrekkige van koffij- en kleedkamers, maar vooral op de be
hoeften aan een ruim, wel geordend schouwburglocaal. De eigen
lijke schouwburg alhier is toch veel te kleinora zoovele toe
schouwers te bergen, dat de steeds van elders met groote reis-
en verblijfkosten bezwaarde troepen alhier een bestaan kunnen
vindentenzij men zoo hooge entreeprijzen stelt en steeds op
volle schouwburg kan rekenen. Hij die de goedkoope zomer-
théaters vooral in het buitenland kentwenschtdat ook Leeu
warden, verbonden met GroningenHarlingenSneekeenmaal
in het bezit daarvan moge komen en daartoe biedt „de Har
monie" de beste gelegenheid aan. Daarbij is onze tegenwoor
dige schouwburg afgelegen en ver van aanlokkelijk.
's Zomers is de Prinsentuin des zondags vooral een dag voor
uitspanningvoor zeer velen blijkens het abonnement en talrijk
bezoek.
Bij regen is te huis blijven voor zeer velen eene teleurstelling
en voor de geëngageerde muziekkorpsen van elders komende
niet het minst. Spelen zij alde druipende toehoordersb. v.
op een Zondag in Julij 1.1., toen het Groninger uitstekend orchest
speeldeverkeereu in geen opgewekte stemmingdie terugkaatst
op de executanten. Eene Harmoniezaal in den tuin neemt al
deze teleurstellingen weg. De abonnés toch zullen volgens over
komst II (2) ook het gebouw kosteloos kunnen gebruiken cn
juist danwanneer zij daaraan de meeste behoefte zullen hebben.
Dok de gemeente heeft volgens ontwerp I (8) het regt om bij
buitengewone gelegenheden (zelfs drie malen in het jaar) van
het gebouw gebruik te maken.
Een liddie zijn stem niet om de plaats wil geven aan ont
werp Ibeaamde zelfs zoodanig de behoefte in deze gemeente
aan een zoodanig gebouw, dat hij het op eene andere plaats
in de nabijheid van den tuin voor rekening der gemeente
wenschte te stichten. De andere leden der sectie, waarin deze
wenseh geuit werd, hadden echter geen lust, om ook dit ijzer
uit het vuur te halen ten koste der gemeentemaar lieten zulks
gaarne aan „de Harmonie" over.
Het effect bleef toch hetzelfde. Hetgeen nu „de Harmonie"
voor do abonnés doetzou de gemeente met groote kosten doen
cn langs dezen weg doet de gemeente door den afstand onder
het genot van eene retributie van f 500 'sjaars, ook iets ten
gunste van de muziek en het tooneel. De risico is voor „de
Harmonie" geheel alleentegen genot van een opstal voor 90
jaar en een pacht-contract van 10 jaar aan elkander verbinden.
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden1877. 19
Ten slotte verwees nog een lid naar hetgeen de schrijver van
de brochure „voor handel en kunst" had aangevoerd. Hij wenschte
de beurs dienstbaar te maken voor concerten- en tooneelvoor-
stellingen als voordeeligerzoo hij meendevoor de gemeente
als dit ontwerp. Men antwoordde dat eene zamenkoppeling der
beurs zelfs met een concertzaallaat staan met een schouw
burgzaal geen geldelijk voordeel zoude opbrengen. De enorme
sommen aan de uitvoering der vroeger bekroonde beursbouw-
plannen verbonden zijn hiervoor een afdoend bewijs. De zamen
koppeling van beurs en concertzaal deden de kosten van het
beursgebouw zoo hoog stijgen, dat de uitvoering de finantiëele
krachten der gemeente te boven ging.
Overeenkomst I.
Voorstellen van de commissie.
Considerans
het woord „op te rigten''' weg te laten. Men contracteert toch
alleen met eene geconstitueerde vereeniging (zie d).
Art. 1. Men vraagt waarom 99 jaren? Waar is het ver
boden voor meer of minder jaren
Art. 5. Van wege het gemeentebestuur, vindt men in strijd
met ontwerp II art. 4 (I), waarbij „de Harmonie" zich verbindt
ora muziek te geven op Zondag.
Waarom deze bijvoeging?
Art. 9. „Regter"liever „Jcantonregter"als zijnde eene be
paalde persoonsaanwijzing.
Art. 10. Men wil art. 10 weglaten. Art. 162, B. W.is
voldoende en alzoo het artikel alzoo lezen
„Bij het eindigen van het regt van opstal wordt art. 162,
„B. W.toegepast. De waarde der gebouwen wordt alsdan
„bepaaldals bij het vorige artikel is vastgesteld."
Overeenkomst II.
Blijkens het medegedeelde in de algemeene beschouwingen
is het lot, dat ontwerp II tegemoet gaat, zeer onzeker.
De gronden voor de bestrijding waren diewelke vooral door
den heer Attema in de zitting van 18 October 1875 zijn ont
wikkeld. Vrees toch voor annexatievoor een imperium in-
imperio toen geuitzijnzeiden die ledenthans bewaarheid.
Men bindt zich voor tien jaren, in dien tijd zal de Prinsentuin
zich oplossen in de Harmoniede exploitatie daarvan zal over-
heerscht worden door hendie „de Harmonie" exploiteren en
na korten tijd zal de exploitatie van den tuin in de exploi
tatie van het Harmoniegebouw overgaan. De gemeente zal
alsdan aan den leihand van „de Harmonie" loopen.
Deze vrees werd bestreden met het wijzen op de strenge
bepalingen van de overeenkomst IIwaarvan het slot van art.
I wijst op de verdere voorwaarden door partijen overeen te komen.
De hoofdzaakwaarop men het oog moet gevestigd houden
is overeenkomst no. Ihet regt van opstal. Wil men dit regt
toestaan, vindt men daarin geen bezwaar, althans de meerder
heid, dan moet zij ook voor het treffen van de overeenkomst
II niet terugdeinzen. Qui veut la fin veut les moyens.
„De Harmonie heeft niets aan een bloot regt van opstal zon
der genot van het pacht-contractalthans in de eerste tien ja
ren van haar bestaan.
Door toeval heeft men al de werking van eene exploitatie
door „de Harmonie" kunnen beoordeelen.
De dood van den pachter deed de verpachting overgaan op
eene vereeniging van leden der op te rigten Harmonie. De
raad vond geen bezwaar, om onderhands den nog loopenden tijd
van pacht over te dragen aan die vereeniging. Waarom zoude
deze het nu niet voor tien jaren willen doen? Zijn er gegronde
klagten over buffet of bediening geweest Is de pachtsom van
f 2300 te laag? Deze leden achten eene exploitatie door „de
Harmonie" preferent. Meent men toch redenen tot klagen te
hebbendan klaagt men bij een fatsoenlijk bestuurverant
woordelijk aan de leden der „Harmonie" en niet bij eenen pach
ter, van wien men allooi of stand niet kent. Komt overeen
komst IIart. 2 in werking en kunnen de abonnó's van 15 Mei
tot 15 Octoberalle Zondagen vast op muziek rekenendan
zullen er nog meer abonné's komen, waarvan de helft der con
tributie het fonds van den Prinsentuin en alzoo de gemeente
ten bate komt. (Overeenkomst IIart. 4 (3).
De minderheid uwer commissie oordeeltdat „de Harmonie"
zekerheid moet hebben dat zij pachteres is voor een bepaalden
tijd en bepaalden prijs en onder bepaalde voorwaarden. Anders
kan zij ontwerp no. I Diet aannemen. Zij kan niet risiceren
om a tout prix pachteres te wordenno. I en II zijn één ge
heel. Verwerping van no. II sluit die van no. I in zich.
Voorstellen over overeenkomst II.
In art. 1 en in het intitulé te lezenDe exploitatie van den
Prinsentuin en het gebruik van de daarbij behoorendo gebou
wen enz.
Hierdoor wordt het denkbeeld van overgang van den Prin
sentuin weggenomen.
De uitdrukking: verpachting van den Prinsentuin enz. is te
wijd van strekking.
Art. 2. Het cijfer 3 te veranderen in 8 (drukfout).
Art. 2. De minderheid der commissie acht 16 jaar te hoog
in het belang van de talrijke abonné's.
Art. 2. Do meerderheid der commissie wenscht de woorden
dienstboden zijn van dit regt uitgesloten''' weg te laten. In
onze dagen is het toch zoo moeijelijk om te bepalenwat eene
dienstbode is of te zien of het een is.
Art, 3. De minderheid der commissie wenscht te lezen
„1 Mei."
Art4. De woorden der Harmonie weg te laten en te le
zen ndit bestuur.''''
Conclusiën.
De commissie van rapporteurs stelt voor
I. eenstemmigom zich te vereenigen met punt a. van de
conclusie van burgemeester en wethouders luidende
Voorbehoudens goedkeuring van heeren gedeputeerde staten
ten behoeve van de op te rigten vereeniging „de Harmonie"
een regt van opstal te vestigen op eene oppervlakte gronds ter
grootte van 2236 centiareuitmakende het noord-oostelijk ge
deelte van den Prinsentuin en op een gedeelte van de daaraan
grenzende openbare wandelplaatsaangeduid op de overgelegde
schetsteekening en voorts op de voorwaardenomschreven in
de overeenkomst.
Eenstemmig om goed te keuren punt b der conclusie van bur
gemeester en wethoudersluidende„goed te keuren het door
„de commissie bij missive van den 6 Julij 1876 overgelegd ont-
„werp van bebouwing van het terrein sub a bedoeld".
III. Met meerderheid van stemmen niet aan te nemen het
voorstel c. van burgemeester en wethoudersom voorbehoudens
goedkeuring van heeren gedeputeerde staten aan de vereeniging
„de Harmonie" onderhands te verpachten den Prinsentuin voor
den tijd van tien jaren en voorts op de voorwaardenomschre
ven in het ontwerp II verpachting
Subsidiair eenstemmigom het woord verpachtingin de
conclusie (c) te veranderen in exploitatie
IV. Burgemeester en wethouders magtiging te verleenen
aan het besluit sub a. genoemd uitvoering te geven binnen drie
maanden nadat de vereeniging „de Harmonie" op wettige wijze
zal zijn geconstitueerdmits die constitutie binnen zes maanden
na dagteekening van dit besluit zal zijn tot stand gekomen.
Aldus gerapporteerd in de raadsvergadering van 22 Maart 1877.
J. DIRKS
Rapporteur der 1 ste sectie en tevens AU
gemeen Rapporteur.
J. J. KUIPERS
Rapporteur der 2de sectie.
F. PLANTENGA
Rapporteur der 3de sectie
Ev
