2Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden, 1893.
189* was geschied. Zonder bezwaar zou daarom het cijfer belittling niet goed zou zijn gekozen. Het was mogelijk dat
der winst kunnen worden verhoogd een bedrag van 10,000 zou zij bij eene nieuwe weltelijke regeling van liet plaatselijk be-
gei list daarvoor kunnen woiden gesteld. En verder zou het getallastingstelsel uil liet thans bestaande kader zou wegvallen doch
opcenten op de personeeie belasting, dat in de gemeenteLeeu-1 het ging, volgens burgemeester en wethouders, Ie ver, haai
warden tot veel minder hoog bedrag dan in vele andere min
of meer met haar gelijkstaande gemeenten wordt geheven, en
ook de hoofdelijke omslag, zij het ook dat deze reeds tot een
aanzienlijk bedrag is opgevoerd, kunnen worden verhoogd, of
dit wei van beiden te zamen kunnen geschieden.
Eëfi der tegenstanders van het straatgeld had voor verhoo
ging' der inkomsten ook nog op het oog de schoolgelden.
Op het ontwerp der gemeente-begrooling voor 1694 zijn de
uitgaven voor het onderwijs uitgetrokken tot een bedrag van
dédrom thans te veroordeelen, te meer daar de bedoelde nieuwe
weltelijke regeling, hoe noodig ook, nog wel lang op zich kon
laten wachten en in den toestand der Leeuwarder gemeente-
financiën oogenblikkelijk dringend voorziening werd gevorderd.
Met de opsomming der in de laatste twint g jaren uitgevoerde
openbare werken hadden burgemeester en wethouders eeni-*
en alleen ten doel gehad, om le doen uitkomen, dat, waar, ge
lijk zij bleven volhouden, die werken in hoofdzaak ten behoeve
van eigenaren van huizen waren aangelegd, dez eigenaren ook
niet minder dan ƒ198,000.-, terwijl er slechtsƒ07,000.- als wegens de daarvoor gedane uitgaven behoorden te worden ge-
ontvangst tegenover staat. Deze reeds sedert vele jaren be troffen.
staande ongunstige verhouding zou, gelijk hij beweerde, nog
grootere afmetingen aannemen, daar wel de uitgaven voor net
onderwijs zouden blijven stijgen, doch op noemenswaaidige
hoogere ontvangsten ten behoeve van het onderwijs wel niet
valt te rekenen:
Intusschen zou hij zich onthouden een voorstel tot verhoo
ging van de onderscheidene schoolgelden te doen, daar hij wel
vooruit zag, dat zoodanig voorstel toch geen kans had van te
worden aangenomen.
Weerlegging van de gerezen bezwaren door de leden van het
dagelijksch bestuur bleef niet uit. Allereerst wat betreft de
bezwaren van principieelen aard. Gelijk van de zijde van hel
dagelijksch bestuur werd beweerd, werd le veel aan den naam
der voorgestelde nieuwe belasting gehecht en te weinig reke
ning gehouden met de zaak. Er werd daartoe gewezen op het
voorbeeld van Amsterdam en Hoorn, waar reeds sedert ver
scheidene jaren een straatgeld wordt geheven. Had de Hooge
regeering daarin strijd met art. 238 der gemeentewet gezien,
ongetwijfeld zouden de besluiten tot invoering der nieuwe
belasting niet zijn goedgekeurd. Aan de nieuwe belasting
moge de naam van „straatgeld" zijn gegeveninderdaad
Naar aanleiding van de gemaakte opmerking, dal de belas
ting in elk geval le beperkt zou zijn voorgesteld, werd er op
gewezen, dat burgemeester en wethouders, blijkens het ontwerp,
slechts willen hebben geheven eene belasting voor 't geen in
artt. 1 en 2 der ontwerp verordening is omschreven, en dat
moeielijk daarin de verlangde uitbreiding zou kunnen worden
opgenomen, omdat daarvoor een omslag niet zou passen, maar
een tarief zou moeten worden vastgesteld. Hel was intusschen
in het voornemen van burgemeester en wethouders gelegen
om aan liet ook door hun college geenszins ontkend wordend
misbruik, dat door velen van de openbare straat wordt gemaakt,
zoodra mogelijk een einde te maken.
Betwist werd dat voor de belasting geen goede plaats op de
gemeente-begrooting zou zijn aangewezen. Juist het omgekeerde
was het geval. Het was hiervolgens burgemeester en wet
houders eene belasting gegrond op art. 238 der gemeente
wet en daarom kón noch mócht er eene andere plaats aan
worden gegeven dan onder afdeeling IX van hoofdstuk 11 der
inkomstenals uitdrukkelijk voor heffingen volgens genoemd
wetsartikel aangewezen.
Op de vraag eindelijk waarom nu ook niet het tarief van
is het hier niets dan eene heffing „voor het genot der werken Amsteidam was gevolgd, werd geantwoord, dat voor het
en inrichtingen van, aan en onder den openbaren weg," gelijk oogenblik daartegen een praclisch bezwaar bestond Bij den
in art. 1 van het ontwei p-besluit uitdrukkelijk is vermeld. Het I korten tijd, aan burgemeester en wethouders gegeven, om de
is hier eene algemeene heffing van de eigenaren van panden invoering van deze belasting voor te bereiden was het hun
als bijdrage in de vele uitgaven van de gemeente op dit gebied, ondoenlijk geweest, de gevellengten van al de aan de open-
Ook de bezwaren in het algemeen bleven niet onbeantwoord, i bare straat gelegen perceelen te doen berekenen. Eerst na
De invoering van eene nieuwe belasting moge niet wen'sche- eene werking der belasting na verloop van twee a drie jaren
lijk zijn, - en op zich zelf viel hiertegen niets in te brengen, - zou dit mogelijk zijn.
doch ook de bestrijders van het voorstel zouden, en het kon Veel van het door de leden van het dagelijksch bestuur, zoo
trouwens ook niet anders, moeten erkennen dat in het tekort wel in de memorie van toelichting, als ter weerlegging van de
moet worden voorzien. gemaakte bezwaren aangevoerdedrukte ook hel gevoelen uit
Naar het inzien van burgemeester en wethouders konden de
door de bestrijders hiervoor aanbevolen middelen niet dienen,
daar die thans reeds tot een zeer hoog bedrag waren opgevoeid.
Zij zouden anders wel niet hebben nagelaten, ze voor te dragen.
Waarom dan een straatgeld gekozen Omdat deze belasting,
volgens hun college, is zakelijk, niet le ontduiken, gemakkelijk
te 'heffen, met geringe perceptiekosten. In zoover verdiende zy
de voorkeur boven verhooging van den hoofdelijken omslag, en
daarom was zij, als ware het „geknipt", in de gegeven omstan
digheden dienst te doen. Er werd vei der op gewezendut de
opcenten op hel personeel nog niet de helft van de perceelen
en perceelsgedeelten in deze gemeente treffendaar van het
geheele getal ad 6442 niet minder dan 3324 beneden de be
lastbaarheid, 384 slechts voor en 296 voor niet meer dan jj
zijn belast.
Verhdoging van de ontvangsten en vermindering van de uit
gaven der gasfabriek was zeer te ontraden. Bij vergelijking
van de cijfers der ontwerp-gemeentebegrooting met die van de
begiooling voor de gasfabriek zou men ontwaren, dat door
burgemeester en wethouders reeds meer in ontvang was uit
getrokken, dan door de commissie voor de gasfabriek was voor
gedragen. Nog verder te gaan werd alles behalve wenschelyk
geacht, te minder daar, tengevolge Tan de steeds aanhoudende
werkstakingen in de steenkolenmijn-districten waarschijnlijk
eerder hoogere dan lagere kolenprijzen zijn te verwachten.
Ontkend werd, dat het tijdstip voor de invoering eener nieuwe
van die leden die met het voorstel verklaarden le z, inge
nomen. Een gioot voordeel van de nieuwe belasting was, vol
gens hen datal mochten aan hare invoering bezwaren zijn
verbonden, niet mocht worden voorbijgezien, dat voor den aan
slag in deze belasting een zuivere berekening tol basis werd
genomen waardoor eene regelmatige toepassing werd verze
kerd wat bij den aan:! g in dm hoofdelijken omslag dikwijls
zeer moeielijk bleek te zijn.
In overeenstemming rnet liet in de memorie van toelichting
uiteengezette achtten de voorstanders het geenszins onbillijk
dat, waar, ook volgens hun gevoelen, de eigenaren van huizen
liet allereerst en het allermeest genot hadden van het aan de
verbetering van stratenwegen enz. ten koste gelegde en waar
door op de waarde hunner panden een gunstige invloed was
en nog wordt uitgeoefend, alléén deze door de nieuwe belasting
werden getroffen.
Bovendien was het niet onwaarschijnlijkdat de eigenaren
althans op den duur een gedeelte dezer belasting op de huur
ders zouden verhalen.
In elk geval was volgens hen straatgeld te verkiezen bo
ven vei hooging van de belasting op de inkomsten, omdat:
1°. het voor de verscheidenheid wel goed was, eens eene nieuwe
belasting in te voeren daar op deze wijze niet altijd dezellde
menschen werden getroffen
2o. eene inkomstenbelasting is eene belastingdie vooral
arbeid en nijverheid treft, niet weinig ook de personen, die
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden
1893.
van een beperkt inkomen of van een vu t Iractenient moeten
leven terwijl straatgeld ook op het kapitaal drukt
jo. )iet getal ingezetenendat in straatbelasting zal deelen
veel grooter is dan dal van hen die voor de inkomsten-be
lasting zijn aangeslagen
40. verhooging van de inkomsten-belasting, veel meer dan
de nieuwe belasting, de verhuizing van vermogende ingezetenen
naar plaatsen waar minder belasting behoeft te worden be
taald in de hand werken en vestiging van ingezetenen uit an
dere plaatsen tegenhouden zal;
50. ook de zoogenaamde huisjesmelkers door de nieuwe
belasting zullen vvoi ien getroffen 't geen juist wenschelijk
werd geoordeeld.
Dat huizen met één verdieping naar evenredigheid zwaarder
dan groote huizen zouden worden belastkon niet worden toe
gegeven daar toch voor de vermenigvuldiging der huurwaarde
van eerstgenoemde huizen met de gevelbreedte een lager getal
wordt gesteld.
Een van de bedoelde leden in beginsel voor het voorstel van
burgemeester en wethoudersmaakte evenwel een voorbehoud.
Hij verlangde n.l., dat, evenals voor de personeeie belasting
ui voor den hoofdelijken omslag eene vrijstelling lot een zeker
.bestaansminimum" is aangenomen dit ook hier in toepassing
zou werden gebrachtdaar de belasting anders evenzeer de
meeste huisjes der armen als de aanzienlijke huizen zou tref
fen. Van te meer gewicht werd dit bezwaar geachtomdat
de verhuurders van deze kleine bij de week verhuurde, wo
ningen waarvoor zich altijd wel huurders opdoende belas
ting onmiddellijk op de huurders zullen verhalen. Het bezwaar
zou zijn weg le nemen door perceelen met eene huurwaarde
van ƒ52.— en minder van-de belasting vrij te stellen.
Dit laatste werd echter van de zijde der verdedigers van het
voorstel bestreden daargelijk ook reeds hiervoor is uiteen
gezet straatgeld is eene zakelijke belasting een soort retri
butiedie
Bij de commissie van rapporteurs heersebte evenmin een
stemmigheid Alleen de rapporteur van de le sectie was vóór
het ontwerp doch uitdrukkelijk onder het hiervoor vermelde
voorbehoudn.l. de aanneming van een belasting minimum.
De rapporteurs van de 2e en van de 3e sectie konden zich in
geen geval met het voorstel vereenigen.
De gronden voor aller gevoelen vindt men terug onder die
hiervóórheizij van de bestrijdershetzij van de verdedigers
medegedeeld. Nieuwe gezichtspuntendie bijzondere vermel
ding zouden verdienen deden zich bij de nadere behande
ling der zaak niet voor. Alleen werd besproken de ook reeds
door enkele leden geopperde twijfel aan de wettigheid dei-
voorgestelde nieuwe belasting. De rapporteurs van de 2e
en van de 3e sectie deelden in dezen twijfel. Wel is waar
bestaat de helling van straatgeld krachtens koninklijke goed
keuring reeds sedert verscheidene jaren te Amsterdam, Hoorn
en Maastricht en heeft de Hooge Raadbij arrest van 26 Maart
1886, hare wettigheid uitgesproken. Men zal echter weten,
dat deze beslissingen door de bekwaamste wet- en rechtsge
leerden op de meest krachtige wijze zijn bestreden dat de in
andere gemeenten gedane pogingen 0111 de heffing van straat
geld in te voerenzijn atgestuit eenig en alleen omdat zij in
stiijd werd geacht met de bepalingen van artt. 238, 240, 242
en 254 der gemeentewet. Wat intusschen van groote betee-
kenis mag worden genoemd is, dat in 1890 de minister van
binnenlandsche zaken bezwaar maakteeen besluit van den
gemeenteraad van Schiedam tot heffing van spuigeld op gelijke
grondslagen als waarop thans ook weder hier de heffing van
straatgeld wordt voorgesteld aan de goedkeuring des Konings
te onderwerpen omdat de minister er in zag eene grondbelas
ting, welke de gemeente ingevolge art. 240 der gemeente
wet niet anders mag heffen dan bij wijze van opcenten op de
hoofdsom dier belastingdoor het Rijk gevorderd.
Van „retributie" kon volgens den Minister hierbij geen sprake
de eigenaars van alle panden hadden te betalen, j zijn, daar deze wordt betaald door de gebruikers voor het genot
Bovendien juist in de buurtenwaar deze panden zijn gele- van 't geen van gemeentewege wordt verschaftterwijl de
had de gemeente in de laatste jaren zoo groote verbete- dienstdien het hier betrofwel is waar alle ingezetenenen
aangebrachtwaardoor de waarde dezer panden zeer1 zelfs doortrekkenden ten goede kwam maar geenszins de
gen
ringen flRH
zeker was gestegen. En wat het verhaal van de belasting op
de huurders betreftde verhuurders maakten in den regel zulke
ruime winsten dat zij wel in staat konden worden geacht, het
luttele bedrag dezer belasting (voor de bedoelde soort van
woningen denkelijk slechts ƒ1.50 a ƒ1.75 zullende bedragen)
zelf te dragen en daarmede dus de jaarlijksche huursom niet
zouden verhoogen.
Omtrent enkele punten volgden nog repliek en dupliek. Deze
waren echter niet van dien aard dat de commissie van rap
porteurs niededeeling daarvan noodig vindt. Eén punt maakt
hierop eene uitzondering. Het betreft liet argument, dat de
tijd te kort was, om de nieuwe belasting zóó voor te bereiden,
datzooals door een der leden was verlangd de gevellengte
der huizen kon worden berekend.
Met deze verontschuldiging ook reeds te vinden op bladz. 2,
kolom 2, van de memorie van toelichting, kon men echter niet
wel vrede hebben. Juist waar hetgelijk hierde invoering
van eene geheel nieuwe belasting betrefthadden burgemees
ter en wethouders naar men meende vóór een niet in alle
opzichten volledig of afdoend ontwerp in te dienenmoeten
voorstellen, de zaak nog eenigen tijd te laten rusten en in
middels in het tekort te voorzien door verhooging van één of
meer der bestaande belastingen.
Na afloop van de algemeene beschouwingen werd in de 2e
en in dc 3e sectie stemming gehouden over de algemeene
strekking van het ontwerp. Daarbij bleek dat zich in de 2e
eigendommen als zóódanig, allerminst de gebouwde (en onge
bouwde). „Niet de gebruikersnaar mate van hun genot-
zoo eindigde de minister - „maar de in of buiten wonende
eigenaars naar male van hun bezit worden belast."
De meerderheid van rapporteurs zal niet verder over het
vraagpunt der wettigheid uitweiden te minder, nu er met het
oog op de in de sectiën gebleken stemming van de meerder
heid der raadsleden weinig uitzicht bestaat, dat het voorstel
van burgemeester en wethouders zal worden aangenomen. Ge
schiedde echter het tegendeel, dan zou er, na het in 1890 met
Schiedam gebeurde, naar de meerderheid van rapporteurs meent,
wél veel kans bestaan, dat aan bet besluit de Koninklijke goed
keuring zou worden onthouden.
De onderdeden, zoowel van de verordening tot het heffen
van een straatgeld, als van die op de invordering, werden
slechts in de le en in de 3e sectie behandeld. In de 2e sec
tie achtte men dit onnoodig, nu de meerderheid der leden zich
tegen de algemeene strekking had verklaard.
De behandeling leiddeevenals die bij de commissie van
rapporteurs, slechts tot de volgende opmerkingen
Art. 1.
Volgens rapporteurs zou de redactie er op verbeteren, indien
de aanhef luidue „Te beginnen met het jaar 1894 wordt jaar
lijks in deze gemeente" enz.
De tusschenzin „overeenkomstig art. 238 der gemeentewet"
moet naai het gevoelen van rapporteurs vervallen.
Deze zin isals ware het, een grond of motiveering, waar
aan echter niet in den tekst, maar in den considerans plaats
sectie 4 van de 6 in de 3e sectie 5 van de 8 stemmen tegen I
verklaarden. In de le sectie, waar, behalve de burgemeester,
6 léden tegenwoordig waren had geen stemming plaats. Bij
de bespreking hadden ziclt echter 3 als voorstanders en 3 als behoort te worden gegeven,
tegenstanders doen kennen. Art. 6.
Alles te zamen genomen hebben zich alzoo 12 van de 20
opgekomen leden tegen de voordracht ve klaard. j In de le sectie werd gewezen op het billijke, om in lett. b
