Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, 1915.
Litt. li.
Brief aan Burgemeester en Wet
houders van Leeuw ar der adeel
No. 3222T3
233. Leeuwarden, 19 Februari 1914.
Het zal U niet onbekend zyn dat in de laatste
jaren meermalen, ook in den gemeenteraad van
Leeuwarden, de vraag werd gesteld of de zuidelijke
grens van Leeuwarden, in verband met de uitbrei
ding dezer gemeente en de toeneming der bebou
wing in Huizum, wellicht behoort te worden gewij
zigd. Die grens toch werd voor eeuwen bepaald,
toen de toestand der bebouwing van den tegenwoor
dige hemelsbreed verschilde. Tot voor korten tijd
strekte Leeuwarden zich naar het zuiden niet ver
der uit dan de stadsgracht. Het station werd in .1864
een goed eind weegs buiten de stad gebouwd en de
eerste bebouwing bezuiden de gracht dagteekent
van de zeventiger jaren der vorige eeuw.
Is het dus niet te verwonderen dat vroegere be
sturen dezer gemeente aan verlegging van de zuid
grens nooit behoefte hebben gevoeld, daarmede is
niet gezegd dat in de toekomst de noodzakelijkheid
niet zou kunnen blijken. Thans verbindt één aan
eengesloten bebouwing aan beide zijden van den
Overijsselschen straatweg de twee gemeenten.
Leeuwarden heeft zich uitgezet tot over den spoor
weg en het vroegere dorp Huizum geeft een zeer
fraaien stadsaanleg te zien, die feitelijk met. de be
bouwde kom van Leeuwarden één geheel uitmaakt.
Beide gemeenten zijn bezig daar in elkaar te groei
en. Niemand die de gemeentegrenzen niet kent,
zou vermoeden dat even bezuiden de spoorlyn de
huizen tot twee verschillende gemeenten behooren.
Economisch, zoo merken de heeren Faber en Ren-
gers op in hun bekend rapport over de toepassing
der Woningwet in Friesland (blz. 136), behoort
Huizum tot Leeuwarden. Is, van een algemeen
standpunt bezien, deze toestand de meest gewensch-
te?
Het is waar dat bij vele gemeenten in ons land,
en ook in Friesland men denke aan Heerenveen
een dergelijke ineengroeiïng zich voordoet of
zelfs veel verder is gevorderd. Maar het is ook van
algemeene bekendheid dat men in die plaatsen met
den toestand allerminst is ingenomen.
De bezwaren zyn al naar gelang van de omstan
digheden van verschillenden aard. In het algemeen
bestaan zij in een belemmering bij de vervulling dei-
gemeentelijke bestuurstaak, een omslachtig maken,
ten nadeele van de ingezetenen van beide gemeen
ten, van de openbare diensten, als reiniging, onder
houd van wegen, voorziening van gas en eleetrici-
teit; dikwijls ook in een onbillijke verdeeling van de
lasten over ingezetenen, die ten aanzien van de
lusten in gelijke omstandigheden verkeeren. Be
zwaren, waaraan tegemoet kan worden gekomen
door gemeenschappelijke regelingen als ten aanzien
van sommige scholen, brandweer, werkloosheidver
zekering, electriciteitlevering, tusschen onze beide
gemeenten zijn getroffen, maar die op tal van an
dere punten blijven bestaan en op den duur sterker
zullen worden gevoeld, omdat datgene wat door den
drang der omstandigheden in werkelijkheid één
wordt, administratief niet willekeurig gesplitst
kan blijven. De nadeelen springen niet aanstonds
naar voren, omdat de toestand geleidelijk zoo wordt
en men zich, zoo goed en zoo kwaad als het gaat,
daaraan aanpast. Zij zijn daarom ook meestal niet
in cijfers uit te drukken. Maar dat er vele nadeelen
aan verbonden zyn kan, naar ons voorkomt, aan
twyfel niet onderhevig zijn.
Dat de hier geschetste bezwaren aan de gemeen
schappelijke grens onzer gemeenten in die mate
aanwezig zyn, dat van een dringende behoefte aan
wijziging zou moeten worden gesproken, zullen wy
niet beweren. Door samenwerking zal, wij merkten
het reeds op, daaraan ook veel tegemoet kunnen
worden gekomen. Maar gezien den langen weg, die
wijziging van de grens van twee gemeenten moet
doorloopen, achten wij het gewenscht deze zaak
onder de oogen te zien vóórdat de behoefte al te
zeer wordt gevoeld.
En bovendien valt niet te ontkennen dat reeds
thans de aangegeven bezwaren in meerdere of min
dere mate wel worden ondervonden. Wij bepalen
ons tot de vermelding van die bezwaren, die dezer
zijds zijn waargenomen.
Zoo wordt reeds nu telkens de plaatselijke poiitie
in de uitvoering van haar taak belemmerd, doordat
midden in dit aaneengebouwde stadsdeel, in de on
middellijke nabijheid van de drukste wijken van
Leeuwarden, hare bevoegdheid eindigt. Wie de
spoor over weet te komen, is in het algemeen ge
sproken, voor haar veilig. En uit den aard der zaak
trekt een plaats als Leeuwarden, ook door haar lig
ging, velen aan, die van aanraking met de politie
liefst verschoond blyven.
Ook is het, blijkens inlichtingen van de politie,
een regelmatig voorkomend verschijnsel, dat inge
zetenen Uwer gemeente, die zich in Leeuwarder
koffiehuizen hebben verlaat, bij het naar huis gaan
politiegeleide moet worden meegegeven. Natuur
lijk eindigt ook in dit geval by de grens haar be
voegdheid.
Deze moeilijkheden zullen in de naaste toekomst
zeer worden vermeerderd. Op het stukje der ge
meente Leeuwarden, dat onmiddellijk ten zuiden
van den spoorweg naar Heerenveen, westelijk van
den Hollanderdijk, gelegen is, worden nog dit jaar
een 200-tal arbeiderswoningen gebouwd. Maakte
dit een politiewijk uit met het omliggende gebied,
het toezicht zou niet het minste bezwaar opleveren
en het personeel der politie er met geen man om
hoeven vermeerderd. Maar hoe zal het nu moeten
gaan"? Natuurlijk kan voor deze buurt geen afzon
derlijke post worden gesticht, zoodat de Leeuwar
der politie er niet anders kan komen dan over de
spoor en over het gebied Uwer gemeente langs den
Hollanderdijk. Indien ooit een persoon daar mocht
worden gearresteerd, zal het zeer eigenaardige
moeilijkheden kunnen opleveren hem naar het bu
116
Bijlage tot het verslag der handelingen van den
reau te brengen. Uitbreiding van het personeel der
politie, alleen voor deze 200 woningen, zal niet zijn
te ontgaan.
Dergelijke moeilijkheid, maar in veel sterker
mate, doet zich voor zoodra de landen, die deel uit
maken van Uwe gemeente, gelegen tusschen de
Harlingervaart en den spoorweg naar Stiens, wor
den bebouwd. Deze bebouwing is binnen een niet
verre toekomst te verwachten. Worden onze plan
nen werkelijkheid, zoo zal aan de grens, en voor een
gedeelte daaroverheen, het gemeentelijk slachthuis
verrijzen. Dat de gronden daarnaast, tusschen ka
naal en spoorweg gelegen, dan nog lang weiland
zullen blijven, komt ons niet waarschijnlijk voor.
Hoe zal het toezicht der plaatselijke politie Uwer
gemeente daar worden uitgeoefend? Dit kan alleen,
van de Schrans uit, langs Stationsweg, Zuidersin
gel en Sneekertrekweg geschieden.
Het hier met betrekking tot de politie opgemerk
te geldt, met eenige wijzigingen, evenzeer voor de
reiniging, de gemeentewerken, de verlichting. Wat
dit laatste punt betreft, het zal U niet onbekend
zyn dat de Leeuwarder gasfabriek, bij een behoor
lijke winst, het gas voor 6 cent de M3. (7 cent voor
muntgas) levert, dus ongeveer 25 beneden den
prijs in Huizum. Wel is waar zou ook hiervoor een
gemeenschappelijke regeling denkbaar geweest zijn.
maar dan nog ware rechtstreeksehe levering verre
te verkiezen, omdat de exploitatie van het bedrijf
(men denke b.v. aan het buizennet) beter vanuit
één punt geschiedt.
Zoo dikwijls de toekomstige ontwikkeling van
Leeuwarden moet worden beschouwd, stuit men
op de beperkte ruimte aan de zuidzyde. Deze ge
meente bezit nog geen uitbreidingsplan. Nu is het
natuurlijk mogelijk een uitbreidingsplan te maken
dat ophoudt bij de Potmarge en de verdere zuid
grens. Maar zal dit plan, zooals veelal als eisch
wordt aangenomen, worden berekend op het dubbe
le van het tegenwoordige zielental der gemeente,
dan spreekt het toch wel van zelf dat, bij een eenigs-
zins breede opvatting, de aan die zuidzijde aanslui
tende bebouwing er in moet worden opgenomen.
Een stelselmatige uitbreiding in die richting is niet
te bereiken, wanneer een stuk der bebouwing mid
den door geknipt wordt en voor beide stukken de
plannen door verschillende gemeentebesturen wor
den vastgesteld.
Als een der mogelijke bezwaren van den bestaan-
den toestand noemden wij een onbillijke verdeeling
der lasten over ingezetenen, die ten aanzien van de
lusten in gelijke omstandigheden verkeeren. Tot op
zekere hoogte bestaat deze onbillijkheid reeds. Vele
personen die hun werkzaamheden in Leeuwarden
hebben, althans genieten van de voordeelen die de
stad biedt, hebben hun woonplaats in Huizum. Zij
van Leeuwarden, 1915. Bijlno. 6
dragen dus niet bij in de grootere uitgaven die
Leeuwarden heeft aan onderhoud van straten, ka
den, reiniging, politie, enz. Om een voorbeeld te
noemen, dat gemakkelijk met vele andere ware te
vermeerderen, wijzen wij op het vakonderwys.
Leeuwarden legt aan drie instellingen op dat ge
bied jaarlijks ten koste:
aan de Ambachtsschool 80Ö0.
Middelbare Technische School 7500.
Industrieschool2000.
17500.—
Door Leeuwarderadeel wordt, indien wij wel zyn
ingelicht, alleen bygedragen voor de Ambachts
school 10.voor iederen leerling, tot ten hoogste
500.Toch kunnen de kinderen van Huizumer
ingezetenen even gemakkelijk van genoemde in
stellingen gebruik maken als de Leeuwardensche.
Het behoeft geen betoog dat deze onbillijkheid,
die zoo vaak aanleiding tot grenswijziging van ge
meenten is geweest, in de toekomst grooter zal wor
den. Een vergelijking van den belastingdruk in bei
de gemeenten is niet gemakkelijk, daar de onder
scheiding tusschen inkomen uit vermogen en uit
bedrijf in Uwe gemeente wel, in de onze niet wordt
gemaakt. Maar ook aangenomen dat de belasting
druk op dit oogenblik door ons onbekende oorzaken
niet belangrijk uiteenliep in beide gemeenten, zoo
mag toch wel worden aangenomen dat dit in de
toekomst zal veranderen. De uitgaven van een stad
als Leeuwarden nemen door de grootere eischen die
handel en nijverheid stellen, door allerlei bijdragen,
door sociale instellingen, in sterkere mate toe dan
in Leeuwarderadeel is te verwachten, en die hoo-
gere uitgaven zullen, als in zoovele andere steden,
alleen door belastingverhooging zijn te bestrijden.
Indien wij zoo gelukkig mogen zijn hier nog geen
forensen-vraagstuk te hebben, zoo verdient het toch
zeker de vobrkeur het te voorkomen dan daarvoor
later noodgedrongen een oplossing te zoeken.
Dezerzijds is nog geen stap gedaan om tot grens
wijziging te komen. Wij hebben gemeend allereerst
onze zienswijze te Uwer kennis te moeten brengen.
Waar de zaak dus nog in haar eersten aanvang is,
hebben wij geen bepaald plan voor een andere
grensbepaling gemaakt. Eerst na kennisneming
van Uwe zienswijze zullen wij overwegen welk
voorstel wij aan den Raad zullen voorleggen.
Wij houden ons aanbevolen Uwe opmerkingen
naar aanleiding van het bovenstaande te vernemen
en verklaren ons tot overleg, desverlangd monde
ling, gaarne bereid.
Burgemeester en Wethouders van Leeuwarden,
J. PATIJN, Burgemeester.
F. KROON, L. Secretaris.
117
