Bijlage tot het verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, 1917.
een gevolg dat de omliggende perceelen in waarde
stijgen.
Het elders of in de gemeente, op de veemarkt ge
kochte vee kan rechtstreeks ter stalling en slachting
naar het slachthuis worden gebracht, waardoor het
hinderlijk en niet gevaarloos dryven van vee dooi
de straten sterk vermindert, hetgeen vooral het ge
val is, wanneer het slachthuis nabij veemarkt, spoor
en vaart gelegen is
De handel in vleesch tusschen de slagers wordt
gemakkelijker gemaakt; heeft de slager gebrek aan
vleesch, dan heeft hij zich slechts naar het slacht
huis te begeven, om daar bijna altijd te vinden wat
van zyne gading is.
De vestiging en ontwikkeling van het klein be
drijf worden bevorderd; de „kleine" slager kan zich
op gemakkelijke wyze in het slachthuis van vleesch
voorzien, en kan ook, daar hij geen stal- en slacht-
ruimte noodig heeft, zelf vee inkoopen; hij is dus tot
concurreeren beter in staat.
Ook is wel de vermelding waard, dat in een open
baar slachthuis gewaakt wordt tegen die
re n m i s h a n d e 1 i n g."
Als wij li dus het plan der heeren Beunders,
Huurman en Stok ter overweging aanbieden, dan
willen wij daarmede nog niet gezegd hebben, dat
het juist zoo als het er ligt voor dadelijke uitvoe
ring moet worden aanbevolen. Niet alleen dat het
in onderdeelen: spooraansluiting, grootte van het
terrein, plaatsing der bijgebouwen enz. nog wijzi
ging zal kunnen ondergaan, vooral bestaat dit be
zwaar, dat de tegenwoordige tyden er, om de duurte
en schaarschte van machinerieën en materialen, niet
naar zijn om de stichting van dergelijke groote wer
ken te ondernemen zoo deze tot meer normale tij
den kan worden uitgesteld. Ons voorstel zal dan ook
alleen beoogen Uwe machtiging te vragen om op den
voet der aangeboden plannen met hunne verwezen
lijking te beginnen zoodra de tijd er rijp voor is, ons
de wijzigingen van ondergeschikten aard voorbehou
dende, waarvan hier boven sprake was.
Wij leggen U het dossier alzoo over en geven I
in overweging ons te machtigen om op het nader
daarvoor gunstig geoordeelde tijdstip uitvoering te
geven aan het plan voor de stichting van een open
baar slachthuis d.d. September 1915 van de heeren
P. D. Beunders, directeur van het Openbaar slacht
huis te Groningen, P. M. A. Huurman, architect al
daar en W. Stok, architect te Rotterdam, op de ka
dastrale perceelen gemeente Leeuwarden sectie G
nos. 3676 en 4775 en gemeente Huizum sectie A no.
825, zulks met inbegrip van een ijsfabriek volgens
de daarvan bij brief van dezelfde ontwerpers d.d.
30 Januari 1917 gegeven beschrijving en met mach
tiging aan Burgemeester en Wethouders inzake de
afneming van ijs met particuliere ondernemingen
voorloopige overeenkomsten af te sluiten, blijvende
overigens aan het college het voorbehoud om op
ondergeschikte punten te zijner beoordeeling in de
plannen wijziging aan te brengen.
Leeuwarden, 6 Juni 1917.
Burgemeester en Wethouders van Leeuwarden,
J. PATIJN, Burgemeester.
M. GOSLINGS, Secretaris.
Litt. B.
Memorie van toelichting,
belioorende bij het
ontwerp vooreen openbaar
slachthuis te Leeuwarden.
Wij hebben de eer U Edelaehtbaren, ingevolge
uwe opdracht, hierbij aan te bieden een ontwerp
voor een openbaar slachthuis te Leeuwarden, dat
wy van onderstaande toelichting vergezeld doen
gaan.
De volgende punten vormen den grondslag van
ons ontwerp:
lo. De bepaling van de plaats.
2o. De rangschikking der gebouwen.
3o. De groepeering en installatie der lokalen.
4o. De kosten van op- en inrichting.
5o. De exploitatie.
lo. De bepaling van de plaats.
Men kan de ligging van een openbaar slachthuis
gunstig noemen, wanneer het niet te ver verwyderd
is van het centrum der gemeente, waardoor vooral
de slagers worden gebaat, wanneer het casu quo
gelegen is naby de veemarkt, het spoor en een vaart,
waardoor het aanvoeren van vee, het verzenden van
vleesch, huiden, enz. en het afvoeren van bedryfs-
produkten gemakkelijk wordt gemaakt, de vaart te
vens dienende tot loozing van bet gezuiverde
slachthuiswater; wanneer het, vooral met voertui
gen en vee, gemakkelijk kan worden bereikt en wan
neer voldoende terrein voor uitbreiding aanwezig
is; is bovendien de grond niet te hoog in prijs en
het terrein op niet te kostbare wyze voor bebouwing
geschikt te maken, dan kan men de plaats een zeer
gunstige noemen.
Terwijl men vroeger liet terrein zoover mogelijk
buiten de stad zocht en streng rekening hield met de
heerschende windrichting, zijn deze zaken tegen
woordig van weinig of geen belang meer, daar een
modern slachthuis geen hinder behoeft te veroor
zaken.
Naar onze meening beantwoordt het voor de op
richting van het slachthuis aangewezen terrein aan
voorgemelde eischen en mogen wij dus de gemeente
Leeuwarden met deze keuze gelukwenschen.
2o. De rangschikking der gebouwen.
Het slachthuis zal bestaan uit een hoofdgebouw
en 6 bygebouwen, waartusschen zich bestrate ver
keerswegen en plantsoen zullen bevinden.
De ingang van het slachthuis wordt gevormd
door twee nagenoeg gelyke bijgebouwen.
Bijlage tot het verslag der handelingen van den
Het ter rechterzijde van den ingang gelegen ge
bouw bevat o. a. de kantoren voor directie en ad
ministratie; liet ter linkerzijde gelegen o. a. de ac
cijnskantoren.
Recht tegenover den ingang is het hoofdgebouw
gelegen. Ter linkerzijde van dit gebouw bevinden
zich de stallen voor groot en klein vee, en de stal
en slaclithal voor paarden, terwijl iets verder de
varkensstal gelegen is.
Up het achterste gedeelte van het terrein, ter
rechterzijde, bevindt zich het bijgebouw, bevattende
de slaclithal voor ziek vee en een daarbij behoo
renden stal en een lokaal, bestemd voor verschillen
de doeleinden (bewaren van huiden, slijmen van
darmen, enz.).
Op het achterste gedeelte Van het terrein, ter lin
kerzijde, bevindt zich eene inrichting tot zuivering
van het rioolwater.
Voorts is nog ontworpen ter rechterzijde van het
direktiegebouw, een stal voor slagerspaarden, een
wagenremise en bergplaats voor rijwielen.
3o. De groepeering en installatie der lokalen.
De groepeering der lokalen is een uiterst belang
rijk onderdeel van een ontwerp, daar de bruikbaar
heid en de kosten van oprichting en exploitatie in
hooge mate van haar afhankelijk zijn en hebben wij
daarom na langdurige studie en ryp beraad ge
meend, ook met het oog op de exportslachting te
Leeuwarden, van alle ons bekende systemen te moe
ten afwijken en een origineel ontwerp te moeten sa
menstellen.
Bij de groepeering heeft men er in de allereerste
plaats voor te zorgen, dat de lokalen zeer geriefelijk
gelegen zijn zonder dat in het eene hinder wordt
ondervonden van het andere en dat zij bij even-
tueele uitbreiding op de eenvoudigste en minst kost
bare wijze kunnen worden vergroot, zonder dat be
langrijke bedrijfsstoring wordt veroorzaakt.
Wij zijn er van overtuigd, dat door ons zoowel
liet eene als het andere is bereikt, omdat de rang
schikking der gebouwen en de groepeering der loka
len een beeld geven van een zeer regelmatigen gang
van het geheele bedrijf en de lokalen, inzonderheid
de belangrijke bedrijfslokalen, afzonderlijk en op
eenvoudige wijze kunnen worden vergroot.
Verder wordt door onze groepeering der lokalen
verkregen, dat het zindelijke en minder zindelijke
gedeelte van het bedrijf, n.l. het vervoer van vleesch
en het vervoer van de met mest gevulde magen en
darmen, het bloed en allerlei afval, in tegenoverge
stelde richtingen worden geleid, wTaardoor tevens de
bedrijfsdrukte over een grootere oppervlakte wordt
verdeeld: uit een oogpunt van hygiëne en orde in
derdaad zeer belangrijke resultaten.
Het hoofdgebouw bevat de voornaamste lokali
teiten van het bedrijf en wel de slaehthallen voor
groot en klein vee en voor varkens, darmwassche-
rijen en mestlokaal, vóórkoelhuis en koelhuis, en de
machineafdeeling.
Daar de gemeente Leeuwarden in 't bezit is van
eene elektrische centrale, hebben wij ons voorge
van Leeuwarden, 1917. Bijl. no. 23.
steld, dat elektriciteit voor beweging der machines
en voor verlichting der lokalen en het terrein zal
worden gebruikt.
In 't bizonder mogen wij er op attent maken, dat
de zolderruimten boven de koelhuizen, ter gezamen
lijke oppervlakte van ca. 400 M2., bestemd is tot pak
huisruimte.
Architectuur.
Wat de architectuur betreft, kan verwezen wor
den naar de bijgevoegde teekeningensober van
vorm en lijn, hebben wij getracht afwisseling te
brengen in het geheel en het te doen beantwoorden
aan de eischen, die men aan dergelijke utiliteits-in-
richtingen mag stellen.
U i t b r e i d i n g.
De slaehthallen, liet koelhuis, de stallen, enz. bie
den zóóveel ruimte voor het doel waarvoor zij zijn
bestemd, dat van uitbreiding gedurende de eerste
jaren geen sprake zal zijn. Mocht eventueel tot uit
breiding worden besloten, dan kan deze op zeer
eenvoudige en weinig kostbare wijze en bijna zonder
storing In het bedrijf te veroorzaken, plaats hebben,
zooals op blad 1 is aangegeven.
Diversen.
De lokalen ontvangen van verschillende kanten
volop lucht en daglicht. De verlichting van het koel
huis en voorkoelhuis mag geen andere zijn dan dag
licht en electrisch licht, daar hier alles in 't werk
moet worden gesteld om koude-verlies te voor
komen.
Het water wordt verstrekt door de in de ge
meente aanwezige waterleiding; daar echter een
centraal slachthuis eene enorme hoeveelheid water
verbruikt en voor sommige doeleinden, in 't byzon-
der voor condensatie, de kwaliteit betrekkelyk bij
zaak, doch de temperatuur hoofdzaak is, zal een
eigen bron met hooggelegen reservoir veel voordeel
opleveren.
De riolen en zinkputten en de buizen der water
leiding liggen zooveel mogelijk buiten de gebouwen,
dientengevolge veroorzaakt het ledigen der putten
geen hinder en behoeven bij verstopping of lekkage
de gemetselde vloeren niet of slechts over een kleine
oppervlakte te worden opgebroken.
De inrichting tot zuivering van het rioolwater be
staat uit een patent-reinigingsketel met hevelwer
king, welke een volkomen vetafscheiding volbrengt,
waarachter wordt aangelegd een filterbed, waar
door eene algeheele reiniging van het afvalwater
wordt bereikt.
4o. De kosten van op- en inrichting.
De kosten van den grond20000.
b. De kosten van oprichting (bouw
kosten)
Hoofdgebouw 103500.
Surplus ketelbemetse-
lingen en stellen 2500.
Gebouwen voor direc
tie, administratie,
enz28000.
Transporteere f 134000.f 20000.
201
