kan gewoonlijk ruim 1 L K.G. zwavelzure ammoniak worden
gehaald. Voor de distillatie van 1 M3 faecaliëri is ongeveer 45
K.G. steenkolen noodig. waarmede reeds een groot gedeelte
van den verkoopprijs van het verkregen product verloren gaat;
Hieronder volgt nu een kort overzicht van de kosten voor
de benoodigde grondstoffen, bij de bereiding van 11 K.G.
zwavelzure ammoniak.
45 K.G. steenkolen a f 26.per ton f 1.17
1IV2 K.G. zwavelzuur a f 80.per ton 0.92
5 K.G. kalk a f 30.per ton 0.15
Voor 11 K.G. zwavelz. ammoniak f 2.24
De 100 K.G. zwavelzure ammoniak komt dus op pl.m.
f 22.50 en dit bedrag staat vrijwel gelijk met den heden
daagschen marktprijs. Wanneer nu nog de fabricatiekosterï.
en het onderhoud, met afschrijving van de installatie, in
rekening wordt gebracht, dan kan het niet anders, of de
fabricatie van dit product zal steeds met verlies gepaard gaan.
Daarbij komt nog. dat voor de resteerende 15 van het
totale kwantum (de dikke faecaliën) een afzetgebied moet
worden gevonden, waarvoor wellicht nog een klein compost-
bedrijf noodzakelijk is. Overigens verspreidt de verwerkte
vloeibare stof bij afvoer vaak nog vrij veel stank, ik meen
dan ook niet tot oprichting van eene zwavelzure amnioniak-
fabriek te kunnen adviseeren en acht het niet noodig. eene
dergelijke installatie verder te begrooten.
Behalve de verwerking tot zwavelzure ammoniak, zou
de z.g. poudretteering kunnen worden overwogen. Ten gevolge
van'de verdamping van het water uit de faecaliën. waarbij
natuurlijk mestwaardige stoffen verloren gaan. worden deze
in een kleiner volume gecomprimeerd. Op deze wijze wordt
het mogelijk, eene soort mestpoeder, of ook wel -koeken in
den handel te brengen, welke op gemakkelijke wijze kunnen
worden getransporteerd. Veel opgang heeft deze fabricatie
tot heden echter nog niet gemaakt: in Holland heeft ze wei
nig toepassing gevonden, o.a. heeft Dordrecht de poudret-
teerinrichting wegens de hooge kosten weder opgeheven. Ik
beschik niet over voldoende bedrijfsgegevens, om het voor
en tegen uitvoerig te kunnen bespreken; zeer zeker zal deze
fabricatie gedrukt worden door de hooge steenkoolprijzen en
zullen deze niet door de opbrengst der meststof kunnen wor
den betaald.
Bij beide bovengenoemde bewerkingen der faecaliën. is
liet de vraag, of dergelijke gecompliceerde en vaak kostbare
inrichtingen, voor de stedelijke bevolking van eenig nut zijn.
De inwoners eener stad ondervinden van genoemde
faecaliën-verwerkingen geene bijzondere gemakken en de
onhygiënische ophaaldienst komt daarbij niet te vervallen.
Ik moet ten slotte concludeeren, dat, zoolang eene stad
niet, over eene goede rioleering beschikt, de ouderwetsche
menging van het huisvuil met faecaliën, het z.g. composteeren,
niet is te verwerpen. Hierop zal ik later uitvoeriger terug
komen en daarbij in hef bijzonder het compostvraagstuk voor
Leeuwarden behandelen.
Ten einde bovenstaande vraagstukken beter te kunnen
beoordeelen. heb ik in verschillende steden de reinigings
inrichtingen bezocht en nagegaan in hoeverre deze voor
Leeuwarden tot voorbeeld zouden kunnen strekken. Van al
deze bezoeken een volledig verslag te doen, zou bij de ontwik
keling der voorstellen voor Leeuwarden, te veel afleiden en
het rapport uitvoeriger maken dan strikt noodzakelijk is.
)ver het algemeen heeft het bij deze bezoeken mijne
aandacht getrokken, dat de verwerking van stedelijke afval
stoffen op twee zéér uiteenloopende wijzen geschiedt. Bij de
eene methode wordt het vuil geheel als eene soort van
brandstof behandeld, en maakt men gebruik van de meest
moderne werktuigen en vindingen der techniek, terwijl daar.
waar geene vuilverbranding wordt toegepast, de afvalstoffen
in den regel op de meest primitieve wijze tot meststof worden
verwerkt, zonder ook maar eenigszins van de moderne tech
niek te profiteeren.
Wat nu Leeuwarden betreft, meen ik goed te doen. met
de twee volgende voorstellen te komen:
Plan A.
Het vermengen van huisvuil met faecaliën tot
compost te blijven voortzetten.
Dit voorstel zal vermoedelijk het minst hostbare
blijhen en de gewenschte verplaatsing en moderni
seering van dit bedrijf, zal bovendien in betrekkelijk
horten tijd ten uitvoer kunnen worden gebracht. Daaren
boven voorkomt het de vernietiging van mestwaardige
stoffen.
Als schaduwzijde brengt het echter met zicheen
onhygiënisch en onaestetisch tonnenstelsel, onaange
naam voor de inwoners en voor de werklieden, aan
dezen dienst verbonden.
Plan B.
De stad van een rioleeringsstelsel te voorzien,
waarop alle buizen voor loozing van faecaliën en
huiswater worden aangesloten.
Verbranding van het huisvuil, met zoo mogelijk
opwekking van electriciteit.
Dit voorstel kan de meest hygiënische en tevens
de aangenaamste oplossing van het vraagstuh worden
genoemd. De uitvoering zal evenwel met hooge uitgaven
gepaard gaan en de aanleg van een volledig rioleerings-
systeem is een belangrijk werk, dat niet binnen een of
twee jaar tot stand zal kunnen worden gebracht.
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, 1922.
244
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, 1922. ttijl. no.
245
