Het gevolg van dit alles is geweest een onvoldoende informatieverstrek
king aan de gemeente, zowel wat de stuurgroep als wat de commissie
Middelen betreft. Slechts voor een beperkt bedrag van enkele meerwerk-
posten heeft een verantwoording aan beide organen plaats gehad. Voor
het overige hebben zij geen adequate informatie ontvangen omtrent
verondersteld goed financieel beheer. Daarvan was in werkelijkheid geen
sprake. En hoezeer het ook waar mag zijn dat de gemeente door een
financiële en juridische controle op meerwerkbetalingen veel eerder
inzicht had kunnen krijgen in de ware aard van de kostenontwikkeling,
aan deze gebrekkige informatievoorziening van de zijde van de project
manager verandert dit niets.
der niet verder reikte dan de door de raad beschikbaar gestelde kredie
ten. Afgezien van de mede door de commissie Middelen bewaakte post
Onvoorzien, was van extra middelen voor meerwerksaldi en dergelijke
geen sprake, zodat de projectmanager ook niet bevoegd was daarvoor
betalingsopdrachten te geven. Niettemin heeft hij zonder enige rugdek
king van stuurgroep of B&W alle betalingen leidende tot de budgetover
schrijdingen doen verrichten.
Daar komt voor het meer en minder werk van de bouwaannemer nog bij,
dat dit volgens de besteksbepalingen niet zonder voorafgaande prijsop
gaaf aan en schriftelijke opdracht van directie en opdrachtgever had
mogen plaatsvinden. Nog daargelaten dat de projectmanager niet
bevoegd was buiten de stuurgroep en de commissie Middelen om
dergelijke opdrachten te verstrekken, is van tijdige prijsopgaven en
schriftelijke opdrachten niet gebleken. Voorzover de aannemer hierbij
tekort is geschoten, waren, zoals onder 4.4 nog nader zal blijken, de
betalingen zelfs onverschuldigd.
4.3 Architect
Prestatie Alvorens een kritische beschouwing te wijden aan de rol en de verant
woordelijkheid van de architect bij het ontstaan van begrotingsoverschrij
dingen, wil de commissie ook hier bewondering uitspreken voor de door
deze verrichte prestatie. In niet geringe mate is het aan de architect,
mevrouw Jeanne Dekkers te danken, dat in de binnenstad van Leeuwar
den een fraai gebouw tot stand is gekomen, dat voor stadskantoor en
PTT ook aan moderne functionele eisen voldoet. Het is echter niet de
taak van de commissie om de kwaliteit van het gebouw te beoordelen,
doch na te gaan hoe het tot zulke voor de gemeente geheel onverwach
te budgetoverschrijdingen heeft kunnen komen. Drie mogelijke tekortko
mingen van het architectenbureau EGM zijn door de commissie onder
zocht.
üerktd°iane uitge~ Hoewel dit door het architectenbureau met stelligheid wordt ontkend, is
werkt plan zowel door de projectmanager als door de aannemer op uitdrukkelijke
vragen van de commissie geantwoord, dat naar hun oordeel het bestek
onvoldoende was uitgewerkt. In het algemeen moet een bouwplan -
afgezien van de architectonische kwaliteit- naar bouwrechtelijke opvat
ting aan drie vereisten voldoen:
technisch deugdelijk
juridisch uitvoerbaar
financieel haalbaar
Deze vereisten hangen ten nauwste samen. Technische deugdelijkheid
betekent ook in termen van artikel 19 van de SR-1988 het voor uitvoering
gereed maken van het definitieve ontwerp, terwijl juridische uitvoerbaar
heid mede de toetsing aan brandweer- en welstandseisen omvat, zodat
men zich later niet op overschrijding als gevolg van die eisen kan
beroepen. En wat de financiële haalbaarheid betreft roept de commissie
in herinnering dat in de opdracht voor de fasen Bestek en Prijsvorming
de volgende zinsneden voorkwamen:
Het is deze passage die maakt dat het architectenbureau moeilijk kan
volhouden, zoals in het gesprek van de commissie met de heer Kuipers
werd gesteld, dat onvoldoende duidelijk was welk budget voor het
bouwkundig deel van het werk beschikbaar was. Die duidelijkheid had in
ieder geval voor de aanvaarding van genoemde opdracht door de
architect kunnen en moeten worden verkregen om tot de gevraagde
sobere opzet van het plan met het oog op de aanbesteding te komen.
Besteksbegroting en beschikbaar budget werden hier uitdrukkelijk
gekoppeld.
stuurgroepvergadering na de aanbesteding, namelijk op 29 november
1991, moet de projectmanager al melding maken van ernstige tegenval
lers bij de aanbesteding (eisen brandweer, welstand en verschillen in te
verwerken hoeveelheden). Hij had dan ook onmiddellijk een besparing
van circa 1 miljoen gulden verlangd volgens het verslag. Uiteindelijk
bleken de tegenvallende resultaten van de aanbesteding blijkens de
B&W-nota van de adjunct-secretaris, van 16 december 1991, zelfs bijna
2 miljoen te bedragen. En ook na de budgetverhoging door de raad op
13 januari 1992 lukt het nog niet om met de aanneemsom binnen het
verhoogde budget te blijven. Tegenover een bezuiniging van ruim
f 500.000,- stond, zo blijkt uit een financieel overzicht van 19 december
1991 van EGM-architecten, zoals gewijzigd bij handgeschreven notitie
van 3 maart 1992, een verhoging met circa f 800.000,- in verband met
gewijzigde hoeveelheden en planaanpassingen.
Kortom, het aanvankelijke bestek kwam, niettegenstaande de uitdrukke
lijke koppeling tussen de bijbehorende begroting en het beschikbare
budget, bijna 3 miljoen tekort. Wel degelijk was er dus sprake van een
overschrijding van schriftelijk overeengekomen bouwkosten door de
architect.
Tegen deze achtergrond kon de commissie moeilijk ontkomen aan een
beoordeling van de door de architect in rekening gebrachte meerkosten,
mede in verband met de gevraagde bezuinigingen. Bij de overeenkomst
was een honorarium overeengekomen, dat tezamen met de verschotten
en inclusief BTW ongeveer neerkwam op 2 miljoen gulden. Hierbij was
uitgegaan van de standaard-werkzaamheden volgens de SR-1988 voor
de verschillende fasen van de opdracht. Uiteindelijk is volgens een op
verzoek van de onderzoekscommissie opgesteld betalingsoverzicht (zie
bijlage 12), bijna de helft meer betaald, voor een belangrijk deel vanwe
ge planaanpassingen in verband met bezuinigingen.
De vraag die zich voordoet is of een dergelijke declaratie van meerkos
ten wel in overeenstemming is met het in paragraaf 3.4 vermelde artikel
57 van de SR, waarin toch duidelijk de aansprakelijkheid voor overschrij
ding van schriftelijk overeengekomen bouwkosten voor wat betreft extra
honorarium of kosten, bij de architect wordt gelegd. De commissie wil
Onbevoegde beta- |n hoofdstuk 3 werd reeds duidelijk aangegeven dat de vertegenwoordi-
ngsopdrachten gingsbevoegdheid van de projectmanager als gemandateerd budgethou
Onvoldoende informa
tievoorziening
22
"De kostenraming behorende bij het definitief ontwerp is mede
aanleiding om tot kostenverlaging te komen door een sobere
opzet Uw begroting voor de besteksfase zal getoetst worden
aan het beschikbare budgef.
Ook financieel niet Ondanks deze opdracht slaagde de architect er kennelijk niet in met het
haalbaar bestek binnen het beschikbare budget te blijven. Immers in de eerste
Beoordeling meerkos
ten architect
