Sfeerbepalend zijn bovendien de diverse grachten en het zeer grote aantal monumenten (zie het onderdeel
Omgevingskwaliteit - Fysieke Pijler). Dit alles tezamen biedt de voorwaarden voor een krachtige binnenstad.
Dit is van belang voor de positie van Leeuwarden, de binnenstad vervult namelijk een centrale
verzorgingsfunctie voor provincie. Deze positie is historisch verankerd, maar blijkt niet vanzelfsprekend. De
mogelijkheden en kansen van de aanwezige functies en de aanwezige historische ambiance dienen gericht
ontwikkeld te worden om de centrale rol als stad te kunnen accentueren.
De binnenstad van Leeuwarden heeft een functie als aankoopplaats voor stad en regio. Uit een vergelijking met
andere middelgrote steden is geconstateerd is dat het binnenstedelijk aanbod groter is dan het inwonertal van
Leeuwarden zou doen verwachten; het regionale karakter van de winkelvestigingen (en b.v. horecavestigingen)
komt hier tot uiting. Als koopcentrum is de Leeuwarder binnenstad echter op achterstand geraakt. Uit onderzoek
is gebleken dat de koopkrachtbinding en koopkrachttoevloeiing stagneert resp. terugloopt. Dit heeft natuurlijk
gevolgen voor het bestedingenniveau. Het beeld van de koopkrachtbindmg en -toevloeiing in Leeuwarden zag er
in 1994 als volgt uit:
Koopkrachtbinding
Koopkrachttoevloeiing
Voedings- en genotmiddelen
22%
38%
Duurzame en overige goederen
70%
54%
Bron: BRO-onderzoek
Voor het toekomstig economisch functioneren van de binnenstad is vooral een verhoging van de
koopkrachttoevloeiing vanuit de regio naar Leeuwarden in de sector duurzame en overige goederen van belang.
Door een hogere binding m deze sector wordt de regionale positie van de binnenstad, als recreatief koopcentrum
van Friesland, versterkt. Voor het kemwinkelgebied wordt een trend vastgesteld van een stijgende vraag naar
kwaliteitsaanbod. Een forse omzettoename in de binnenstad is dus noodzakelijk. Om die te realiseren zijn er
kansen door vergroting van de bezoekersstromen, meer herhalingsbezoek en een langere verblijfsduur. Het
bestedingenniveau van met-dagelijkse goederen in Leeuwarden was in 1994 f 507 miljoen; uit onderzoek van
BRO is gebleken dat een toename met minimaal f31 miljoen tot f 538 miljoen (prijspeil 1994; excl. inflatie en
prijsindex gezinsconsumptie) in 2005 noodzakelijk is voor het op een goed niveau functioneren van de
binnenstad van Leeuwarden.
Helaas moet geconstateerd worden dat de binnenstad op enkele fronten op achterstand raakt. Die achterstand
manifesteert zich onder meer in de staat waarin de publieke ruimte zich bevindt (achterstallig onderhoud,
straatmeubilair etc.) en de gebrekkige (esthetische) kwaliteit van veel puien. Daarnaast heeft Leeuwarden net als
andere steden te maken met de toename van het aantal winkelketens (filialisering), een toenemende leegstand
van winkelpanden en de teruglopende bereikbaarheid van de binnenstad. De trend qua vraag is echter juist
tegengesteld, namelijk een stijgende vraag naar kwaliteitsaanbod (bron: BRO-onderzoek Leeuwarder
binnenstad).
De binnenstad levert een uitermate belangrijke bijdrage aan de totale werkgelegenheid in de gemeente. De
binnenstad levert met ca. 11.300 arbeidsplaatsen ongeveer 25% van de totale werkgelegenheid in Leeuwarden.
Een aanzienlijk deel (ca. 2.200, waarvan bijna 1.500 in de detailhandel) werkt in de detailhandel en horeca, maar
de dienstverlenende sector is veruit de grootste werkgever (ca. 7.600). De werkgelegenheid in de detailhandel,
horeca en toeristische sector is mede van belang vanuit het oogpunt van inschakeling van lager opgeleide
arbeidskrachten.
Een belangrijke bijdrage leveren de kantoren aan de zuidzijde van de binnenstad en in het Stationskwartier. Deze
arbeidsplaatsen zijn met alleen gewichtig voor de werkgelegenheid, zij leveren ook een flinke bijdrage in de
omzetten. Daarnaast geven de kantoren een impuls aan de levendigheid en de vitaliteit van de binnenstad.
Een belangrijk cultuurhistorisch element en rustpunt in de binnenstad is de Prinsentuin, die op dit moment nog
teveel een 'los' element is in de binnenstad. De Prinsentuin heeft een belangrijke culturele en toeristisch-
recreatieve functie in de binnenstad en in Leeuwarden.
Leeuwarden heeft in toeristisch opzicht veel te bieden. Met name de binnenstad heeft met het aanwezige water,
het grote aantal monumenten, musea en andere culturele instellingen, veel potentie. De toeristische markt is
echter voortdurend in ontwikkeling en trendgevoelig. De toerist van nu stelt hoge eisen aan kwaliteit van
omgeving, van de accommodaties en van de dienstverlening. De bezoeker stelt eisen en maakt keuzes.
Het economisch belang van toerisme is manifest. De werkgelegenheid in de sector is nationaal gezien de laatste
jaren bovengemiddeld gestegen. Naast de directe effecten op de werkgelegenheid in de toeristische sector zelf is
sprake van effecten in aanverwante sectoren, zoals detailhandel. Behalve van economisch belang is toerisme een
middel om een stad aantrekkelijker te maken. Toeristische voorzieningen dragen bij aan de ruimtelijke kwaliteit
van de woon- en werkomgeving en zorgen daarmee voor een goed leef- en vestigingsklimaat.
Daarmee wordt tegelijkertijd duidelijk dat toeristische voorzieningen ook van belang zijn voor de eigen
inwoners. Bovendien levert toerisme een grote bijdrage aan imago en uitstraling van een stad.
30
De Rijksoverheid zet in toenemende mate in op structuurversterkende maatregelen, op een marktgerichte aanpak
en op samenwerkingsverbanden. Ook op provinciaal niveau wordt samenwerking en afstemming bewerkstelligd
om betere resultaten te verkrijgen bij productontwikkeling, productvernieuwing en promotie.
Leeuwarden beschikt voor een groot gedeelte over deze drie basiskenmerken die de essentie van een stedelijk
toeristisch product kenmerken.
De fysiek-ruimtelijke omgeving (sfeerelementen, monumenten, gebouwen, groen/water, e.d.) zal zeker met de in
gang gezette herinrichting van de binnenstad en de aandacht voor monumenten nog verder aan kwaliteit kunnen
winnen. De sociaal-culturele omgeving (b.v. levendigheid) dient vergroot te worden. Het verzorgingsniveau van
publiekstrekkende voorzieningen kan op onderdelen verbeterd worden.
Het toeristisch imago is in verhouding tot hetgeen de stad te bieden heeft, veel te laag. Van de fysieke
aanwezigheid van het water wordt te weinig gebruik gemaakt als het gaat om sfeer, aantrekkelijkheid en
activiteiten.
Strategisch doel:
Versterking van de kwaliteit, de aantrekkingskracht, de toeristische (economische) potentie en de
regionale positie van Leeuwarden als provinciale hoofdstad in het algemeen en de Leeuwarder
binnenstad in het bijzonder.
Werkwijze
In december 1997 heeft de gemeenteraad de Kademota Binnenstad Nieuwe Stad vastgesteld als uitgangspunt
voor een integrale aanpak van de binnenstad. In de Kademota is een samenhangend pakket van maatregelen
geformuleerd, gericht op een duurzame kwaliteitsverbetering c.q. -impuls teneinde te komen tot een
aantrekkelijke, leefbare en concurrerende binnenstad. De integraliteit komt mede tot uitdrukking door het
onderscheid in plannen met betrekking tot investeringen, beheer, beleidsopstelling dan wel stimuleren van
activiteiten.
De sterke punten in en van de binnenstad worden benut (o.a. aanwezigheid van water en de cultuurhistorische
omgeving). Conform de doelstellingen van het Verkeersmilieuplan en het Masterplan Binnenstad zal doorgaand
verkeer in de binnenstad geweerd worden. De bereikbaarheid voor fiets, bus en bevoorradingsverkeer staat
voorop. Een voldoende aanbod van parkeerplaatsen is van belang voor de aantrekkelijkheid van Leeuwarden als
winkel- en uitgaanscentrum en tevens voor de woon- en werkfunctie van de binnenstad. Er is een behoefte aan
nieuwe parkeerplaatsen in parkeergarages gecalculeerd, op strategische plekken aan de rand van de binnenstad,
waardoor de bereikbaarheid zo goed mogelijk is en nieuwe dan wel intensievere looproutes kunnen ontstaan.
Parkeerbeleid is samen met maatregelen voor laad- en losverkeer, openbaar vervoer en fietsverkeer
randvoorwaardelijk voor het kunnen creëren van een autoluwe binnenstad.
Nadrukkelijk aandacht bestaat voor (het stimuleren van) aantrekkelijk wonen, een goed en veilig leefklimaat met
verlaging van het criminaliteitsniveau, onderhoud en beheer, een zorgvuldige invulling van de beschikbare
openbare ruimte, duurzaamheid, zorgvuldig ruimtegebruik, een actueel bestemmingsplankader, herontwikkeling
van binnenstadsdelen, opwaardering van activiteiten (festivals), implementatie van reclamebeleid en realiseren
van cultuur-toeristische projecten.
Daar waar gebouwd wordt in de historische context van de binnenstad zullen hoge eisen worden gesteld aan de
kwaliteit van de architectuur en de wijze van inpassing in de omgeving. Vanuit milieu-oogpunt is met name de
sanering van waterbodems van belang, naast het zoeken naar vernieuwende wijzen voor afvalinzameling.
Duidelijk is dat er door toename van de activiteiten in de binnenstad, de milieudruk kan toenemen (b.v.
geluidhinder door evenementen), handhaving speelt hierbij natuurlijk een rol (zie ook handhaving bij het
onderdeel Omgevingskwaliteit). Leeuwarden zal hier binnen haar doelstellingen verantwoord en realistisch mee
omgaan. Inmiddels is er een nieuwe Horecanota, daarnaast wordt op korte termijn het Evenementenbeleid
herzien.
Bij het aantrekkelijk houden/maken van het openbaar gebied is behoud en versterking (en benutting) van de
cultuur-historische waarden ('cultureel erfgoed') essentieel. In de eerste fase staat de revitalisering van het
kemwinkelgebied binnen de historische grachtengordel centraal. In 1998 is gestart met de uitvoering van de
eerste fase.
In de analyse is aangegeven dat de zone tussen het Centraal Station en het kemwinkelgebied een belangrijke
schakel is in de binnenstad en deze verdient dan ook bijzondere aandacht. Langs deze zone wordt de komende
jaren door een private investeerder 'hoogschalige' bouw gerealiseerd (ca. 110 meter hoogte).
De hoogbouwlocatie vormt de schakel tussen hét kantorengebied van Leeuwarden (de FEC-City-zone) en de
binnenstad. Mede als gevolg van genoemd bouwinitiatief vinden aanvullende investeringen plaats in de openbare
ruimte en ten aanzien van toeristische projecten met betrekking tot het water. Tegelijkertijd pakt Leeuwarden de
ontwikkeling van het gehele gebied FEC-City op (zie het onderdeel Economische Zaken).
31
