Fietspaden
56%
50%
Wandelpaden gras/park
48%
48%
Bron: Wijksignalenngssysteem Leeuwarden
Leeuwarden zoekt voor het beheer en de onderhoudsstaat een evenwicht tussen de wensen c.q. het oordeel van
de burgers, de gewenste uitstraling voor het imago van de stad, veiligheidsaspecten voortvloeiend uit de
technische staat van onderhoud en natuurlijk de beschikbaarheid van middelen.
Groen en water
Voor de leefbaarheid van de compacte stad Leeuwarden is de aanwezigheid van groen en water van wezenlijke
betekenis. In de structuurschets 'Leeuwarden, Open Stad' zijn met name de Potmarge-zone, het
Rengersparkgebied en het Kalverdijkje (sport/recreatie) aangeduid als 'groene longen', die zorgen voor
evenwicht tussen het recreatieve groen en de versteende stad. Daarnaast zijn binnen de bestaande stad ook van
belang, zij het op kleinere schaal, de parken, plantsoenen en tuinen.
Het water speelt in deze gebieden ook een belangrijke rol. Met name in de noordelijke en oostelijke stadsranden
zijn natuur- en recreatiegebieden te vinden: het Leeuwarder Bos aan de noordkant en de Groote en Kleine
Wielen (Groene Ster) aan de oostkant.
In ontwikkeling is het woonlandschap Hempens/Teems, waarin groen en water dominante elementen zijn. En
natuurlijk ook in de binnenstad met haar grachten en singels.
De Prinsentuin neemt binnen de binnenstad door de elementen water en groen een bijzondere plaats in. Enerzijds
als monumentaal park, anderzijds als locatie voor kleinschalige culturele activiteiten. Geconstateerd kan worden
dat voor wat betreft de groene elementen sprake is van een achteruitgang; deels door een veroudering van het
bomenbestand, deels ook door veranderingen in het gebruik van het park.
In alle gevallen is de recreatieve functie van groot belang; daarnaast en/of daarmee samenhangend gelden
ecologische doelstellingen, kwaliteitsdoelstellingen en bufferprincipes.
De groeiende preferentie voor wonen en in mindere mate voor werken in de nabijheid van groen en water, zal
een negatieve uitwerking hebben op de populariteit van de compacte stedelijke milieus. Naar verwachting zal dit
effect het sterkste optreden bij huishoudens met voldoende financiële armslag en keuzemogelijkheden; juist de
categorie die van belang is voor het draagvlak van een gemeente.
Water is een belangrijk ruimtelijk element in Fryslan, maar ook in Leeuwarden. Naast dit ruimtelijk aspect, heeft
water echter ook een aanzienlijke economische betekenis in de regio. Niet alleen in het voor de hand liggende
transportfunctie en watertoerisme, maar ook op het terrein van kennis en technologie.
Naast een watertechnologisch centrum beschikt Leeuwarden bij het Van Hall Instituut ook over een leerstoel
membraantechnologie. In feite is watertechnologie en watermanagement daarmee een belangrijk nieuw element
in het economisch en kennisprofiel van Leeuwarden. Dit zijn sterke punten en kansen die benut moeten worden
in Leeuwarden. In de 'Blauwe Diamant' - waterplan Leeuwarden - wordt hierop nader ingegaan.
Monumenten
Leeuwarden is uniek: het sfeervolle stadshart met de grachten weerspiegelt haar ontstaan en haar rijke
geschiedenis. Het cultureel erfgoed, vanaf de oorspronkelijke terpen met bewoningssporen tot en met de
naoorlogse wijken, geeft Leeuwarden identiteit en karakter. Monumentale gebouwen, objecten en ensembles
vormen een stimulerend referentiekader voor bewoners en gebruikers.
Leeuwarden is één van de drie grootste monumentengemeenten in Noord-Nederland met mim 440
rijksmonumenten en 360 beeldbepalende monumenten binnen het beschermd stadsgezicht (binnenstad). Als
resultaat van het Monumenten Selectie Project zal de rijksmonumentenlijst in 2000 worden aangevuld met 120
jonge monumenten uit de periode 1860-1940. Daarnaast wordt in 2000/2001 het bestaande beschermde
stadsgezicht uitgebreid (singels) en twee nieuwe gezichten aangewezen (Nieuwe Kanaal, Hollanderwijk). Een en
ander betekent dat Leeuwarden binnenkort 'zorg' draagt voor 560 monumenten en 3 stadsgezichten met
rijksbescherming en voor een nog nader te bepalen aantal (>360) beeldbepalende monumenten van lokaal
belang. Dit omvangrijke monumentenbestand bepaalt in hoge mate de structuur en de architectonische kwaliteit
van de binnenstad. De historische binnenstad oefent grote aantrekkingskracht uit op de toeristische en
winkelende bezoekers en ook op de bewoners en ondernemers van Leeuwarden. Dat veel mensen het
stadscentrum bezoeken is van grote economische betekenis, zij komen daar om er te winkelen en te werken en
om er toeristisch, sociaal en cultureel te recreëren. De geschiedenis heeft Leeuwarden een bijzondere erfenis
geschonken, een cultureel erfgoed, waarvan Leeuwarden 'schatbewaarder' is. Een historische omgeving,
geconcentreerd in de binnenstad, die van wezenlijke betekenis is voor de sfeer en uitstraling van Leeuwarden.
Monumenten bieden kansen voor de versterking van de concurrentiepositie van Leeuwarden; de hiervoor te
ontwikkelen plannen zetten tegelijkertijd het behoud van de cultuurhistorische waarden onder druk.
52
Strategisch doel:
Het tot stand brengen en waarborgen van een aantrekkelijke omgevingskwaliteit en leefmilieu, zodanig dat het
bijdraagt aan het woon-, werk- en leefplezier en aan een attractieve en veilige omgeving voor burgers, bedrijven
en bezoekers.
Werkwijze
Beheer
Momenteel wordt een nieuw model ontwikkeld voor het beheer van de openbare mimte. Dit model biedt een
beter inzicht in de vraagstukken rondom beheer, waardoor heldere keuzes kunnen worden gemaakt. De
doelstelling van het project is een integrale en outputgerichte benadering van het beheer (dus over alle
beheersaspecten) en voor het hele grondgebied van de gemeente Leeuwarden. De 'nieuwe manier van werken'
biedt mogelijkheden om keuzes te maken op basis van kwaliteit. Er worden, met andere woorden, behalve
technische ook belevingscriteria gehanteerd. Deze vormen de basis voor de politieke besluitvorming en voor de
communicatie met de gebruikers van de openbare mimte.
Dit kan betekenen dat er aanpassingen in het ontwerp en aanleg nodig zijn in diverse wijken. In verband met de
herstructurering van de woningmarkt is het logisch om in die wijken te starten waar de stedelijke
vernieuwingsprojecten plaats zullen vinden.
Er wordt voor gekozen om de structurele onderhoudsbudgetten vooreerst niet verder te verhogen, dus de keuzes
te maken binnen de bestaande financiële structurele mimte. Als algemene lijn wordt verder gehanteerd dat het
wegwerken van achterstallig onderhoud (incidenteel) waar mogelijk gekoppeld wordt aan structuurversterkende
investeringsprojecten c.q. worden daarin geïntegreerd (qua uitvoering als ook in financiële zin).
Projecten als stedelijke vernieuwing, binnenstad en infrastructuurprojecten kunnen daardoor een bijdrage leveren
aan de aanpak van achterstallig onderhoud. Vervolgens wordt per jaar bekeken of via eenmalige financiële
injecties een bijdrage kan worden geleverd aan het wegwerken van het achterstallig onderhoud.
De milieukwaliteit is ook van belang bij het beheer van de openbare mimte. Daar waar mogelijk wordt de lijn
van het ombouwen van het beheer naar meer natuurlijk groenbeheer voortgezet. Dit verhoogt de biodiversiteit en
vaak ook de recreatieve waarde van de groengebieden en wateren in Leeuwarden. Ook het beleid van het niet
gebmiken van chemische bestrijdingsmiddelen op verhardingen en in het groen past in deze aanpak.
In het kader van de wijkgerichte aanpak is het streven erop gericht de activiteiten in de wijken te verhogen en de
wijkbewoners beter bij hun leefomgeving te betrekken. Daarom wordt bij het opstellen van de diverse
uitvoeringsprogramma's de laatste jaren de inbreng vanuit het reguliere (jaarlijkse) wijkoverleg zo veel mogelijk
verwerkt. Inmiddels is het plan opgevat om in het kader van de wijkaanpak een bepaald gedeelte van het
onderhoudsbudget te laten besteden in en door de wijken (zie ook het onderdeel wijkgericht werken).
Tot slot, zijn er in het verleden buurtonderhoudsploegen opgericht in het kader van werkgelegenheidsprojecten.
De buurtonderhoudsploegen verrichten additionele onderhoudswerkzaamheden in de directe leefomgeving van
de burgers. De afgelopen jaren is hun werkgebied uitgebreid van de achterstandswijken naar diverse wijken. Hun
inzet wordt zeer gewaardeerd door de wijkbewoners, mede daarom heeft Leeuwarden besloten de ploegen uit te
breiden en hen in de gehele stad te laten werken.
Groen en water
In het Groenbeleidsplan van Leeuwarden wordt aandacht besteed aan alle (openbare) groenvoorzieningen in de
stad en de dorpen in de gemeente. Mede op basis hiervan zijn voor de groene longen in de stad plannen
opgesteld of in voorbereiding. Voor het Rengersparkgebied is een stmctuurvisie opgesteld, die de komende jaren
uitgevoerd zal worden. Voor het Kalverdijkje is een Masterplan Sport in voorbereiding. Voor de Potmarge-zone
zal de komende jaren - deels in samenhang met de stedelijke vernieuwing - een visie uitgewerkt worden. Voor de
nieuwe uitbreidingsgebieden wordt nadrukkelijk rekening gehouden met groen. Samenhangend met de
ontwikkeling van de uitleggebieden, is er aandacht voor de (vormgeving van de) stadsranden. In het kader van de
plannen voor de binnenstad wordt een Plan van Aanpak voorbereid voor de Prinsentuin. De relatie met de
binnenstad is daarbij van belang, zeker gelet op de ontwikkelingen op het Oldehoofsterkerkhof en in het
culturele kwartier. Vanuit de groenoptiek gaat het met name om het herstel van de basiskwaliteiten van de
Prinsentuin en het hierop afstemmen van het toekomstig gebruik van het park.
Wil het stedelijk milieu van Leeuwarden ook in de toekomst kunnen concurreren als woon-, werk- en
verblijfplaats, dan zal het concept van de compacte stad plaats moeten maken voor dat van de complete stad. Een
versterking van de groen- en waterstructuren in en om de stad is daarom uitgangspunt voor Leeuwarden. De
stedeling dient in zijn directe omgeving voorzieningen van hoge kwaliteit aan te treffen en tevens op aangename
wijze toegang te hebben tot het groen en blauw rond de stad. Recreatieve, esthetische en ecologische doeleinden
liggen daarbij in eikaars verlengde. De groen-blauwe investeringsopgave is in dit licht uitdrukkelijk een integraal
onderdeel van de stedelijke investeringsopgave.
53
