HISTORISCHE CONTEXT
Profiel van de gemeente Leeuwarden
Leeuwarden is de hoofdstad van de provincie Fryslan. Letterlijk en figuurlijk en van
oudsher. In de Republiek der Verenigde Nederlanden bezaten 57 steden stemrecht in één der
Provinciale Staten. Onder deze 57 bevonden zich de 11 Friese Steden. Ofwel: in Friesland
werd niet minder dan 20% van de stemgerechtigde steden van de Republiek aangetroffen.
Met recht kan dus worden gesteld, dat Friesland een stedenrijk gewest was met decentralisatie
als dominante eigenschap.
Niet alle 11 Friese steden vervullen thans nog een stedelijke functie. Maar voor de
"afgevallen" steden zijn andere (Heerenveen, Drachten) in de plaats gekomen. Het gevolg is
dat Fryslan ook nu nog in geografisch, demografisch en economisch opzicht veel decentrale
trekken vertoont. Het kemenpatroon vormt hiervan een afspiegeling.
Binnen dit tamelijk decentrale regionale systeem heeft Leeuwarden bij voortduring een
centrale positie ingenomen. Deze belangrijke positie heeft enerzijds steeds berust op een
veelheid van relaties met de rest van de provincie en anderzijds op sterke banden met
gebieden elders. Het feit dat de Staten van Friesland in 1782 internationaal voorop liepen met
de erkenning van de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten van Amerika, illustreert dit.
Dit netwerk van relaties binnen, van en naar Fryslan centreert in Leeuwarden. Aldus is er
sprake van een verwevenheid. Leeuwarden kan niet zonder de rest van de provincie en het
omgekeerde is ook het geval.
Leeuwarden is een stad met een rijke historie, daarom is het goed de feitelijke prominente
betekenis van deze stad ook in historisch perspectief te zien. Dan getuigt niet alleen de functie
van "Hofstad voor het huis Nassau" van belangrijkheid van de Friese hoofdstad, ook de
demografische gegevens spreken duidelijke taal.
Zo leren de bevolkingsaantallen uit bijvoorbeeld 1859 en 1889 dat Leeuwarden in die jaren
qua inwonertal de 9e respectievelijk 10e stad van Nederland was.
Sindsdien is de stad enigszins afgezakt in de rangorde van grootte. Momenteel staat Leeuwar
den (inclusief de dorpen Lekkum, Miedum, Snakkerburen, Goutum, Wirdum, Wijtgaard,
Hempens-Teems en Swichum) op ongeveer de 30e plaats (bijna 91.000 inwoners).
Geografische en economische omstandigheden en bovenal landelijk gegenereerde politieke
krachten hebben deze duikeling veroorzaakt.
1
