Notitie burgerparticipatie en raadscommunicatie
De inspraakverordening in Leeuwarden is op 11 oktober 2004 aangepast aan de
wijzigingen in de Algemene wet bestuursrecht. De verordening is daarbij versoberd en
gedereguleerd. Onder inspraak wordt verstaan: het betrekken van ingezetenen en
belanghebbenden bij de voorbereiding van gemeentelijk beleid (artikel 1, sub a). Tevens
is in artikel 2 bepaald dat elk bestuursorgaan (burgemeester, college of gemeenteraad)
ten aanzien van zijn eigen bevoegdheden besluit of inspraak wordt verleend bij de
voorbereiding van gemeentelijk beleid. In Leeuwarden bepaalt ieder bestuursorgaan
zelfstandig of en zo ja hoe inspraak wordt verleend. Inspraak wordt echter altijd
verleend indien de wet daartoe verplicht, bijvoorbeeld als gevolg van de Wet ruimtelijke
ordening.
Naast deze algemene procedures kent de gemeente Leeuwarden de volgende bijzondere
procedures:
1. Beleidsagendering
De gemeenteraad heeft in 2002 het burgerinitiatief ingevoerd. De burger beschikt
hiennee over de mogelijkheid om onderwerpen op de raadsagenda te plaatsen. Tot
nu toe is hier slechts drie keer gebruik van gemaakt.
2. Beleidsvoorbereiding
Bij beleidsvoorbereiding worden verschillende experimenten uitgevoerd om de
burgerparticipatie te vergroten. De herziening van geldende bestemmingsplannen is
hiervan een voorbeeld. De wijk en de burger krijgen hierbij vanaf het begin de
gelegenheid om te participeren in de totstandkoming van het nieuwe
bestemmingsplan.
Ook bij de voorbereiding van onder meer de Nota Sport, de Cultuurnota en de
invoering van de Wet werk en bijstand zijn belanghebbenden betrokken bij de
beleidsvoorbereiding. Hetzelfde gebeurt momenteel bij de voorbereiding van de
wet WMO.
Besluitvorming
De raad heeft in september 2005 de mogelijkheid van een consultatief referendum
ingevoerd. Hiermee heeft de burger invloed gekregen op de besluitvorming. Met
het referendum over het project Nieuw Zaailand zijn de eerste concrete ervaringen
opgedaan met een raadplegend referendum. Het evaluatieonderzoek van de
universiteit Twente en de bevindingen van de referendumcommissie geven
aanleiding om de referendumverordening nog eens te bezien
3. Beleidsuitvoering
De gemeente wil de invloed van de burger vergroten op zaken die de eigen wijk
betreffen. Daarom heeft de gemeente gebiedsgericht werken ingevoerd. Iedere wijk
(of dorp) heeft een eigen wijkpanel, dat over een aantal zaken kan beslissen en een
eigen wijkbudget heeft. Het jaar 2005 was een overgangsjaar. In 2006 moet blijken
hoe de nieuw gekozen aanpak werkt. In de notitie over gebiedsgericht werken
wordt gebruik gemaakt van de volgende indeling (zogenoemde trappetjes). Op
grond van toenemende mate van invloed wordt onderscheid gemaakt tussen de
volgende categorieën:
1openbare informatie
2. formele inspraak
3. informatie aan panel
4. samenspraak met panel
5. formeeladviesrecht of beslissingsbevoegdheid
Notitie burgerparticipatie en raadscommunicatie
De categorieën openbare informatie en informatie aan panel zijn eigenlijk vormen
van non-burgerparticipatie. Zij beperken zich tot eenzijdige voorlichting. In een
aantal projecten is geëxperimenteerd met vormen van burgerparticipatie, zoals bij
het project Noordrand aan zet, het sociaal programma Achter de Hoven/Vegelin en
het project Samenvlieten in de Vlietzone. Het meest recente voorbeeld van
burgerparticipatie in beleidsvoorbereiding is het project "Doen!". Dit project is er op
gericht om samen met bewoners activiteiten uit te voeren die een positief effect
hebben op de leefomstandigheden in de wijk. Activering van bewoners heeft bij
Doen! prioriteit. Het ministerie van BZK stelde onlangs 2 miljoen beschikbaar
aan Leeuwarden op basis van het projectplan.
2.2 Uitdaging voor burgerparticipatie in Leeuwarden
In de programmabegroting (programma Politiek Bestuur) is de betrokkenheid van
burgers bij het ontwikkelen van beleid benoemd als gewenst effect. Burgers worden in
Leeuwarden op vele terreinen op een uiteenlopende manieren bij het beleid betrokken.
Toch zijn er nog vele mogelijkheden voor versterking en verbetering van
burgerparticipatie. Zo is de keuze op welke wijze en in welke fase de burger wordt
betrokken nog niet gebaseerd op een duidelijke uniforme beleidslijn van de gemeente.
Hierdoor ontstaat onduidelijkheid voor de burger. Voorgesteld wordt om een zwaarder
accent aan burgerparticipatie te geven en het meer in te bedden in het reguliere beleid.
2.3 Verbetering burgerparticipatie
Burgerparticipatie betekent veelal een versterking van de (lokale) democratie. Ze geeft
impulsen voor politieke vernieuwing, vergroot het draagvlak voor beleid, verbetert de
kwaliteit van beleid en vergroot het probleemoplossend vermogen van de samenleving.
Burgerparticipatie heeft niet alleen maar voordelen. De nadelen kunnen zijn: extra
arbeidsinspanning, kosten en langere procedures. Bovendien blijken het vaak dezelfde
burgers te zijn die bij besluitvonningsprocessen van zich laten horen. Dat wordt ook
wel de participatieparadox genoemd: er wordt vaker inspraak gepleegd, maar door
minder burgers.
Burgerparticipatie moet altijd maatwerk zijn. Afhankelijk van de mate van
betrokkenheid en de fase in het beleidsproces moet de participatie een specifieke vorm
krijgen. Burgerparticipatie in de verkeerde vorm of op het verkeerde moment blijkt in
de praktijk het tegenovergestelde effect te hebben. Het betrekken van burgers bij
beleids- en besluitvorming vraagt daarom om een visie. De visie dat betrokken burgers
van groot belang zijn voor de kwaliteit van een stadsbestuur.
De zelfbewuste, kritische burger kan zich op vele manieren tot de overheid verhouden.
Hij of zij kan een wijkbewoner zijn, het bedrijfsleven vertegenwoordigen of een lid zijn
van een belangvereniging. Burgers verschillen in hun verwachtingen over wat de
overheid voor hen kan betekenen en in hun opvattingen over hoe de overheid zou
moeten functioneren. De keuze voor een vorm van burgerparticipatie vraagt om een
zorgvuldige bestuurlijke afweging, waarbij rekening wordt gehouden met:
de fasen in besluitvonning
de verschillende burgerschapsstijlen (zie bijlage)
de passende vormen van burgerparticipatie
Vervolgens moet gekeken worden in welke fase het beleidsproces verkeert:
beleidsagendering
beleidsvoorbereiding
beleidsbepaling
beleidsuitvoering
beleidsevaluatie
