Notitie burgerparticipatie en raadscommunicatie
Plenaire bijeenkomsten grote projecten
Het is tegenwoordig vanzelfsprekend dat de gemeente het publiek/de burger informeert over grote projecten die
de stad en wijken aangaan. In deze bijeenkomsten worden vooraf geen afspraken gemaakt over consensus,
terwijl met de meerderheidsopvatting van de aanwezige burgers achteraf wel rekening wordt gehouden.
Plenaire bijeenkomsten bestuursverantwoording
Deze bijeenkomsten zijn een nieuw verschijnsel in de Leeuwarder overlegcultuur. Hiermee worden de recent
seorganiseerde bijeenkomsten bedoeld voor de gehele Leeuwarder bevolking op het Zaailand en in Bilgaard.
Niet eerder heeft het bestuur van de gemeente Leeuwarden op deze wijze verantwoording afgelegd over het
gevoerde beleid. Ervaringen met de bijeenkomsten waren wisselend, maar positief.
Spreekuur wethouder
Burgers van de gemeente Leeuwarden kunnen gebruik maken van het spreekuur, dat iedere wethouder bijna
wekelijks houdt. In principe kan een burger ieder onderwerp bespreken, meestal wordt van te voren wel
gevraagd welk onderwerp aan de orde komt.
Burgerparticipatie via het internet
De gemeentelijke website www.leeuwarden.nl biedt de politiek vele mogelijkheden burgers deel te laten nemen
aan het beleidsproces. Het gaat hierbij om vormen van iet die verschillende processen van burgerparticipatie
ondersteunen, te weten: informeren, communiceren en organiseren. Een overzicht van de verschillende
mogelijkheden is als bijlage V toegevoegd. De bestaande middelen bieden een goede ondersteuning voor
burgerparticipatie. Van belang is wel dat de doelstelling van een specifiek project/thema duidelijk is.
18
Notitie burgerparticipatie en raadscommunicatie
Bijlage III: Burgerschapsstijlen
In de manier waarop burgers zich verhouden tot de overheid, kunnen vier verschillende burgerschapsstijlen
worden onderscheiden: buitenstaanders, plichtsgetrouwe burgers, pragmatici en verantwoordelijken. Met behulp
van deze indeling, die oorspronkelijk is ontwikkeld om verschillende doelgroepen voor overheidscommunicatie
te onderscheiden1, wordt enige ordening gebracht in al wat burgers bezighoudt en beweegt als ze met de
overheid te maken hebben.
Plichtsgetrouwe burgers bijvoorbeeld zien in de overheid een autoriteit die zij respecteren en die weet wat goed
is voor de burger. Verantwoordelijke burgers denken kritisch mee met de overheid en treden direct met haar in
discussie. Aan de hand van de kenmerken van iedere burgerschapsstijl kan worden bepaald wat dualisering voor
iedere groep kan betekenen en hoe elke groep het best kan worden betrokken bij politieke processen.
Buitenstaanders
Burgers met deze burgerschapsstijl zijn weinig maatschappelijk betrokken, maar worden wel gedreven door
een behoefte aan maatschappelijke erkenning. Deze burgers vinden dat ze niet erkend worden door de overheid
en voelen zich buitengesloten. De buitenstaander heeft over het algemeen weinig vertrouwen in de overheid,
weinig interesse voor het overheidsbeleid en staat negatief tegenover maatschappelijke verplichtingen. Dit wil
overigens niet zeggen dat deze groep burgers zich nooit uitspreekt over overheidsbeleid:
Het ervaren isolement van de buitenstaanders kan een voedingsbodem vormen voor plotselinge verhoogde
politieke betrokkenheid en protestacties. Verschillende vormen van directe democratie vinden veel aanhang in
deze groep.
Dualisme kan voor de buitenstaanders betekenen dat het vertrouwen in de lokale overheid en de betrokkenheid
bij de lokale politiek worden versterkt.
Buitenstaanders hebben een passieve communicatiestijl: de betrokkenheid en nieuwsgierigheid om zelf op zoek
te gaan naar informatie ontbreekt. De buitenstaander is vooral geïnteresseerd in vennaak en kijkt naar
commerciële televisiezenders. Buitenstaanders zijn zeer vaardig met internet. Dit medium wordt door hen het
meest gebruikt als amusementsbron. De communicatie met deze groep moet confronterend zijn en de nadruk
moet liggen op de onvermijdelijkheid en de noodzaak van politiek.
Het opleidingsniveau van deze groep is laag tot middelbaar. De buitenstaander is vaak werkzaam als lager of
middelbaar employee. In deze groep zijn zowel mensen met hoge als lage inkomens vertegenwoordigd.
Ongeveer 30 procent van de Nederlandse bevolking behoort tot deze groep.
Plichtsgetrouwen
Burgers met deze burgerschapsstijl zijn sterk maatschappelijk betrokken, vooral bij de directe leefomgeving en
de lokale overheid. Zij worden gedreven door plichtsbesef en gezagsgetrouwheid en zijn in principe bereid zich
te schikken naar het overheidsbeleid. De plichtsgetrouwe burger vindt politieke en bestuurlijke vraagstukken al
snel ingewikkeld en ziet dan door de bomen het bos niet meer. Deze groep bestaat zowel uit potentiële
bondgenoten als mogelijke afhakers. Uit plichtsbesef gaan deze burgers meestal wel stemmen, maar verder laten
zij niet snel van zich horen. Er bestaat binnen deze groep geen bijzondere interesse in democratische
vernieuwing.
Dualisme kan voor deze groep betekenen dat de lokale politiek wat inzichtelijker wordt, waarmee de drempel
om problemen of wensen kenbaar te maken wordt verlaagd. Dualisme kan voor deze burgers betekenen dat de
overheid meer naar buiten treedt.
De communicatiestijl van deze groep is afwachtend; de plichtsgetrouwe burger wordt gedesoriënteerd door de
overvloed aan informatie. Hij kijkt en luistert vooral naar lokale media en televisie, zowel naar commerciële als
publieke zenders. Deze groep is moeilijk te bereiken via internet. In de communicatie met plichtsgetrouwe
burgers is het van belang om ervoor te zorgen dat de politiek dichterbij komt. Dit kan door middel van
persoonlijk contact, waarbij een concrete toon en vertaling naar de persoonlijke context belangrijke elementen
zijn.
Het opleidingsniveau van deze groep is laag tot middelbaar. Plichtsgetrouwen werken vooral in uitvoerende
functies in de industrie. Het inkomensniveau van de plichtsgetrouwe burger is modaal. Er zitten relatief veel
ouderen in deze groep. Ongeveer 20 procent van de Nederlanders behoort tot de plichtsgetrouwen.
1 Het begrip burgerschapsstijlen is door Tops en Zouridis ontwikkeld in een achtergrondstudie ten behoeve van
de Commissie Toekomst Overheidscommunicatie (commissie-Wallage). Bureau Motivaction heeft de
burgerschapsstijlen geoperationaliseerd voor de commissie. Aan de hand van later onderzoek zijn de
burgerschapsstijlen verder verfijnd
19
