- 5 -
in de sohool te Huizum f. 3.- werd uitgetrokken, en voor den
sohoolmeester, die les moest geven aan behoeftige kinderen, f.100.-
was uitge trokken.
Honderd jaren zijn voorbijgegaan. Ik kan hetzelfde zeggen al s
rai jn voorganger van 100 jaar geledens "Het inwendig beheer der ge-
meente is sedert 1851 veel uitgebreider en omslaohtiger gewordert.
Gestadig aan zijn de ingelcomen en uitgegane missivestoegenomen.
Het aantal ingekomen stukken is mij niet bekend, wel de uitgegane
brieven en drukwerken, waarvan het aantal over de drie laatste ja
ren 1948, '49 en '50 saraen bedraagt 46,635, dus bijna het 50-voud
van de overeenkorastige jaren een eeuw geleden.
Hoewel veel van wat vroeger door het gemeentebestuur geregeld
werd, thans tôt de competentie van hogere organen behoort, en hoe
wel tegenwoordig op de secretarieën zeer veel tijd wordt besteed
aan regelingen van hoger gezag, de autonomie van de geraeente is
nog blijven bestaan, dank zij Thorbeckes wet.
Mevrouw en mdjne Heren, wij zijn de tweede eeuw van bet bestaan
van de gemeentewet ingegaan. Zou Thorbeckes wet in 2051 nog bestaan
Ik geloof van wel, en laten wij hopen dat men dan met Gods zegen
onder het Huis van Oranje onbezorgder tijden zal belevenî
Ha deze woorden beluistert de Raad de rede, die Zijn Exoellen-
tie de Minister van Binnenland.se Zaken, Mr. J.H. van Maarseveen,
houdt en welke wordt uitgezonden over de beide Hederland.se zenders.
Voor de ontvangst hiervan is een radiotoestel in de vergaderzaal
geplaatst
De Minister zegt dan o.m. het volgendes
Dames en Heren, Voorzitters en Leden van de geraeenteraden in
Hederland.
Op dit gedenlcwaardig en feestelijk ogenblik, waarop voor 100
jaar de gemeentewet werd afgekondigd, verheug ik mij over het feit
dat de voortgang der techniek het mogelijk maakt, dat ik tôt de
gezamenlijke gemeenteraadsleden in Hederland - samen meer dan
10000 - het woord kan riohten. En al kunt gij dan niet met de
spreker van thans in gedachten-wisaeling treden, straks zullen Uw
gevoelens vertolkt worden door Mr. Oud, burgemeester van Rotter
dam, en voorzitter van de Vereniging van Hederlandse gemeenten,
die tôt deze herdenking het initiatief nam.
Het eeuwfeest van de Gemeentewet is vôor ailes het eeuwfeest
Van de geraeenteraden. Voor 1851 bestonden de geraeenteraden, in de
zin waarin wij se thans kennen, niet. Toen waren de plaatselijke
besturen rechtstreeks afhankelijk van de uitvoerende raacht. In de
plattelandsgemeenten werden de raden niet gekozen, doc h benoemd
door de §taten der provincie. In de steden werden de raadsleden
langs de weg van getrapte verkiezingen aangewezen, Zij konden niet
door de kiezers ter verantwoording worden geroepen. De vergaderin-
gen van de raad waren niet open,baar. Het zwaartepunt van het plaat-
selijk bestuur lag veel meer bij Burgemeester en Vethouders, die
van hogerhand benoemd werden en die aile bevœ gdheden uitoefenden,
die niet speciaal aan de raad waren opgedragen.
In 1851 kwam hierin een grote kentering. Aan het hoofd van de
geraeente kwam de raad, die zelf zijn wethouders koos en vooritaan
in het openbaar vergaderde. De verkiezing geschiedde rechtstreeks.
In 1.851 begint de gemeentelijke démocratie.
De grote staatsman, die hier de ziel van was, Thorbeckekende
het gemeentelijk bestuursapparaat als lid van de Raad van Leiden.
Zijn praotische kennis en zijn buitengewoon scherpe vooruitziende
- blik -
