1. Inleiding
Integriteit van het openbaar bestuur is een onderwerp dat de laatste tijd veel in de
belangstelling staat. Het besef dat elke overheidsdienaar boven elke twijfel verheven moet
staan leeft sterk in onze samenleving. Een bestuurder of ambtenaar die uit eigenbelang, of
als gevolg van manipulatie door anderen, misbruik maakt van zijn positie, kan het beeld
oproepen van een onbetrouwbare organisatie. Dat schaadt het imago van de overheid en
kan zelfs het functioneren van de overheid emstig ondermijnen. Enkele jaren geleden
(1993) was het wijlen minister Dales die het thema integriteit hoog op de agenda plaatste
en die er geen misverstand over liet bestaan over hoe zij er over dacht: "De overheid is
integer of ze is het niet; een beetje integer kan niet".
Een overheid die het niet nauw neemt met de integriteit verliest het vertrouwen van de
burger. En zonder dat vertrouwen kan een democratic niet functioneren.
In de loop van de jaren is er een grote stroom publicaties verschenen over dit onderwerp.
Een van de laatste is "Integriteit van het openbaar bestuur", een rapport dat
totstandgekomen is onder verantwoordelijkheid van de minister van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijkrelaties. Van zeer recent, oktober 2001, is de handreiking "Integriteit van
bestuurders bij gemeenten en provincies", een gezamenlijke publicatie van de Vereniging
van Nederlandse Gemeenten (VNG), Interprovinciaal Overleg (IPO) en het ministerie van
Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties.
Gaandeweg is ook bij ons college en binnen de organisatie van ons gemeentelijk bedrijf de
behoefte gegroeid over het onderwerp integriteit het een en ander op papier te zetten,
passend en toepasbaar binnen onze bestuurlijke en ambtelijke organisatie.
Een nadere overdenking leidt tot de volgende aspecten van integriteit:
a. het betrachten van openheid;
b. het vermijden van (schijn van) belangenverstrengeling;
c. het voeren van overleg in geval van twijfel;
d. een brede verantwoordelijkheid voor de handhaving van gedragsregels.
Daarbij gaat het hier niet om een uitputtende beschrijving van het thema.
Daarvoor kan verwezen worden naar de vele (beleids-) nota's die over dit onderwerp
geschreven zijn. Bij integriteit gaat het meer om de geest dan de letter. De overheid,
bestuurders en ambtenaren, behoren een geest van betrouwbaarheid en onafhankelijkheid
uit te dragen in spreken en handelen. Het accent ligt in deze nota meer op het formuleren
van enkele gedragsregels voor bestuurders en ambtenaren, dit op grond van een aantal
uitgangspunten. Deze gedragsregels vormen als het ware een contract voor bestuurders en
ambtenaren en zijn niet vrijblijvend.
Deze nota kan daarom worden gezien als een soort wilsuiting van hen die bij de gemeente
Leeuwarderadeel werken, in welke functie dan ook. Daarmee heeft integriteit een in- en
exteme werking. Zij die bij de gemeente Leeuwarderadeel werken kunnen en moeten
elkaar daar op aanspreken. Maar er gaat ook een signaal van uit naar de samenleving.
Dit kan op verschillende wijzen worden onderstreept. Bijvoorbeeld door het verstrekken
van de gedragscode, door het ondertekenen van een "integriteitverklaring" of door het
afleggen van een ambtseed. Steeds meer gemeenten en andere overheden gaan over tot
formele aandacht voor integer gedrag. Daar kan een preventieve werking van uitgaan.
2
