70
Verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden, 1871.
hel nu ook weer op de beurs van van der Wielen passend te
maken Op al deze gronden eindigt spr. met de verklaring van
zijne adhaesie te schenken aan het verzoek van van der Wielen
en (e zullen afstemmen het voorstel tot het bouwen eener nieuwe
beurs.
De heer Brunger zegtdat er zeker courage toebehoortom
de aangevoerde argumenten van de vorige sprekers aan te val
len, maar, vervolgt hij, men vergete het niet, dat het regtsgeleer-
den zijn, die niet, althans niet veel met den handel in aanra
king komen. Spr. heeft met genoegen geziendat er onder de
ingekomen adressen ook dezulke voorkomendie eene tegen
overgestelde leer dan bedoelde sprekers verkondigen en de strek
king hebben tot uitvoering van liet raadsbesluit tot stichting
eener beurs op het terrein der uitbreiding. In Aprii 1867 wera
er door de minderheid, als op een feit van veel beteekenisge
wezen dat niemand buiten den raad zich voor de stichting der
beurs ter plaatse als bedoeld verklaarde maar dat feit van be
teekenis is door dc ingekomen adressen te niet gedaan. Daarbij
i de vergadering in het bezit van onderscheidene adviezen van
de kamer van koophandeleene corporatie verkozen door han
delaren die zich geheel op het gebied van den handel be
weegten dus ook in de eerste plaats bevoegd tot het uitbren
gen van advies in zaken den handel rakendewaarbij dat or
gaan met algemeene stemmen op liet stichten der nieuwe beurs
aandringt. Men noemt de zalen van van der Wielen geschikt,
althans de aangeheven klagten worden verkleind; maar zegt
spr. men vergete het niet, dat van der Wielen wel beloovèn
kan beter licht aan te brengenmaar dat daarmede dat betere
licht nog niet daar ismen vergete het nietdat bij van der
Wielen de ruimte beperkt is en dat er nooit of te immer gele
gen imd bestaatom de lokaliteit uit te breiden, men ver
gde liet niet dat de vlashandel in de laatste jaren verbazend
in omvang is toegenomen en dat het vlas thans reeds een aller
belangrijkst handelsartikel is. Elders sluit men daarvoor de oogen
met. Ie Rotterdam en te Groningen worden reeds voorzienin
gen ten aanzien van den handel in vlas genomen. Men lette cr
wel oj)dat dat, artikel hoe langer hoe meer zal worden en blijven
een hoofdartikelal naar mate door liet branden van gas en
petroleum het gebruik van olie en daarmede tevens het verbouw
van koolzaad wordt verdrongen. Spr. verbeeldt zichdat het
eene geradene zaak is, om, wanneer het getij verloopt, de ba
kens te verzetten. Met, de lokalen van van der Wielen kan men
onmogelijk aan de tegenwoordige behoeften van den handel vol
doen en de ingekomen adressen van handelaren vooral van die
in vlas, getuigen er van, dat de handelaren hunkeren naar eene
geschikte gelegenheid, om hun beroep op voldoende wijze te kun
nen uitoefenen. Eene daadzaak toch is liet, dat veel vlas uit de
omstreken van Dockum te Groningen ter markt, komt. Nog geen
zes jaar is het geleden toen in de provincie Groningen nog geen
draad vlas verbouwd werden nu men kan liet nagaan aan de
uitgebreidheiddie de handel in dit artikel te Groningen reeds
verkregen heeft. Maar de raad die daar «door meer elementen
van den handel vertegenwoordigd wordt dan hier, heeft dien
handel in de hand gewerkt; hij is er reeds toe overgegaan het
beursgebouw zoodanig in te rigtendat de handel in vlas er
eene behoorlijke plaats vindt om de waar te vertoonen en aan
den man te brengen. En dan als spr. verder gaatdan moet
hij welhaast de vraag doenof de raaddie bouwterreinen in
exploitatie uitgeeft, of die wel te goeder trouw handelt tegen
over die personen, die, in 't vooruitzigtdat in 't Zaailand
de beurs zou worden gestichtterreinen hebben aangekocht
wanneer hij dat beursgebouw niet, sticht? Er werd op gewezen,
dat het voor vele ingezetenen voordeclig wasdat de handela
ren zich naar de lokalen Aan van der Wielen moesten begeven;
maar als dat waarheid isdan is het ook eene waarheid dat
aan de personen, die in het Zaailand bouwterreinen aankochten,
nadeel wordt berokkend. Spr. komt liet voor, dat, als men den
handelaren de uitoefening van hunne bedrijven vergemakkelijkt,
daaruit in het algemeen voordeden zullen voort vloeijenvoor
deden, die ruim zullen opwegen tegen de geldelijke offers, die
daarvoor gebragt moeten worden. Hij voor zich ziet niet tegen
het doen van uitgaven opwanneer hij daardoor slechts den
handel, d. i. de algemeene welvaart, kan bevorderen. Het. schep
pen van bronnen van welvaart staat bij hem boven het doen
eener uitgaaf. Er zijn door de sprekers, die tegen het voorstel
gestemd zijn nog enkele punten van ondergeschikt belang aan
geroerd maar zoo er door hen geen krachtiger argumenten
worden bijgebragtzal spr. als medevertegenwoordiger van de
belangen van de geheele gemeente, in tegenstelling van den heer
Du pare, zich verklaren voor het voorstel van burgemeester en
wethouders.
Den heer Wiersmahet voorstel naauwkeurig beziende
komt het voor, dat daarin twee verschillende zaken zijn bij el
kaar gebragt.die hij liever uiteen had willen houden want
hij is er bevreesd voor, dat deze verwarring verkeerde uitwer
king zal hebben. Toen het voorstel van burgemeester en wet
houders om niet met den lieer van der Wielen te onderhande
len, verscheen, verblijdde spr. zich daarmede, want liet zou hem
leed gedaan hébben indien door zoodanig contract het -/.egel
zou worden gedrukt op een toestanddie spr. als bepaald on
voldoende beschouwtmaar leed deed het. hem toen hij ont
waardedat, aan dat voorstel was vastgehecht het voorstel tot
het bouwen eener nieuwe beursniet,als zoude hij daarvan
een tegenstander zijnintegendeel gaarne wil hij er voor
uitkomen dat hij daarvan een onbepaald voorstander ismaar
hij betreurt hetomdat het voorstel is vastgehecht en als het
ware onafscheidelijk verbonden aan liet besluit te nemen op het
verzoek van den heer van der Wielen. Door die vasthechting,
door die verbinding blijft z. i. de kwestie niet meer zuiver ge
steld. Spr. zal zich daarom de vrijheid veroorloven de beide
voorstellen te splitsen en er in de eerste plaats op wijzen waarom
hij aan liet eerste gedeelte van het voorsteltot, afwijzing van
't verzoek namelijkzijn stem zal geven zonder daarbij in aan
merking te nemen liet, in sub 2 voorgestelde. Immershet kon
zeer goed zijn dat hij er een voorstander van was om den be-
staanden toestand zonder eenig contract te bestendigenhij zou
zelfs een voorstander kunnen zijn van het bouwen eener beurs
aan de Oosterkade, op het Waagsplein, ja zelfs op het llofs-
plein of waar ook in de gemeente. en in alle die gevallen
zou hij tevens ook zijn voor het voorstel tot afwijzing van het.
verzoek maar ook tegen het voorstel van burgemeester en wet
houders tot het stichten eener beurs op het terrein der uitbrei
ding. Van 't grootste belang is het dus de beide voorstellen
naauwkeurig gescheiden te houden. En als spr. zich nu afvraagt,
wat belang de gemeente heeft bij het voorstel of liever het aan
bod van van der Wielen dan heeft hijbij zich zei ven geen
toestemmend antwoord kunnen vinden op de vraagof het voor
de gemeente werkelijk van eenig belang is met van der Wielen
te contracteren. Toen dc hulpbeurs aan de Wortelhaven was
opgeheven en reeds voor dien tijd zijn de handelaren uit eigen
beweging naar van der Wielen gegaan om beurs te houden
niet omdat deze door het gemeentebestuur als beurshouder was
aangesteldietswat niet geschied is en evenmin denkbaar was
maar omdat hij de handelaren gaarne in zijne lokalen wilde ont
vangen hij deed dit niet, om den handel te gerieven maar al
leen omdat hij daarin voor zich zelf voordeel zagdit valt, niet
te ontkennen en ook van der Wielen zelf ontkent het niet. Hij
heeft dus voordeel bij het houden van beursmaar wanneer dit
zoo is, dan bestaat er immers ook niet, de minste vrees, dat
van der Wielen te eeniger tijd zal zeggen ik stel mijne loka
len niet meer voor den handel beschikbaar". Voor hem is het
echter A an groot belang zekerheid te hebbendat de raad niet
tot dc stichting van eene beurs overgaat, want het raadsbesluit
van Maart 1868 inhoudende, dat de beurs op het terrein der
uitbreiding zal Avorden gesticht, hangt hem nog steeds boven
het. hoofd. Nu is het spr. niet bekenddat er ergens in ccni-
Verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden1871.
71
gerlei Avet aan de gemeente de verpligting is opgelegd een beurs
gebouw er op na te houden zij slaat dus geheel op vrij terrein.
'Heeft ze geen beurs -r- niets verpligt haar er een te hebben en
evenmin bestaat er voor haar belang bij omAvaar een parti
culier zijne lokalen voor het houden van beurs beschikbaar stelt,
zich tegenover dezen te verbinden om in de eerste twintig jaren
geen beurs te slichten, te minder nog, Avaar ze de zekerheid
heeftdat het eigen belang van dien particulier medebrengt om
de beurs ten zijnent te houden. Spr. rekent dusdat cr voor
liet aangaan van een contract met van der Wielenuit liet oog
punt van het gemeentebelang eigenlijk niets te zeggen valt. Wel
is er veel tegen te zeggen, daar de gemeente zich bindt voor een
langen lijd en den feitelijken toestand tot een wettelijken ver
heft. Waar de band voor twintig jaren voor de gemeente niet
gebiedend noodzakelijk is, daar mag door den raad zoodanigen
band niet gelegd worden. Spr. moet dus a\ el een oogenblik stil
staan bij hetgeen de heer Attema aanvoerde. Die spreker beeft
voornamelijk tot onderwerp genomen de verklaring heden mor
gen van van der Wielen bij den raad ingekomenhij zeide
daarvan onder meerdat die verklaring alleen reeds de voor
standers der nieuAve beurs van opinie moest doen veranderen.
Tot zijn leedwezen moet spr. verklaren dat de bewuste verkla
ring bij hem die uitwerking heeft gemist. En geen wonder
van der Wielen verbindt zich tot het zich onderwerpen aan be
perkende bepalingen in opzigt tot bet gebruik van ververschingen
als anderzintsmaar, merkt spr. op, wanneer het tappen op de
beurs wordt verboden, dan, het ligt voor de hand, zal van dei-
Wielen zich niet onderwerpenwant dan vervalt voor liera het
voordeeldat hij bij het houden van beurs haden aangezien
hij zijne lokalen niet voor het pleizier van den handel open stelt,
zal hij ophouden den handel met zijne lokalen te gerieven. Dus,
zegt spr., dat is de eenige voorwaarde, waaraan van der Wielen
zich niet zal onderwerpen en daarom gelooft hij ook dat de
heer van Eijsinga zich in zijne opiniedat het contract wel zal
tot stand komen bedrogen zal zien. 't Is waarvan der Wielen
verklaart zich genegen een contract aan te gaan en dit te eer
der nu er een voorstel van burgemeester en wethoudersom de
nieuwe beurs te stichtenbi j den raad aanhangig is maar de
algemeene beAvoordingen dier heden morgen ontvangen verkla
ring (Avaarvan spr. het betreurt, dat zij, zooals veelmalen ge
beurt, niet eenige dagen vooraf, maar eerst den morgen van
behandeling ontvangen isdaar men nu niet. vooraf een
onderzoek naar de bedoeling harer algemeene beAvoordingen
kan instellen) geven hem grond te denkendat het bij de
onderhandeling zal blijken dat van der Wielen niet genegen is
te voldoen aan die vereischtenwelke men van wege den raad
zal moeten stellen. Omdat spr. dus in het aangaan Aan een con
tract voor de gemeente geen voordeelwel nadeel zietzal Dij
zich tegen het aangaan van zoodanig contract verklaren. Hij
zou het dan neg veel meer wenschelijk achten den feitelijken
toestand Ie bestendigen en die bestendiging kan ook zonder con
tract geschieden zonder vrees van opzeggingdaarvan kan men
naar sprekers oordeel zeker zijn. Let spr. er op. dal, 202 han
delaren verklaren dat ze in de zalen van van der Wielen vol
doend licht en voldoende lucht hebben Avaarvoor zoo moet
hij vragen waarvoor zal deze dan geld uitgeven lot bet aan
brengen van meer licht? Is het inderdaad Avaarheid dat al die
handelaren zich bevredigd- achten met den tcgenAvoordigen to -
stand dan ziet spr. voor de gemeente gcene noodzakelijkheid
zich twintig jaren lang te verbinden.
En nu een enkel aa oord over het tweede punt van 't voorstel
van burgemeester en Avethouders. Spr. is geen handelsmanen
dus is hij niet te huis in die fijne vereischten van den handel
maar wel heeft, hij meermalen gehoord, dat. voor den vlashan
del een bijzonder helder licht noodig is. De heer van Eijsinga
zeidedat hij van de duisternis in de lokalen van van der Wie
len geen last hoeft gehad maar spr. heeft het. bij een bezoek
niet gefrappeerd dat liet, cr bijzonder helder is. Dit zijn twee
individuele bésehouwingen die tegenover elkander staan. 'aar
hoe 't ook zijde vlashandel eischl een helder daglicht. En nu
verwondert het spr. dan ook niet, dat onder de adressanten,
die op de stichting eener nieuwe beurs aandringen, juist alle
vlashandelaren althans alle voornaamste gevonden worden. O. a.
treft men er aan de firma's Koumans Smedingvan der Heulen,
Saint MartinCollings Maingaij Hoogtcrp Verbruggen en an
dere bekende firma's, die groothandel in vlas drijven. Alle deze
handelaren verklaren dat zij hunnen handel niet in de lokalen
van van der Wielen kunnen uitoefenen. En wat - vraagt
spr. Avnt is het gevolg daarvan? Dat de producenten in vlas
des vrijdags morgens aan de hoeken der stratenja zelfs buiten
de stad worden opgewacht en door dezen of genen gedienstigen
geest naar het kwartier van dezen of dien vlashandelaar wor
den gebragt.
Wat de graanhandel betreft,spr. is daarvan niet genoeg op
de hoogtemaar hij kan zich nie'.temin kwalijk voorstellendat
het ruiken en proeven van het graan goed geschieden kan in
eene zaal, waar de lucht van rook en spirituswalmcn bezwan
gerd is.
De heer Jongsma sprak er van dat eene Aveldaad zich niet
laat opdringen. Spr. is dit volmaakt met hem eens hij wil ook
geen weldaad opdringen hij doet het nietal geschiedt
dit uit eigen zak, het allerminst zou hij dit willen doen
uit de gemeentekas. Maar spr. lieéft niet op het oog, om de
bezoekers der beurs eene weldaad te bewijzen? wave met eene
beurs niets anders dan dat te bejagenspr. zou er geen cent
voor Willen toestaan maar hij doet dit om te voorkomen dat
de handel zicli naar elders verplaatse, waardoor dc gemeente-
naren vrij zeker belangrijk gedupeerd zouden worden. Voor de
kleine winstdie zij nu behalen door het niet. uitgeven van bet voor
de stichting van eene beurs benoodigd kapitaal, zou de gemeente
Avelligt later dubbel kunnen worden benadeeld.
Voor spr. is het zeker, dat men door het stichten van een
beursgebouw zal bewerkendat de handelaren hier nog meer te
zameu stroomen om te beoordeelen hoe noodig dit is -- daar
voor is hij gelijk reeds gezegd niet genoeg op de hoogte
maar vast staat liet bij hem, dat Leeuwarden, is eene geschikte
plaats voor centralisatie van den Frieschen handelwant niette
genstaande de effectenhandelaars zich behelpen in den zooge-
naamden ijskelder, niettegenstaande de hout-, steen- en kaik-
koopers des vrijdags in de daarvoor» uitgekozen kamer van het
logement Kuipers op den Wirdumerdijk als ware het op elkan
der gepakt staanblijft Leeuwarden toch het middenpunt van
Frieslandsch handel. En wanneer men nu de gelegenheid schept
tot nog grootere centralisatie, zullen dan vraagt spr. zul
len dan de uitgaven daaraan bestee l niet overvloedig in meer
dere welvaart worden teruggevonden
Wat de plaats voor de nieirwe beurs betreft, is spr. gestemd
voor het terrein der uitbreiding, omdat cr op het oogenblik geen
ander geschikt terrein is. De Oosterkade wordt genoemdmaar de
ruimte daar, is, naar sprs' meening, te klein, en hij. gelooftdat
het aankoopen van panden, tot het verkrijgen van meer ruimte,
ontzaggelijke finantiéle offers zou eischcnwegens de speculatie,
die, uit den aard der zaak, op de behoeften der gemeente aan
terreinworden gebouAvd. Dat de druktetengevolge van het
bouwen der beurs op bet terrein der uitbreiding, in andere ge
deelten der stad minder zou worden, wil v r. gaarne erkennen.
Het is natuurlijk, de beweging die hier ontstaat, is ten nadeele
van een ander gedeelte der stad. Van daar ook dat het immer
moeijelijk is voor zekeren tak van handel eene andere plaats aan
te wijzen. Zoo heeft de raadom slechts op een voorbeeld te
wijzentot uitbreiding van de veemarkt bever een zeer duur
pand aangekochtdan de markt naar ecu ander gedeelte der ge
meente te verplaatsen overtuigd als hij wasdat door eene ver
plaatsing vele neringdoenden aan de veemarkt te gronde zouden
worden gerigl. Spr. vindt het heel natuurlijkja hij kan het
zeer goed billijken, dat de bewoners van 't oostelijk gedeelte der
