8
Verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwardenvan den 10 Januarij 1884.
beleefdheidshalve de daarbij gedane voorstellen zal moeten
volgen. De raad zal z. i. niet vrij blijven Spr. acht ook
bier een votum van vertrouwen in de commissie wenschelijk
en zou aan dezen willen overlateD een of meer deskundigen
te benoemen om de zaak te onderzoeken.
Hij is niet tegen onderzoekmaar tegen de officiële wijze
waarop men dat onderzoek wil. Het is geheel iets anders
als de commissie een of meer deskundigen benoemtmet deze
officieus de zaak bespreekt en daarna met voorstellen voor
den dag komtdan dat de benoeming regtstreeks van den
raad uitgaat.
Nogmaalshij is niet tegen onderzoek door deskundigen
omdat hij weet dat noch de raadnöcli de commissie des
kundig ismaar hij wil dat onderzoek niet in den vorm van
enquête
Ook meent hij nog te moeten opmerkendat de directeur
der gasfabriek reeds een rapport omtrent den toestand der
fabriek heeft ingediend en dat dit rapport best in elkander zit.
De heer van Harinxma thoe Slooten zou kunnen
volstaan met de verklaringdat ook ten opzigte van dit punt
geheel geldt, wat hij heeft gezegd bij punt a. Het is de
unanieme wensch der commissiedat alle voorstellenzooals
zij door burgemeester en wethouders zijn gedaanworden
aangenomenMet een enkel woord meent hij echter te moe
ten repliceren op hetgeen door den heer Bruinsma is gezegd.
Deze leest in punt b: dat de enquête op den voorgrond ge
steld wordt. Het kan zijn, dat sprs. kennis van de Neder-
landsche taal hem in de steek laatmaar hij kan dit woord
in punt b. zelfs niet vinden. Het spreekt van zelf, dat de
te benoemen deskundigen die met den directeur der fabriek
de noodige plannen tot verbetering zullen ontwerpen zich
allereerst op de hoogte moeten stellen van de gebreken der
fabriek en in zooverre is eene enquête zeker onvermijdelijk
maar daarin kan spr. niet zien, een „op den voorgrond stellen
van de enquête
De heer Bruinsma wil erkennendat in het voorstel
niet van enquête wordt gesproken, maar spr. heeft gemeend
dat tusschen de regels in te lezen. Naar het hem voorkomt,
wil men hier in werkelijkheid eene enquête of een onderzoek,
dat hiermede geheel gelijk is te stellenDe uitkomst zal
geheel dezelfde zijn. Alles zal officieel worden behandeld.
De deskundigen zullen door den raad worden benoemd en
deze zullen zeker na het onderzoek hun plannen enz. ook bij
den raad indienen Hij is tegen dat officiële en acht het veel
beter, de zaak meer officieus te behandelen
De heer Troeistra is voor het onderwerpelijk punt, vooral
na het ongevalhetwelk zich in de vorige weck heeft voorge
daan, dat nog al wat schrik bij de ingezetenen heeft veroor
zaakt en waarvan men, naar het schijnt, de juiste oor/aak
nog niet weet.
Hij heeft echter nog eene vraagwaarop hij gaarne eenige
inlichtingen zou ontvangen. Zij is deze, of nu door de tegen
woordige voorstellen, de plannen tot uitbreiding der fabriek,
waarover onlangs is beraadslaagd, geheel op den achtergrond
zullen worden geschoven.
Zooals punt b luidtwordt alleen over verbetering en niet
over uitbreiding gesproken.
De Voorzitter deelt hierop mede, dat hetgeen besloten
is op 22 November, noodzakelijk maakt, dat indien door de
deskundigen zoodanige verbeteringen worden voorgesteld
waarmede uitbreiding van het terrein der gasfabriek gepaard
moet gaanmen met een desbetreffend voorstel bij den raad
zal komen. Wanneer door de deskundigen b.v. noodig wordt
geoordeeld datzooals primitief door den directeur werd voor
gesteld zijne woning moet worden geamoveerd of wat ver
schoven of wel dat een gedeelte van het terrein bij de her
berg de Bleek of dat der houtveilingen voor de gasfabriek
moet worden disponibel gestelddan zal daaromtrent een
afzonderlijk voorstel aan den raad worden gedaan. Mogt het
terrein der fabriek echter voldoende zijn, om de door de des
kundigen noodig geachte verbeteringen aan te brengen, dan
zal dit niet het geval worden en is de aanneming van het
tegenwoordig voorstel voldoende om tot de uitvoering van
die verbeteringen over te gaanaltijd behoudens latere
goedkeuring door den raad der financiële voorstellen.
Juist met het oog op de vroegere behandeling der plannen
omtrent de uitbreiding der fabriek, kan aan het tegenwoordig
voorstel moeijelijk zoodanige uitbreiding worden gegeven, dat
men ook zonder den raad verder daarmede te bemoeijen, over
meerder terrein kan beschikken. Op dit oogenblik kan omtrent
de plannen van terreins-uitbreiding nog niets worden gezegd.
De gascommissie en burgemeester en wethouders zijn daar
omtrent nog niet tot eenstemmigheid gekomen. Wel is ter
stond na het raadsbesluit van November door burgemeester
en wethouders aan den directeur der gemeentewerken op-
dragt verstrekt op nieuw plannen in te zenden en is ook
reeds een plan ingekomen dat in handen der commissie voor
de gasfabriek is gesteldmaar deze heeft daarop nog niet
geadviseerd. Bij burgemeester en wethouders bestaat echter de
wensch om zooveel mogelijk de beslissing dezer zaak te be
spoedigen.
De heer Troelstra komt door deze inlichting tot de con
clusie dat de commissie van desdundigen zich uitsluitend
zal hebbtn te bepalen tot verbeteringen en niet tot uitbrei
ding van de gasfabriek.
Den Voorzitter komt het voor, dat de verbeteringen, welke
de deskundigen zullen voorstellen ook zeer goed vermeerde
ring van gasberging kunnen insluiten. Misschien wordt het
door de deskundigen noodig geoordeelddat de gashouders
worden vermeerderd en dit zal niet kunnen geschieden dan
door uitbreiding van het terrein van de fabrieken voor deze
uitbreiding zal men weer met voorstellen bij den raad moe
ten komen.
De heer Duparc zegtdat door den heer Bruinsma sterk
is gedrukt op het woord enquête. Spr. nu meent geenzins
te moeten ontkennendatworden punten a. en b. der con
clusie van het voorstel van burgemeester en wethouders aan
genomen daaruit inderdaad kan voortvloeijen een onderzoek
naar den geheelen toestand der gasfabriek. Hij gelooft dat
men voor alles eerlijk moet zijn en dus deze waarschijnlijk
heid niet behoort te ontkennen. In zoover is de onderstel
ling van den heer Bruinsma niet zoo onjuist.
Dochal is 't nu waardat in 1882 het voorstel tot het
instellen eener enquête is verworpenspr. stemde er des
tijds vóórmen moet niet vergetendat verscheidene
leden tegen de enquête wa*en, omdat zij eerst een nieuwen
directeur der gasfabriek wilden hebben benoemd. De direc
teur is er thansen derhalve zou 't nu voor die leden zoo
veel bezwaar niet meer kunnen gevenindien uit de aanne
ming van het voorstel eene enquêteal is 't dan ook niet op
Verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden van den 10 Januarij 1884.
9
de vroeger gestelde vraagpunten voortvloeide. De te benoe
men twee deskundigen zullen met den directeur den toe
stand der fabriek en van de kanalisatie dienen na te gaan
iets, 'tgeeu, volgens spr., nu niet minder noodig is dan
vroeger. Alleen nu die leden naar wier gevoelen alles in
orde is bij de fabriekkunnen zich tegen dat onderzoek ver
zetten maar zij, die meenen dat er, alvorens t8 verbeteren
eerst een onderzoek moet plaats hebben zullen zich bezwaar
lijk tegen het voorstel kunnen verklaren.
Hierna wordt onderdeel b. der conclusie van het voorstel
van burgemeester en wethouders in stemming gebragt en
aangenomen met 16 tegen 1 stem die van den heer Bruinsma.
Bij het aan de orde stellen van punt c. zegt de heer van
Slotordijckdat hij naar aanleiding van dit punt burge
meester en wethouders met aandrang meent te moeten wijzen
op de wenschelijkheid om niet zoo mogelijk maar zoo eeniy-
zins mogelijk ja stellig met de verbeteringen aan de gasfa
briek krachtig door te gaan.
Het trekt ieders aandacht hoe dagelijks de straten worden
opgebrokenalsof men meentdat de slechte verlichting
komt van defect aan de leidingen in de huizen. Spr. en
velen met hem weten echter dat het meestal daarin niet zit.
Het is in confesso bij de commissie voor de gasfabriekbij
burgemeester en wethouders, en nu dit voorstel wordt aan
genomen bij den raaddat het kwaad schuilt aan de fabriek
en de kanalisatie.
Laat men nu toch niet meer doorgaan met het opbreken
van straten en de particulieren zoodoende op kosten drijven,
waar de gemeente den last en de kosten van verbetering
behoort te dragen.
De Voorzitter kan verzekerendat burgemeester en wet
houders bijgestaan door de commissie voor de gasfabriek zoo
spoedig mogelijk de noodig geachte verbeteringen zullen
bewerkstelligen. Van de zucht daartoe is juist de indiening
van het onderwerpelijk voorstel het bewijs, zoomede tot het
aandringen op de spoedige behandeling daarvan.
Hierna wordt punt c der conclusie van het voorstel van
burgemeester zonder hoofdelijke stemming aangenomen, even
als later het voorstel in zijn geheel.
Alleen de heer Bruinsma verklaarde zich teg3ndoch ver
langde geen stemming.
Dientengevolge is besloten
Burgemeester en wethouders te magtigen
a. den directeur der gasfabriek toe te voegen een tijdelijk
opzigterop de door burgemeester en wethouders vast te
stellen jaarwedde
b. twee deskundigen te benoemen om met den directeur
de noodige plannen tot verbetering der gasfabriek te ontwerpen
c. de noodig geoordeelde verbeteringen zooveel mogelijk
nog in den loop van het jaar 1884 uit te voeren, met opdragt
financiële voorstellen ter bestrijding van de kosten dier wer
ken ter zijner tijd den raad aan te bieden.
De heer van Harinxma thoe Slooten meent met ver
lof der vergadering nog eene mededeeling te moeten doen
in verband met het vorige punt. De heer Troelstra heeft
daarbij met een enkel woord gewag gemaakt van de stag
natiedie j.l. Vrijdag in de gasproductie is ondervonden.
Zooals die spreker ook reeds heeft opgemerktbestaan
daaromtrent verschillende meeningendie echter voor het
meerendeel geheel onjuist schijnen te zijn.
De commissie voor de gasfabriek heeft de zaak terstond
geïnstrueerd door inlichtingen en een rapport van den direc
teur der fabriek te vragen. Dat rapport is bij haar inge
komen en stemt geheel overeen met het hetgeen de com
missie zelve dien dag heeft kunnen waarnemen. Ter weg
neming nu van onjuiste voorstellingenmeent spr. niet beter
te kunnen doendan lecture te geven van het bedoelde rap
port in zijn geheel.
Spreker geeft daarop lecture daarvanwaaruit het vol
gende blijkt
Den 4n dezer maand omstreeks 1 1/fc uur in den nacht
bleek eene verstopping in de buizenleiding der fabriek te
bestaan onmiddellijk achter de exhaustors. Daar er geene
omgangsbuizen zijn aangebragtmoest de fabriek met alle
retorten buiten werking gesteld worden op de gewone wijze
n.l. door het openen der retorten en het verbranden van het
geproduceerde gas bij de monding. Hierdoor ontstond in het
retortenhuis een sterke vuurgloeddie naar buiten het ver
moeden van brand schijnt gewekt te hebben en voor het
personeel de behandeling buitengewoon vermoeijend maakte.
Met het ledigen der 36 retorten ging begrijpelijker wijze ge-
ruimen tijd verloren.
Eerst nadat dit volbragt waskon naar de juiste plaats
van het kwaad gezocht worden om het daarna te verwijde
ren. Deze arbeid was bij de nachtelijke duisternis dubbel
moeijelijkomdat in de buizen bij den aanleg geene ope
ningen voor de reiniging zijn aangebragt. Deze moesten eerst
gemaakt en daarna de verdikte teer verwijderd worden.
Gevolg van een en ander wasdat de fabriek ongeveer 11
uren buiten werking moest blijven, waardoor de gasvoorraad
zoo gering wasdat de fabriek onmogelijk aan alle hare ver-
pligtingen kon voldoenreden waarom de straatverlichting
slechts voor een klein deel ontstofeen is en de grootste gas-
consumenten verzocht werden het verbruik zooveel mogelijk
te matigen. Tegen een verbruik van 6900 M3 gedurende de
voorafgaande 24 uren heeft de fabriek den 4 Januarij 5100
M3 afgeleverd. Het aanbrengen van een grooteren condensor
zal de afscheiding van teer veel vollediger en vroeger doen
plaats hebben, terwijl de in de buizenleiding aangebragte
openingen eene betere gelegenheid tot zuivering geven voor
het tegenwoordige. Eene herhaling is dus wel niet te
vreezen.
Spr. heeft aan deze mededeelingen van den directeur slechts
weinig toe te voegen. Verstoppingen als deze, maar van
een enkel retortkomen in elke gasfabriek dagelijks meerma
len voor, maar het gelijktijdig buiten werking stellen van
alle ovens veroorzaakt moeijelijkhedenonder anderen door
den grooten gloeddie daardoor in het retorten huis ont
staat. Het is spr. niet gebleken, dat bij eene doelmatige
behandeling, zooals men die van het personeel dezer fabriek
gerust verwachten mag, gevaar voor de inrigting bestaan
heeft. Maar waarvoor wel gevaar bestaan heeftdat is voor
de mogelijkheid om dien avond gas te kunnen blijven leveren.
Overigens heeft de directeur voor de houding van het per
soneel gedurefide deze moeijelijkheidniets dan lof over.
Zonder uitzondering hebben allen met onvermoeiden ijver tot
bekorting en opheffing der stagnatie bijgedragen.
Op voorstel des voorzitters wordt deze mededeeling van den
heer van Harinxma thoe Slooten onder dankzegging aange
nomen
De vergadering wordt hierna gesloten.
