256 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 22 December 1914.
sten niet kan worden gebouwd, hier niet en nergens.
Elke aanbouw, ook van duurdere woningen, komt de
volkshuisvesting ten goede in verband met de op
schuivingstheorie, die altijd doeltreffend is geble
ken.
Waren oude woningen vroeger een goede geld
belegging, sedert de onbewoonbaarverklaring en
onteigening tegen taxatie van de werkelijke waar
de mogelijk zijn, is de waarde belangrijk gedaald
en kan de huuropbrengst in verband daarmee ge
ringer zijn.
Op die wijze kan de kleine man nog een- rede
lijke woning krijgen, al zijn het dan ook dikwijls wo
ningen op het kantje af.
Sprekers aandacht is ook gevallen op het advies
der gezondheidscommissie en hij vindt het jammer
dat het zoo laat is gevraagd. Het is van 15 Decem
ber en het bevat eenige nuttige wenken over de lig
ging van bet hoofdgebouw, die aan de bouwcommis
sie was ontgaan.
Spreker hoopt dat men met die opmerkingen nog
rekening zal kunnen houden.
Do heer Hiemstra heeft den heer Komter hooren
zeggen, dat het niet aangaat woningen te bouwen
voor de allerarmsten en dat het opschuivingssy
steem moet worden toegepast. Spreker is dit met
hem eens, maar de heer Komter spreekt zich zelf
in zekeren zin tegen, waar hij zegt dat de wonin
gen, die voor 1.35 en 1.70 beschikbaar worden
gesteld, geschikt zijn voor de uit de onbewoonbaar
verklaarde woningen verdrevenen. Spreker weet
niet of dat gelukken zal, want hij vreest dat deze
menschen die huur niet kunnen betalen. Het lijkt
hem absoluut onmogelijk en het zal op fiasco uit-
loopen, tenzij men te doen heeft met rentetrekkers,
die er iets bij verdienen. Spreker wil nog opmerken
dat in alle gevallen de Woningvereeniging aan het
Vliet goedkoopere woningen heeft gesticht n.l. van
1.50 tot 1.80. Die zijn hier ook wel, maar de ge
meente gaat dan ook direct boven de 2.en is
dus duurder dan de Woningvereeniging. Het zal
spreker dan ook niet verwonderen als er straks
moeilijkheden ontstaan, tenzij de gemeente het
standpunt inneemt van den Wethouder van Finan
ciën en zij, als het noodig blijkt, woningen huurt of
koopt voor de uit de onbewoonbaar verklaarde wo
ningen komende menschen.
Reeds twee maal is de termijn van ontruiming,
voor dergelijke woningen vastgesteld, verlengd. Dat
zat in verband met den oorlogstoestand. Spreker
hoopt dat het straks, als de tijd daar is, niet weer
noodig zal zijn den termijn te verlengen en dat de
gemeente dan woningen zal koopen of huren voor
hen die op straat worden gezet. Gaarne had spreker
nog eenig antwoord op zijn vraag betreffende de
strookjes grond.
De heer Beekhuis zegt dat het plan van Burge
meester en Wethouders met algemeene sympathie
is begroet en dat hij daarin voor verschillende le
den niet onderdoet. De oppositie heeft zich, als spre
ker het zoo mag noemen, alleen gekant tegen de
verlenging van den termijn van onbewoonbaar ver
klaring en de hooge huren. Spreker moet doen op
merken, dat de bepaling van de huurprijzen niet in
bet voorstel is opgenomen, maar in de toelichting.
Al wordt het voorstel aangenomen, clan nog is men
volkomen vrij in het bepalen van die huurprijzen.
Mochten de omstandigheden van dien aard zijn, dat
de woningen disponibel moeten worden gesteld
voor menschen die uit onbewoonbaar verklaarde
woningen komen en geen onderdak hebben kunnen
krijgen, dan kan de Raad ze altijd goedkooper ver
huren. Hij moet daartoe evenwel niet al te vlug
overgaan. Dit is echter een kwestie van later zorg.
Het besluit, dat heden genomen wordt, bindt den
Raad niet ten opzichte van de huren. Wanneer ze la
ger worden gesteld is het eenige gevolg een grooter
déficit voor de gemeente. Spreker heeft gemeend een
en ander te moeten zeggen ter geruststelling van die
leden, die hunne bezwaren hebben kenbaar ge
maakt.
De heer Komter wethouder) zal probeeren den
heer Hiemstra aan te toonen dat spr. niet met zicli-
zelven in tegenspraak is geweest. In het algemeen,
heeft spreker gezegd, is er niet te bouwen voor de
menschen, die uit onbewoonbaar verklaarde wonin
gen komen. Er is echter geen regel zonder uitzonde
ring en nu zijn er in het plan 24 woningen opgeno
men, die geschikt zijn voor nette oude menschen met
een bescheiden inkomen en bescheiden behoeften,
die misschien wel 1.35 of 1.70 kunnen betalen,
doch die nu, bij gebrek aan betere woningen, ten
deele huizen in krotten. Wat de heer Beekhuis aan
het slot van zijn betoog heeft gezegd is volkomen
waar. Bij den opzet is rekening gehouden met de kos
ten eener-, de opbrengst anderzijds, opdat de Raad
wete, wat er tekort is.
De heer Tjjsma zegt dat de heer Beekhuis heeft
getracht de onrust bij sommige leden weg te nemen.
Hij heeft echter door te zeggen dat het tekort nog
grooter zal kunnen worden, aan den anderen kant
onrust verwekt. De toelichting toch is bij het voor
stel gevoegd om den finaneiëelen opzet te kennen.
Daarin staat nu dat de gemeente per jaar 337.
schade zal lijden. Als het nu juist is wat de heer
Beekhuis heeft gezegd dat men zich daaraan niet
behoeft te houden, dan dient zulks te worden ge
zegd en spreker zou dit dan ook gaarne van de
Voorzitterstafel bevestigd of ontkend zien.
De heer J. Koopinans wijst erop, dat er een reke
ning is opgezet met een mogelijk deficit. Spreker is
niet in de gelegenheid geweest de bijbehoorende
stukken in te zien en hij vraagt, het blijkt niet uit de
rekening, of de annuïteit onder de uitgaven is be
grepen.
De heer Komter (wethouder) bevestigt dat de
annuïteit onder de uitgaven is begrepen.
De heer J. Koopmans vervolgt en zegt dat er dan
bij de exploitatie van een eigenlijk verlies niet kan
worden gesproken. Door de aflossingen komen de
woningen op den duur in vrijen eigendom aan de
gemeente en is hetgeen er jaarlijks te kort komt ka
pitaalbelegging. Of dit nu iets meer of minder is
doet niet zooveel ter zake.
Spreker wenscht verder nog op te merken, dat
men niet te goedkoop moet bouwen. De woningen
moeten goed zijn. Een arbeidersgezin moet een be
hoorlijke woning hebben van voldoende ruimte. Een
gevolg hiervan is dat de huren niet te laag kunnen
zijn. Nu zal men spreker tegenvoeren dat men deze
dan toch ook moet kunnen betalen. Volkomen waar,
maar, zal men komen tot het opvoeren van het peil
der arbeiders, wil men de geheele populatie omhoog
brengen en dit is toch ook het einddoel van het
Woningvraagstuk, dan moeten de huren niet te laag
zijn.
Dit in het algemeen, maar in liet bijzonder
wenscht spreker te herinneren dat men ten opzichte
van dit complex gebouwen niet te schriel moet zijn,
lettende op de milde gift, die aan dit plan ten grond
slag ligt.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 22 December 1914. 257
De heer Fransen constateert dat de heer Hiem
stra het in dezen bijna geheel met spreker eens is.
Alleen ten opzichte van uitvoering in eigen beheer
of aanbesteding verschilt de heer Hiemstra met
spreker van meening. De heer Tijsma heeft er ook
reeds op gewezen, en spreker acht het absoluut een
verkeerde meening, dat werk in eigen beheer uit te
voeren beter werk oplevert dan bij aanbesteding.
Hetzelfde materiaal moet door dezelfde personen
worden gekeurd en door dezelfde menschen ver
werkt en waarom zal het werk in eigen beheer dan
beter worden? Wanneer de heer Hiemstra de mee
ning is toegedaan dat werk in eigen beheer beter is
o m d a t het duurder wordt dan is het te begrijpen.
De heer Komter heeft gezegd dat men niet te goed
koop moet bouwen omdat die woningen dan binnen
enkele jaren weer moeten worden afgekeurd. Dat
wil spreker niet en dat wil zeker niemand. Er moet
getracht worden te zorgen voor die menschen, die
weinig huur kunnen betalen. Particulieren kunnen
dat niet doen, want alleen de gemeente en andere
lichamen krijgen goedkoop geld.
De mededeeling van den heer Komter dat hij zoo
noodig voor de menschen, die geen onderdak hebben
als de onbewoonbaar verklaarde woningen ont
ruimd moeten worden, een woning wil koopen of
huren, maakt de zaak voor spreker aantrekkelijk.
De Voorzitter wil nog enkele opmerkingen beant
woorden. De heer Hiemstra heeft gevraagd of spre
ker dezen bouw op het oog had toen hij in de vorige
vergadering sprak van te nemen maatregelen in
verband met een tekort aan woningen. Spreker be
doelde daarmee dezen bouw niet, maar de aanwij
zing voor arbeiderswoningen van een ander stads
deel, waarvoor te zijner tijd een voorstel den Raad
zal bereiken. Deze woningbouw is niet geschikt voor
die menschen die uit de onbewoonbaarverklaarde
woningen komen en het komt spreker ook ondoen
lijk voor om voor deze categorie nieuwe woningen
te bouwen. In het algemeen toch is het onjuist wo
ningen beneden den kostprijs te huur te zetten.
Daardoor toch wordt het woningvraagstuk geheel
bedorven. De gemeente moet dit niet doen.
De heer J. Koopmans zegt dat men hier heeft te
doen met een buitengewoon plan. Dat is zeker juist,
maar dat zit niet alleen in de schenking van den
grond waarvoor spreker gaarne hulde brengt aan
den schenker maar ook aan de buitengewone om
standigheden waaronder het plan is geboren en die
wat de kosten betreft, zeer ongunstig zijn. Dat de
grond niet is opgenomen in de rentabiliteitsreke-
ning is theoretisch een fout, maar aan het nadee-
lig saldo moet men niet te veel gewicht hechten, om
dat de annuïteit in de rekening is opgenomen en er
tengevolge daarvan kapitaalsvermeerdering plaats
heeft. Het is echter een buitengewone bouw, omdat
de prijzen der materialen 10% liooger zijn dan in
gewone tijden.
Wat de vraag van den heer Lautenbach aangaat,
ook spreker heeft zich afgevraagd of er niet goed
kooper kan worden gebouwd. Den Directeur der Ge
meentewerken was opgedragen om, overeenkomstig
de bepalingen van den schenker, een complex van
arbeiderswoningen te ontwerpen. Hij kwam met
een plan, waarbij de allergoedkoopste woningen
2.40 moesten doen en de exploitatierekening nog
grooter te kort aanwees. Spreker heeft dat plan niet
goedgekeurd, omdat daarmee niet aan de voor
waarde van den schenker was voldaan.
De Directeur is toen aan het beknibbelen gegaan
zonder omwerking van het plan. Het is wel moge
lijk dat men goedkooper zou kunnen bouwen, maar
dan moet er een geheel nieuw plan worden gemaakt.
Waar nu spoedig met bouwen moet worden begon
nen met het oog op werkverschaffing kan dit
niet gebeuren. Dit is het eerste belangrijke werk dat
met het oog op de werkverschaffing op touw wordt
gezet en er is dan ook heel veel aan gelegen dat er
zoo spoedig mogelijk mee kan worden begonnen.
Wanneer er verandering in het plan moet worden
gebracht, gaan daarmee weer eenige maanden weg
en wordt het doel gemist.
De heer Komter heeft reeds opgemerkt dat de
huurprijzen niet alle buiten liet bereik der arbei
ders vallen. Een huur van 1.35 is niet hoog, waar
de laagste huren in onze gemeente 1.of 1.25
bedragen.
Overigens is spreker het met den heer Beekhuis
wel eens dat de Raad ten aanzien van de huurprij
zen geheel vrij blijft. De huurprijzen toch staan in
de toelichting en niet in het voorstel, waardoor de
Raad door het besluit om te bouwen zich niet aan
de huurprijzen bindt.
De heer Tijsma heeft gezegd dat men zich dan
niet aan het plan houdt en gevraagd of het tekort
niet grooter zal worden. Spreker kan de vraag, die
de heer Tijsma te dezen opzichte heeft gedaan, niet
beantwoorden. Wel weet spreker, dat enkele dingen
wat krap zijn berekend, maar er zullen misschien
ook meevallers zijn. Spreker wil hopen dat deze
bouw tot gevolg zal hebben dat de menschen uit de
minste woningen naar betere opschuiven. In de wo
ningen aan den Hollandersdijk komen menschen uit
goedkoopere woningen. Ten opzichte van het bou
wen in eigen beheer of bij aanbesteding hebben de
heeren Fransen en Hiemstra een verschillend stand
punt ingenomen. De Directeur der Gemeentewer
ken is van meening dat eigen beheer niet het duurst
is. Het is evenwel niet de vraag wat het goedkoopst
is, maar wat is het best om eene behoorlijke werk
verschaffing te krijgen. En dat kan liet best bij uit
voering in eigen beheer.
De heer Hiemstra heeft gevraagd of het wel aan
gaat kleine stukjes van den ten geschenke ontvan
gen grond te verkoopen. Spreker kan mededeelen
dat de schenker, aan wien (lit plan is medegedeeld,
zich ermee kan vereenigen.
De vraag van den heer Tijsma, of de Regeering
als voorwaarde zal stellen dat een zeker getal wo
ningen onbewoonbaar moet worden verklaard, kan
spreker, tot geruststelling van dit raadslid, ontken
nend beantwoorden. Die voorwaarde wordt alleen
gesteld bij het verleenen van eene bijdrage. Ook
heeft de heer Tjjsma gevraagd waarom de schoon
heidscommissie niet is gehoord. Dit is mede nage
laten om den spoed. Bovendien schijnt de Raad niet
zoo heel veel gewicht aan het advies dier commis
sie te hechten, zooals zooeven is gebleken. Spreker
onderschrijft wat de heer Haversehmidt heeft ge
zegd dat deze zaak haastig is behandeld. Het advies
der gezondheidscommissie kwam daardoor eenigs-
zins in het gedrang. Spreker had echter tevoren
overleg gepleegd met den voorzitter der Gezond
heidscommissie. Er staat in het voorstel dat deze
commissie zich met het plan heeft vereenigd. Op
het oogenblik dat dit werd neergeschreven, wisten
Burgemeester en Wethouders van de meening der
Gezondheidscommissie niets af. Het had dan ook
niet met die woorden in het voorstel moeten staan.
Burgemeester en Wethouders zouden gaarne ge
machtigd worden om niet belangrijke wijzigingen in
den geest der Gezondheidscommissie te mogen aan
brengen. Spreker rekent erop dat bij aanneming
van het voorstel deze machtiging is verleend.
De heer Tulp vraagt of de omvang der werkloos
heid van zoodanigen aard is dat zoo groote spoed
