Vergadering van Dinsdag 27 Februari 1917.
!)t> Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag KJ Februari Ld 17.
I ii het boekje van de heeren Sayet en Polak
wordt gezegd van een Amsterdamseh gezin, dat
het de krachtdadige medewerking van den lommerd
noodig heeft en verder: „Ook tal van andere gezin
nen kunnen liet zeker niet zonder die medewerking
hebben gesteld: bij velen immers schieten slechts
een luttel aantal procenten van het inkomen over,
nadat huur en voeding zijn betaald." Hier wordt
de lommerd steeds minder gebruikt dan in 1915.
I ti December 19.15 bedroeg het aantal panden 1954
1916 1899
Januari 1916 2400
1917 2245
Nog wil spreker erop wijzen, dat van een nood-
stand als elders hier geen sprake is. (leen 25 L van
Re bevolking eet toch het goedkoope tarwebrood.
Als de omstandigheden veranderen, zullen Bur
gemeester en Wethouders overwegen wat hun te
doen staat; zooals ze nu zijn bestaat er geen nood
zaak om de prijzen van aardappelen en rijst te ver
lagen.
Spreker begrijpt, dat de heer Schaafsma be
nieuwd is te vernemen hoe het staat met het arti
kel klompen. Door Burgemeester en Wethouders is
in beginsel bsloten klompen voor kinderen tegen
verlaagden prijs beschikbaar te stellen. Als basis
zal worden aangenomen de prijs van vóór den oor
log. De klompen zijn echter nog niet aangevoerd.
Zoodra echter de partij er is, zullen zij, die niet voor
gratis verstrekking in aanmerking komen, die klom
pen tegen den verlaagden prijs kunnen betrekken.
Wat de zeepdistributie aangaat, was de heer
Schaafsma zoo vriendelijk te zeggen, dat de .schuld
van de slechte distributie uiet geheel en al bij Bur
gemeester en Wethouders lag. Spreker weet heusch
niet wat zij daaraan meer zouden hebben kunnen
doen. Zij hebben geseind en geschreven enz. en het
heeft dok hun verwonderd, dat andere gemeenten
wel zeej) kregen en Leeuwarden niet.
De heer Schaafsma heeft verzocht in dergelijke
gevallen aan de pers mededeeling te willen doen.
Spreker is daarvan geen voorstander. Enkele kee-
ren dat dit is gedaan, werden mededeclingen ver
keerd overgebracht. Juist met de zeepkwestie is
echter eene uitzondering gemaakt, omdat het aan
tal gegeven bons zooveel grooter was dan de voor
raad zeep.
De brandstofkwestie is wel de moeilijkste. De
behoefte aan brandstof toch is, al naar gelang van
behuizing, bedrijf enz., zeer verschillend. De vast
stelling van een vast kwantum per gezin zal hierbij
niet kunnen worden toegepast. De eenige mogelijke
wijze van rantsoeneering is de hier en elders ge
volgde, door tusschenkomst van den kleinhandel, en
een minimum en maximum bepaling. Petroleum
wordt niet door het Rijksbureau verstrekt en is of
het oogenblik iu grootore hoeveelheden voor de ge
meerite niet te koop.
De heer Schaafsma wil nog een enkel woord zeg
gen naar aanleiding van de eerste vraag. Hij be
treurt het dat de Voorzitter het verlagen van de
prijzen der aardappelen en rijst bestrijdt met het
argument dat er minder in den lommerd wordt ge
bracht dan vroeger. Spreker vraagt: moet de lom
merd dan eerst overloopen? Hij acht dat niet bevor
derlijk voor een goeden gang van zaken.
Spreker heeft wel eens eerder iets gezegd dat dooi I
den Voorzitter is bestreden. Hij wjjst op de kwes
tie van den duurtetoeslag, toen de burgemeestei I
niet overtuigd was dat de grens voor den duurtetoe
slag liooger moest worden gesteld. Later is echte!
duidelijk gebleken dat spreker gelijk had. Hij wil ei I
nog eens op wijzen, dat er in de arbeiderskringen I
groote ontstemming heerscht over het feit, dat de I
Minister de prijzen steeds opvoert zonder dat dl I
loonen omhoog gaan. Spreker geeft Burgemeestei 1
en Wethouders dan ook ernstig in overweging ge
bruik te maken van art. 5 der Distributiewet, in I
stede van den Minister te volgen in het steeds op
drijven der prijzen. De Burgemeester is verantwoor- I
delijk, maar spreker geeft hem in overweging niet I
te wachten totdat het volk te hoop loopt....
De heer Fransen: „onder verkeerde leiding."
De heer Schaafsma: „Dank zij den grooten in
vloed onzer beweging te dezer stede, is van ver
keerde leiding bij ons geen sprake."
De heer Fransen: „I dreigt telkens met op
stootjes."
De heer Schaafsma: „Als tie heer Fransen de lei
ders der sociaal-democraten beschuldigt, dan toont
hij daarmee niet. op de hoogte te zijn met de toe
standen on der arbeiders."
De Voorzitter gelooft dat de heer Schaafsma
overdrijft als hij beweert dat de Minister steeds de
prijzen verhoogt. Dat is met een paar artikelen ge
beurd, en in ieder geval niet om het gebruik te be
perken, want daarvoor is de rantsoeneering. Spre
ker ontkent niet en hierop legt hij den nadruk -
dat er onder do arbeiders velen zijn die in moeilijk
heden verkeeren, maar de toestand is niet van dien
aard, dat de prijzen verlaagd moeten worden. 1 >at
is een maatregel met zoo groote nadeelen, dat hij
alleen bij een noodtoestand gewettigd zou zijn.
Niets meer te behandelen zijnde, sluit de Voor
zitter de vergadering.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 27 Februari 1917 .">7
Tegenwoordig 22 leden, te weten de heeren:
Hiemstra, Schaafsma, de Vos, Tulp, Oosterhoff,
Fransen, van M eideren baron Rengers, Peletier,
H. P. de Haan, P. A. de Haan, Tiemersma, Beek
huis, Cohen, Dijkstra, Terpstra, Zandstra, Haver-
solimidt, Binnerts, Schoondermark, van Sloterdijck,
Berghuis en Menalda.
Afwezig 3 leden, waarvan niet kennisgeving de
heeren: Koopmans en Vonck.
Zonder kennisgeving de heer Attema.
Voorzitter: de heer nir. J. A. N. Patijn, Burge
meester.
11. Wordt medegedeeld:
1. dat Gedeputeerde Staten hebben goedge
keurd:
de raadsbesluiten d.d. 28 December 1.1. tot wijzi
ging van het raadsbesluit van 15 Augustus 1916,
zooals dat nader is gewijzigd bij besluit van 14 No
vember d.a.v., tot het verleenen van steun aan de
„Woningvereeniging Leeuwarden" voor den bouw
van woningen nabij liet Cambuursterpad, dat d.d.
9 Januari 1.1. tot wijziging van het reglement op
liet bestuurder Stads Armenkamer te Leeuwarden,
dat d.d. 23 Januari 1.1. tot verhuring van de wo
ning Overijsselsehestraatweg no. aan A. Andries-
sen, hulpopzichter hij de Stadsreiniging, dat om te
berusten in de door dr. H. B. A. Boekwinkel tegen
de gemeente ingestelde rechtsvordering tot terug
betaling van volgens hem te veel betaalden hoof
delijke» omslag en dat tot ruil van grond aan het
Cambuursterpad.
2. dat Gedeputeerde Staten:
a. de ontvangst hebben bericht van de verorde
ning o]) de beperking van liet gebruik van leiding
water, tol wijziging van de verordening houdende
verbod van liet verlichten van winkels en van die
op de 9-uur winkelsluiting;
li. hebben bericht, dat de Staten van Friesland
geen termen hebben gevonden tot toekenning van
een jaarlijksche bijdrage uit de provinciale fondsen
voor inrichting en onderhoud van het „Princesse-
hof".
3. rapport ingevolge de toezegging, gedaan in de
raadsvergadering van <2i9 Mei 1916, omtrent het on
derzoek van het gas der gemeentelijke gasfabriek.
De mededeeliiigen 13 worden voor kennisge
ving aangenomen.
4. het verslag omtrent den toestand van het
gymnasium over .1916.
Ligt voor de leden ter visie.
5. de rekening en verantwoording der Kamer
van Koophandel en Fabrieken over 1916.
Wordt in handen gesteld van de heeren Menalda,
H. P. de Haan en Terpstra, om onderzoek en rap
port.
6. rapport der commissie voor de reclames om
trent bezwaarschriften in eersten aanleg tegen aan
slagen in den Hoofdelijke» Omslag, diensten 1914
en 1916, en bezwaarschriften in beroep, dienst 1916.
Heeft ter visie gelegen om nog heden te worden
behandeld.
7. adres van M. Grondsina om de huur van het
hein verhuurde perceel Prins Hendrikstraat no. 13
voor den nog loopenden huurtijd aan een ander te
mogen overdragen.
Wordt als ongezegeld ter zijde gelegd.
8. adres van de schippersvereeniging „Met
Moed Vooruit", gevestigd te Leeuwarden, om ver
hooging van de vrachttarieven van de compost der
stadsreiniging met 25', boven de laatstelijk door
Burgemeester en Wethouders vastgestelde, reeds
verhoogde bedragen.
Wordt in handen gesteld van Burgemeester en
Wethouders ter afdoening.
9. adres der besturen der sociaal-democratische
arbeiderspartij, afdeeling Leeuwarden, van den
Leeuwarder Bestuurdersbond en van de coöperatie
„Excelsior", om te hesluiten:
1. dat de prijs dor aardappelen en de rijst wordt
gebracht op onderscheidenlijk 5'/2 ct. fier K.G. en
10 ct. per pond;
2. dc beschikbaarstelling van klompen aan kin
deren uit te breiden tot alle kinderen wier ouders
zijn aangeslagen in den Hoofdelijken Omslag tot
een bedrag van ten hoogste 20.(welstands-
grens cokeskaarten)
3. eveneens voor volwassenen, behoorende tot
de groep in 2 genoemd, klompen tegen verlaagden
prijs beschikbaar te stellen.
Wordt voorgesteld dit adres te stellen in han
den van Burgemeester en Wethouders ter afdoe
ning.
De heer Hiemstra wensclit een enkel woord in
het midden te brengen. Nu Burgemeester en Wet
houders vorstellen het adres in hunne handen te
stellen ten fine van afdoening, is spreker overtuigd,
dat dit beteekent: afwijzend beschikken. Hij be
treurt dat Burgemeester en Wethouders de prij
zen van aardapelen en rijst niet willen verlagen,
hoewel in de vorige zitting de noodzakelijkheid
daarvan is aangetoond en omdat de levensmidde
len-commissie eenstemmig aan Burgemeester en
Wethouders heeft verzocht dc prijzen te verlagen.
Daaruit blijkt toch, dat een belangrijk deel van den
Raad van de noodzakelijkheid der verlaging over
tuigd is. Over de noodzakelijkheid van het nemen
van den gevraagde» maatregel zal spreker niet uit
weiden. In de vorige zitting echter is door den
voorzitter verklaard, dat een deel der bevolking
in zeer moeilijke omstandigheden verkeert. Dat is
al een voldoend motief om het verzoek in te willi
gen. Spreker zal geen cijfers noemen en ook niet
met een arbeidersbudget komen, maar het zou hem
zeer gemakkelijk vallen aan te toonen, dat het voor
tal van gezinnen een tijd van nood is. In de Haag-
sehe Post is een berekening opgenomen van wat
bij eene volledige rantsoeneering mogelijk is te
doen. Deze cijfers hebben tot grondslag de prijzen
der regeeringsartikelen en een gezin van 5 perso
nen. Zoo'n gezin Jieeft, volgens dat blad, alleen voor
noodzakelijke uitgaven voor voeding 12.88 per
week noodig. Daarbij komt nog huur, belasting,
kleeding enz. Het is daaruit derhalve gemakkelijk
te eoneludeeren, dat de groote massa der Leeuwar
der bevolking op de grens van ondervoeding is.
Er is dus alle reden om dat gedeelte der bevolking
tegemoet te komen. Dat kan de Raad ('enigszins
doen door de prijzen der twee genoemde artikelen
te verlagen. De Minister heeft in Januari (len prijs
der aardappelen verhoogd, op het meest ongeschik
te tijdstip dus. De nood is op het allerhoogst en er
bestaat dan ook alle reden tot verzet en om den
prijs op het oude peil te brengen. De aardappelen
zijn schrikbarend duur. En als men dan nog ziet
wat de mensehen krijgen voor het geld dat zij uit
geven. Ze geven 6cent per K.G. voor aardapelen,
die in normale tijden 80 cent per H.L. aan de fa
briek opbrengen. Zij zijn bijna niet te eten. Dat al
leen is al een voldoende reden om den prijs lager
te stellen. Nog meer noodzakelijk is het om den
prijs van het surrogaat voor aardappelen, de rijst,
te verlagen. De rijstvoeding komt er dan meer in
en het gebruik van aardappelen wordt er door be
perkt.