200 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Vrijdag 13 Juli 1917.
mededeeling ontvangen dat de rantsoeneering der
gasfabrieken, ten opzichte der kolen scherper
moet worden toegepast. Die scherpere rantsoenee
ring komt hierop neer, dat per aansluiting aan
particulieren 32 M3. kan worden toegestaan voorde
maand Juli. Er blijft dan voor industrie en instel
lingen eene hoeveelheid over die krap genoeg is.
Die scherpe rantsoeneering zal voor deze gemeente
op 1 Juli ingaan. Over die kwestie is in genoemde
vergadering lang en breed geredeneerd. Het. Rijks-
kolendistributiebureau evenwel heeft verzekerd
dat het noodzakelijk zoo moet en dat de gasfabrie
ken op niet meer kolen kunnen rekenen, In ver
band daarmee nu moet het hier 'aan de gasverbrui-
kers toegestane rantsoen worden herzien. Spreker
weet wel dat dit eene onaangename, diep ingrij
pende maatregel is, maar het moet gebeuren. Wel
hebben wij slechts te handelen naar aanleiding
eener mondelinge mededeeling van den Directeur
van het Rijksdistributiebureau, maar men behoeft
er niet aan te twijfelen, dat die mededeeling op
werkelijkheid berust. Een schriftelijk bericht heb
ben Burgemeester en Wethouders ten opzichte van
deze zaak niet gekregen, zij hebben alleen het reeds
Dinsdag medegedeelde telegram. Nadere bijzonder
heden zijn alleen uit mondelinge mededeelingen
bekend.
Aangezien nu Burgemeester en Wethouders we
ten, dat zij daarmee rekening moeten houden, ach
ten zij zich niet verantwoord als het gasrantsoen
niet zoo spoedig mogelijk wordt .herzien. Daarom
hebben zij den Raad bijeengeroepen. Niet onmo
gelijk evenwel is liet dat er over een paar weken
wij zijn afhankelijk van het buitenland weel
een bericht komt om eene andere rantsoeneering
toe te passen; al naar gelang de vooruitzichten som
berder zijn, zullen de kolen door het Rijksbureau
worden toegemeten. Daarom is het Burgemeester
en Wethouders noodzakelijk voorgekomen om aan
den Raad de volmacht te vragen zelf de gasrant-
soeuen te mogen vaststellen. Zij zijn toch absoluut
gebonden aan de voorschriften van bet Rijkskolen-
bureau, en het telkens bijeenroepen van den Raad
voor eene veranderde rantsoeneering is zoo om
slachtig.
Zij hebben daarom gemeend te moeten voorstel
len de verordening in dien zin te wijzigen. Het is
natuurlijk bedoeld als tijdelijke maatregel.
Spreker deelt mede dat van den heer Hiemstra
een amendement op art. 1 is ingekomen luidende:
Ondergeteekende «telt voor aan art. 1 toe te voe
gen:
De door Burgemeester en Wethouders vast te
stellen hoeveelheid moet voor iederen verbruiker
dezelfde zijn, met uitzondering van hen die gas
verbruiken ten behoeve van hun nering en bedrijf
en van door Burgemeester en Wethouders aan' te
wijzen inrichtingen en instellingen..
Hy opent de algemeen© beraadslagingen.
De heer H. P. de Haan heeft met ©enige verwon
dering gelezen dat uitsluitend een schrijven van
den Directeur van de gasfabriek de aanleiding tot
deze spoedeischeu.de vergadering is geweest. Wel
heeft er eene conferentie plaats gehad van Burge
meester en Wethouders met dien Directeur, maai
de1 commissie voor de lichtfabrieken is daarbij ge
heel uitgeschakeld. Is nu, vraagt spreker, de toe
stand zoo nijpend dat, zooals1 de Directeur schrijft,
het koffie en thee zetten op verschillende uren van
den dag als niet noodzakelijk voor het levensoie
der-houd moet worden vermeden? Dat zou nog mo
gelijk zijn als de melk goedkcoper werd verstrekt
door het Rijk of d? Gemeente. De prijs van dat
artikel is echter zoo hoog, dat het zoo goed als bui
ten het bereik valt van een groot deel der bevol
king. Een. van de krachtigste argumenten van den
Directeur der brandstoffendistributie, of van een
der overige aanwezigen ter vergadering der gasfa-
brikanten, is, dat er gezorgd moet worden, bat de
kleine man zijn kwantum krijgt en dat degene, die
niet tot bezuiniging meewerkt, maar de gevange
nis in moet. Spreker vraagt of dat meerdere ge
bruik dan van zoo groot belang is, dat er een der
gelijke straf op moet worden gesteld. In verband
met de groote ruimte, die in de gevangenissen door
de smokkelaars wordt ingenomen, betwijfelt spre
ker het zeer, of er in de eerste jaren voor de over
treders dezer verordening aldaar eene behoorlijke
plaats zal zijn. Hij herhaalt zijn vraag of de toe
stand nu werkelijk zoo nijpend' is. Spreker heeft
toch de voorraad' kolen aan de gasfabriek opgeno
men en. in verband daarmee vindt hij liet jammer,
dat de nu voorgestelde maatregel niet zal beginnen
te werken van 1 Augustus af, waar de Raad pas
eene verordening heeft gemaakt, die geldig is tot
1 October. Hy betreurt liet, dat aan dezen maatregel
terugwerkende kracht zal worden gegeven en dat
de straf reeds van 1 Juli af van' toepassing zal wor
den verklaard. In verband toch met de aansporing
daartoe hebben tal van ingezetenen een ruim ge
bruik van kookgas gemaakt. Dat is in alle opzich
ten doelmatig, want een ruim gebruik van gas
heeft een grooten voorraad van cokes en andere hij-
producten der gasfabrieken tengevolge. Nu zal
alles in. eens weer veranderd worden. Spreker weet
niet hoe de menschen, die op gas koken, zich moe
ten redden., als zij niet meer krijgen dan 32 M:i.
Spreker heeft een groot bezwaar om de bevoegd
heid van den Raad om het kwantum te bepalen aan
Burgemeester en Wethouders over te dragen. Zij
maken zich moor ongerust dan vele leden van den'
Raad ten opzichte van distributievoorschriften,
die niet eens behoorlijk worden medegedeeld. Het
spijt spreker dergelijke voorschriften' hij de stukken
te hebben gemist.
De heer Tulp is ook teleurgesteld. De ingezete
nen mochten, voordat de tegenwoordige verorde
ning gold, 65 van het gebruik van het vorig jaar
gebruiken. Spreker nu meende, dat onze gemeente
reeds meer bespaarde dan was voorgeschreven. Hij
vraagt daarom of de door de fabriek verstrekte in
lichtingen wel' juist zijn geweest en of nu per sé
een gebruik van 32 M3. is voorgeschreven.
De heer Beekhuis zegt, dat wij in een tyd van
verrassing leven. De burgers van liet gelieele land
zullen zich misschien nog wel meer moeten schik
ken dan op hetoogenblik reeds liet geval is. Er kan
echter niet genoeg tegen worden gewaarschuwd
om zich te laten meeslepen in een paniek. Wanneer
er goede gronden worden aangevoerd dat liet pu
bliek zich moet schikken, dan wil liet dat ook wel,
maar ook dan alleen. Het heeft echter, beziet men
het onderhavige voorstel, den schijn, alsof Burge
meester en Wethouders aan de paniek meedoen...
De Voorzitter: „Hoe zoo?"
De heer Beekhuis: „omdat liet voorstel van Bur
gemeester en Wethouders alleen gegrond is op een
brief van den Directeur van do gasfabriek, die zijn
gegevens put uit dt mondelinge mededeelingen
van ©en lid van liet Rijkskolenbureau."
De heer Peletier: „de directeur".
De heer Beekhuis wijst erop dat liet voorstel dus
niet is gebaseerd op een besluit van liet Rykskolen-
biireyu, maar op de mondelinge mededeeling van
één lid. En nu meent spreker dat het bedenkelijk is
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Vrijdag 13 Juli 1917. 201
den ingezetenen deze lasten op te leggen, waar de
gegevens zoo vaag zijn, tenzij het blijkt dat zulks
noodzakelijk is. Spreker meent te hebben, vernomen
van een lid der gascommissie, dat de voorraad hier
zoo is, dat men, wat onze gemeente bter&ft, niet
speciaal bezorgd' behoeft te zijn.
Spreker weet wel' dat het kolenbureau minder
kolen zal kunnen toestaan, maar als wij een ver
ordening hebben gemaakt geheel naar de voor
schriften ons van hooger hand gegeven, wil het er
bij spreker niet in dat men ons nu zou kunnen straf
fen met inhouding van kolen wanneer wij ons aan
die verordening houden en ons slechts niet gedra
gen naar eene mededeeling van een enkel lid van
het kolenbureau, die op onofficieele wijze zijne mee
ning heeft kenbaar gemaakt in eene vergadering
van eenige gasdirecteuren. De gegevens schijnen,
spreker wel wat te vaag om nu een besluit te ne
men.
De heer Cohen vraagt of Burgemeester en Wet
houders zich in verbinding hebben gesteld met het
Rijkskolendkstributiebureau. Gisteren heeft spre
ker nog van welingelichte, vertrouwbare zijde ver
nomen, dat een plattelandsgemeente, die aan het
bureau geseind heeft, het onmogelijk met de toege
wezen hoeveelheid te kunnen doen, telegrafisch
kennis gekregen heeft, dat zij over de gevraagde
hoeveelheid kon beschikken.
Dc Voorzitter constateert bij de heeren die ge
sproken hebben, een beminnelijk optimisme, dat hij
tot zijn spijt niet kan deelen. Als zij echter de ver
antwoording op zich willen nemen, moeten zij het
weten. Spreker zelf weet niet meer dan in de stuk
ken staat.
Dat de mededeelingen vaag zijn, dat heeft spre
ker zelf reeds gezegd. De verordening steunt op
een brief van den Directeur der lichtfabrieken en
niet op een voorschrift van het kolenbureau. Zoo
lang het distributiebureau bestaat, moeten Burge
meester en. Wethouders ten aanzien van de rant
soeneering het eerste woord op schrift nog hebben.
Waar echter het bureau overkropt zit met de voor
bereidende werkzaamheden van de brandstoffen-
distributie werkt liet met dergelijke mededee
lingen. Men kan dan ook niet voor elke ver
andering een brief van: den Minister eischem
Als nu de directeur van het Kolenbureau
in eene vergadering van gasdirecteuren mei
eene mededeeling komt, mag men aannemen,
dat die mededeeling juist is. Willen de heeren
nu zeggen: als wij geen brief van den Minister heb
ben, gelooven wij het niet, dan moeten zij dat we
ten. Er is bovendien eene bevestiging van de juist
heid der mededeelingen te vinden in het Dinsdag
j.l. medegedeelde telegram, dat voor de maand Juli
slechts over kolen voor 265.000 M3. kan worden be
schikt, terwijl er voor 325.000 M3. gas noodig is.
Over Juli krijgt dus de gemeente niet meer. Spre
ker hecht veel aan de opneming van den voorraat
door den heer H. P. de Haan, maar spreker hecht
voorloopig meer waarde aan de mededeelingen van
den directeur der fabriek. Wij hebben geen voor
raad en zijn afhankelijk van het kolenbureau. Het
is nu toch zeker geen tijd om voorraad te maken.
Misschien heeft de heer H. P. de Haan cokes voor
steenkolen aangezien.
De heer H. P. de Haan merkt den Voorzitter op,
dat hij genoeg ervaring heeft, niet alleen als lid
der commissie voorde gemeentelijke lichtfabrieken
alhier, maar meer nog in dergelijke kwaliteit gedu
rende vele jaren elders, dat hij meent wel in staat
te zijn steenkolen van cokes te onderschei
den. Hij handhaaft zijn optimistische beweringen.
De Voorzitter: „U hebt eene raming gemaakt.
De heer H. P. de Haan: „ik heb in het publiek
geen raming gemaakt, maar ben overtuigd dat de
gemeente nog geruimen tijd zal kunnen rondko
men."
De Voorzitter vervolgt en zegt dat hij die over
tuiging vooralsnog niet kan deelen. Over Juli
toch krijgt de gemeente voor 60.000 M3. gas minder
kolen dan waarop is gerekend; en in de vergadering
van gasfabrikanten is medegedeeld, dat per parti
culiere aansluiting op niet meer dan 32 M3 kan
worden gerekend. Als nu blijkt dat Leeuwarden
zich daaraan niet houdt, zullen de kolen worden
gekort. Dat staat voor spreker absoluut vast. Wil
len de heeren nu zeggen: de mededeelingen zijn ons
te vaag, zij moeten het weten. Voor spreker is de
mededeeling secuur genoeg. Als elke aansluiting
over 32 M3. beschikt, komen, wij tot 220,000 M3. en
blijft er nog pl.m. 17.000 M3. over voor ziekenhui
zen, openbare gebouwen, stations, voor extra rant
soen bij ziekte en sterfgevallen enz. Dit kwantum
vindt de Directeur al uiterst'krap.
Burgemeester en Wethouders hebben dan ook
geen oogenblik getwijfeld of de nieuwe regeling
moet zoo spoedig mogelijk worden ingevoerd. Spre
ker begrijpt dan ook volstrekt niet, hoe de heer
Beekhuis kan zeggen, dat hij op deze mededeeling
geen besluit wil nemen. Als toch de verordening
blyft zooals die is, wordt er meer gebruikt dan is
toegestaan.
De lieer Beekhuis is begonnen met te zeggen dat
hij tegen den voorgestelden maatregel op zich zelf
geen bezwaar heeft. Zijn bezwaar is echter, dat men
een dergelijk besluit niet mag nemen wanneer niet
de noodzakelijkheid vaststaat. In dit opzicht nu
verschilt de Voorzitter met spreker van meeninig.
Waar wij eene verordening hebben vastgesteld
overeenkomstig den wensch van het. kolenbureau,
die tot. 1 October zou gelden, komt het spreker on
begrijpelijk voor dat de ingezetenen met ingang
van 1 Juli het is nu al de 13e, gedwongen zullen
worden niet meer te gebruiken dan 32 M3., met als
straf op de niet naleving daarvan inhouding van
kolen,. Als er iets dergelijks moet gebeuren, had' de
gemeente behoorlijk moeten zijn gewaarschuwd.
De Voorzitter: „dat moest ook, maar het is niet
gebeurd."
De heer Beekhuis: „daarom kan ik het niet ge
looven."
De Voorzitter: „ik wel."
De heer Peletier zegt dat de lieer Beekhuis twij
felt aan liet offeieele van den wensch uit den Haag.
Hij zegt dat er een lid van het kolenbureau is ge
weest, die de bewuste mededeeling heeft gedaan en
dat daarop het voorstel is gebaseerd. Spreker ver
zekert den heer Beekhuis, dat de wenk uit den Haag
zoo officieel mogelyk is. Die is gegeven door den
heer Frowein, den directeur, die in de plaats van
den Minister optreedt. Hij kan zelfstandig dingen
decreteeren al zal hij dit. niet zonder overleg doen.
Wat hij zegt staat dus wel vast.
De heer Hiemstra gelooft dat liet een publiek ge
heim is, dat de brandstoffen,voorziening een der
moeilijkste probleemen is voor het heden en voor
•de toekomst. Men kan daarmee dan ook nooit te
voorzichtig zijn. Als er bijv. zoo van ter zijde een
gunstig bericht kwam van het kolenbureau, dat het
rantsoen wel iets kon worden verhoogd, zou het
verstandig zijn eerstAe informeeren, ten einde ze
kerheid te krijgen Waar evenwel de directeur van
liet kolenbureau nadrukkelijk verklaart dat het. zoo
moet, staan wij voor het feit, dat liet niet anders
