802 Verslag van de handelingen van den
De Raad inaakt hiertegen geen bezwaar.
Aan de orde is alzoo:
9. Voorstel van Burgemeester en Wethouders om
de bovenzaal van het Beursgebouw op Donderdag 27
October 1921 tegen een vergoeding van f 100.in
gebruik af te staan aan de Stedelijke Federatie der
S. D. A. P.
üe beraadslagingen worden geopend.
De heer Van der Werft is er niet tegen dat de Beurs
wordt gebruikt als vergaderlokaal, maar gelooft toch
niet dat de gemeente hier feitelijk andere gebouwen dan
de Harmonie en de zalen-Schaaf concurrentie mag aan
doen. Hij gelooft dat de gemeente in dat opzicht ook in
prijs boven de eigenaren van die zalen moet wezen en
naar zijn oordeel is dan ook een prijs van 100.hier
feitelijk te min. Hij meent dat ook de Harmonie voor het
gebruik van die zaal 100.— beurt en dat de gemeente
dus, als zij verhuren gaat, althans even boven dien prijs
moet wezen.
Dan wil spreker nog vragen of ook voor andere poli
tieke partijen de gelegenheid open staat om de Beurs
te huren.
De heer Visser kan kort zijn omdat de heer Van der
Werff alreeds naar voren heeft gebracht wat spreker ook
wou vragen. Hij wil de vraag stellen of het de bedoeling
is dat straks iedere aanvraag afzonderlijk wordt be
handeld. Er zit hieraan toch wel in zekeren zin een con
sequentie aan vast; als men voor de eene politieke partij
een gebouw van een openbaar lichaam disponibel gaat
stellen, dan za ldeze vergadering daaruit niet de conclu
sie moeten trekken dat men dit voor alle politieke par
tijen zal moeten doen. Dat is voor spreker wel een prin-
cipieele kwestie. Hij kan zich dan ook in zoover met liet
voorstel vereenigen, als iedere aanvraag straks afzon
derlijk wordt behandeld.
De heer Jansen merkt op dat in het Beursgebouw
absoluut geen zitplaatsen door Burgemeester en Wet
houders worden aangebracht, wat een groote factor is
bij het bepalen van den prijs. Spreker gelooft dat de
Beurs zónder en de Harmonie mèt zitplaatsen wel op
één lijn zijn te stellen. Hij zou gerust het dubbele be
drag durven vragen, wanneer Burgemeester en Wet
houders voor zitplaatsen zorgden. Maar als de Federatie
daarvoor zelf moet zorgen, kan spreker volkomen vrede
hebben met het voorstel van Burgemeester en Wet
houders.
De heer Berghuis (wethouder) wil even den heer
Van der Werff en ook den heer Visser een kort antwoord
geven op de vraag of het college van plan is, de Beurs
voor alle politieke partijen beschikbaar te stellen. Spre
ker kan daarop antwoorden dat die kwestie in het col
lege geen punt van bespreking heeft uitgemaakt. Daar
is alleen in bespreking geweest, dat hier een groote
vergadering binnenshuis moest worden gehouden, waar
voor in Leeuwarden overigens geen ruimte was. De
Federatie heeft ook eerst bij de Harmonie gevraagd,
doch daar wenschte men het rondeel in de zaal te
houden, waardoor daar geen ruimte genoeg zou wezen,
Toen heeft het college gezegd: wij moeten gelegenheid
geven, waar de vergadering anders niet binnenshuis kan
plaats hebben.
Spreker gelooft, om den heer Van der Werff verder
te antwoorden, dat deze even mis is, dat n.l. de prijs
voor het houden van een avondvergadering in de Har
monie 80.is.
Mevrouw BuismanBlok Wijbrandi: Neen, honderd
gulden.
van Leeuwarden van Dinsdag 25 October 1921,
De heer Berghuis (wethouder) vervolgt dat 't 100.—
kan wezen, hoewel hij meende dat de prijs voor een
avondvergadering 80.is. Maar laat men aannemen
dat 't 100.is, dan blijft nog, wat de heer Jansen
zeer terecht heeft gezegd, dat het inrichten van de Beurs
voor een vergadering enorme kosten meebrengt. Daarom
heeft het college gezegd: de Raad zal het gebouw wel
willen verhuren, maar we moeten er geen kosten van
hebben, we moeten de huur zuiver beuren.
De heer Visser vraagt nog of iedere aanvraag afzon
derlijk zal worden behandeld. Spreker meent dat dit
indertijd bij de behandeling der begrooting al is bepaald.
Het was toen de heer Nijholt, die het voorstel heeft ge
daan om de Beurs in 't algemeen voor het houden van
vergaderingen beschikbaar te stellen, waarop het col
lege heeft te kennen gegeven wat ook door de Raad
is aangenomen dat het beter was, iedere verhuring
in den Raad te brengen en afzonderlijk te beschouwen.
Het is de vraag nog of, wanneer voor deze vergadering
in Leeuwarden voldoende ruimte beschikbaar was ge
weest, Burgemeester en Wethouders niet een ander
standpunt zouden hebben ingenomen. Maar in ieder
geval zullen de latere aanvragen afzonderlijk bij den
Raad worden behandeld.
De heer De Vos is er in 't algemeen op tegen dat een
publiek of openbaar gebouw voor politieke doeleinden
worden verhuurd, üf dat nu een vergadering is van de
sociaal-democraten of van andere partijen, lean spreker
niets schelen; hij vindt dat voor politieke vergaderingen
geen openbare gebouwen moeten worden beschikbaar
gesteld. Spreker had ook gaarne gewild dat ook Bur
gemeester en Wethouders op dit standpunt hadden ge
staan. Hij kan er zich best mee vereenigen dat de Beurs
wordt afgestaan voor zaken, ten algemeenen nutte en
in 't algemeen belang, maar om ze voor het houden van
politieke vergaderingen aan de eene of andere politieke
partij af te staan, dat is niet, zooals het behoort. Spreker
kan dan ook niet in het voorstel meegaan en zal zich
daartegen verklaren.
Mevrouw BuismanBlok Wijbrandi vraagt of de
Beurs voldoet aan de eischen van veiligheid voor een
vergadering van 3000 personen. Zijn er nooduitgangen
en worden er maatregelen genomen, welke in de veilig
heid voorzien? Dan zou spreekster zeggen dat 100.
te weinig is voor een zaal, waarin 3000 menschen wor
den geborgen. Dan heeft spreekster nog niet begrepen
of de Federatie ook de kosten van verlichting en ver
warming krijgt te dragen of dat de gemeente daarvoor
zorgt.
I
De heer Visser meent in aansluiting met den heer De
Vos te moeten verklaren dat hij er absoluut op tegen is
een vergaderlokaal van een openbaar lichaam voor de
eene of andere politieke partij disponibel te stellen. Men
maakt natuurlijk al een conclusie en lacht al, er wordt
aangenomen dat dit gaat tegen de S. D. A. F', als zoo
danig. Dit is absoluut niet het geval. Maar als men het
deze partij toestaat, dan zal men straks, ais de partij
van Wijnkoop vraagt de beschikking te mogen hebben
over het gebouw, het deze ook moeten toestaan. De
gemeente zal, als zij het de eene partij toestaat, het aan
de andere, op billijkheidsgronden, niet mogen weigeren.
Men begeeft zich daarmee op een gevaarlijk standpunt.
De kwestie is dat een openbaar lichaam de eene of
andere partij zal bevoordeelen, door haar toe te staan
een harer gebouwen te gebruiken voor politieke propa
ganda. Moet de Raad dat sanctionneeren? Spreker meent
van niet. Het gaat hier niet tegen de politieke partij als
zoodanig, maar spreker kan zich aansluiten bij den heer
De Vos, dat men den verkeerden weg op gaat door
openbare gebouwen ter beschikking te stellen van poli
tieke organisaties.
Verslag vau de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 25 October 1921.
303
De heer Jansen wil, nu er verder op doorgedraafd
wordt, ook nog iets zeggen. Als er inderdaad geen be
hoefte was aan een dergelijk groot lokaal, dan zou hij
hier ook tegen zijn. Maar verleden week heeft hij zelf
nog een vergadering meegemaakt in de Concertzaal,
waar 1000 menschen aanwezig waren, maar waar ook
1000 teruggestuurd moesten worden, omdat zij niet
konden worden geborgen. Het betreft hier in Leeuwar
den een noodtoestand. En als dan zoo'n groot gebouw
daar renteloos staat, dan juicht spreker het van harte
toe laat dan de sociaal-democraten de eersten zijn,
die het probeeren; zij zijn wel vaker de eersten dat
liet hiervoor in exploitatie wordt gegeven. Waar het
verleden jaar ook is gebeurd dat de anti-revolutionnairen
in 3 verschillende lokalen moesten vergaderen, omdat er
geen grooter lokaal was, daar gelooft spreker dat men
aan een dergelijke noodtoestand tegemoet moet komen.
Spreker is het er dan ook van ganscher harte mee eens,
dat de Beurs voor deze doeleinden zal worden gebruikt.
De heer De Boer heeft uit het betoog van den heer
Van der Werff gehoord dat zijn meening was, dat de
gemeente met de Beurs niet in concurrentie mag treden
met de Harmonie en de zalen-Schaaf. Maar spreker ge
looft dat die opmerking één punt van de agenda te laat
is gemaakt; zij had ook gemaakt kunnen worden bij de
aanvraag van de vereenigingen van konijnen- en pluim
veefokkerij. Ook daarmee treedt de gemeente, en wel
in veel sterkere mate, in concurrentie met de zalen-
Schaaf en de Harmonie. Spreker meent dus dat dit ar
gument van den heer Van der Werff geen beteekenis
heeft.
Spreker meent verder dat de heer Van der Werff
heeft geconcludeerd dat er bij hem tegen dit voorstel
geen bezwaar is, wanneer ook andere politieke partijen
gebruik mogen maken van de Beurs. Spreker gelooft
dat dit vanzelf sprekend is. Hij gelooft dat. wanneer men
in een dergelijk voorkomend geval van andere zijde geen
voldoenden steun zou vinden, men dien steun van den
kant van sprekers partij wél zal vinden; sprekers partij-
genooten staan tot nog toe nog niet bekend als zaalaf-
drijvers of dergelijke.
Wanneer de heer Visser bezwaar maakt tegen ver
huring van de Beurs aan Wijnkoop, dan meent spreker
dat het beter was geweest dat hij Dresselhuijs en Drion
had genoemd, want die zijn in werkelijkheid de revo
lutiestokers. Niet Wijnkoop, deze houdt er maar een
beetje een onschuldig vermaak op na. En spreker weet
niet of de heer Visser de rede van zijn partijgenoot,
minister Aalberse, heeft gelezen.
De heer Van der Werff zegt als antwoord op de op
merking van den heer De Boer, dat spreker zijn argu
ment beter had kunnen gebruiken ten opzichte van punt
9 der agenda, het afstaan van de Beurs aan de veree
nigingen voor raskonijnenfokkerij, enz., dat hij gelooft
dat deze vereenigingen voor het algemeen nut en belang
werkzaam zijn. Hier wordt echter de Beurs gevraagd
door een partij, dat is een voornaam punt. In het eerste
geval vraagt alleen een vereeniging de Beurs, nu wordt
zij gevraagd door een partij en in dat geval mag zij niet
in concurrentie treden met andere particuliere zalen.
Nu spreker echter nader heeft gezien dat de Beurs zal
worden gemeubileerd door de partij zelf, maakt dit een
groot verschil. Hij is er dan ook niet tegen dat de
S. D. A. P. de Beurs krijgt, wanneer de andere partijen
ze ook kunnen krijgen.
De heer De Boer: Wijnkoop ook!
De heer Visser vraagt het woord.
De Voorzitter: U heeft reeds tweemaal het woord ge
had. Ik geloof dat we de politiek maar in de Beurs
moeten laten. Juist om de politiek hier te weren, wil
men de Beurs er voor beschikbaar stellen.
De heer Visser: Ik meen dat deze zaak wel degelijk
met de politiek in verband staat. De heer De Boer heeft
zich veroorloofd politieke opmerkingen te maken, toen
had U deze opmerking moeten maken
De Voorzitter: Vindt de Raad goed dat de heer Visser
voor de derde maal het woord krijgt?
TJe Raad staat dit toe.
De heer Visser zegt dat hij nooit is begonnen met de
politiek er bij aan te roeren, maar dat het altijd de over
zijde is, die de politiek er bij naar voren brengt.
De Voorzitter: Men doet dat juist, omdat men weet
dat er op antwoordt.
De heer Visser zou dit dan willen zeggen, dat hij voor
zich het betreurt, dat voor een politieke organisatie als
de S. D. A,. P. een openbaar gebouw beschikbaar zal
worden gesteld, omdat voor hem de sociaal-democra
tische partij nog altijd de partij is, die het bestaande
staatsgezag wil ondermijnen, die met dit gezag niets te
maken wil hebben
De heer De Boer: Keizer Karei!
De heer Visser: In ons geheugen ligt nog de
geschiedenis van 1918, toen de kopstukken van de
sociaal-democraten hebben erkend dat zij, kon het niet
goedschiks, dan kwaadschiks, zouden grijpen naar de
I macht
De heer De Boer: Ierland!
De heer Visser Alles wat langs den weg van
democratie en verkiezingen is ontslaan wenschen de so
ciaal-democraten te niet te zien gedaan
De heer De Boer: De Valera!
De heer Visser de geheele tegenwoordige wet
geving, langs de wegen van democratie gegroeid, wen
schen zij omver te werpen
De heer De Boer: Andrassy!
De heer VisserZal aan de verkondigers van een
dergelijk systeem een openbaar gebouw in handen
worden gesteld? Spreker wenscht daartegen te protes
teeren. Men zal er de verschillende consciënties niet be-
keeren, men krijgt er een groote massa menschen, er
zullen eenige dingen worden gelanceerd en verschillende
partijen worden becritiseerd, enz.
Maar de sociaal-democratische partij is de partij, die
het privaat bezit wil vernietigen en die dat beginsel
wenscht te propageeren; zij wenscht afschaffing van alle
particuliere bezit en wil alles brengen in handen van de
gemeenschap; zij zal daarmee dooden het particuliere
initiatief; zij wenscht het bestaande gezag te vernietigen.
Dat is de logische consequentie van het systeem van de
sociaal-democratische partij; dat dit haar grondbeginsel
is, heeft zij getoond in de ons omringende landen. En
daarom, voor een dergelijke revolutionnaire partij
wenscht spreker geen openbaar gebouw disponibel te
stellen.
De heer De Boer wou even meedeelen dat hij op het
betoog van den heer Visser niet zal ingaan. Er zijn ook
Li ii
