68
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Woensdag 19 Mei 1937.
dit afvalproduct, dat de gemeente eenig voordeel op
levert en waarmede men den ingezetenen ter wille is,
te bezorgen. Het verbaast spr.. dat hier gesproken wordt
van een afjakkersysteem. De Directeur van de Gas
fabriek zegt, dat per dag 400 a 500 H.L. bezorgd moet
worden. Was dit, toen het in tariefwerk gebeurde, geen
afjakkeren Hoeveel bezorgde men dan toen Het is
immers onmogelijk, dat de bezorgers langer dan nor
maal zullen moeten werken, zooals de heer Bruin meent,
omdat het personeel voor het afwegen en inpakken van
de cokes vasten werktijd heeft.
Als het voordeel op het bezorgloon den afnemers ten
goede moet komen, dan had de gemeente, toen de
kosten belangrijk hooger waren, ook den bezorgprijs
moeten verhoogen. Het particuliere bedrijf zal tegen
5J/2 ct. per H.L. het bezorgen zeer goed kunnen doen
op voor het personeel behoorlijke voorwaarden en tegen
loonen, gebaseerd op het plaatselijk loonpeil. En is zulks
niet het geval, dan zijn er nog de bonden, om de be
langen van de transportarbeiders te bepleiten.
Verder betreft het hier geen wegneming van werk.
Toen spr. hier indertijd zeide, dat aanschaffing van de
Faunwagens vermindering van werk gaf, werd hem
geantwoord de gemeente is toch geen werkverschaf
fing. Hier wordt niemand ontslagen of geschaad, het
betreft alleen een verplaatsing van arbeid, met als ge
volg belangrijk financiëel voordeel.
De ondernemer zal bij bezorging van 400 H.L. per
dag 22.ontvangen, waarvoor 3 arbeiders en een
chauffeur dienst moeten doen. Dezen hebben, evenmin
als de bezorgers van de Gasfabriek, daarmede een volle
dagtaak en er kan dus een kleine ondernemerswinst
overblijven. Het particuliere bedrijf werkt immers zuinig
en vele particulieren zoeken werkgelegenheid om het
personeel aan den gang te houden.
De Gasfabriek heeft jaren lang getoond, dat de be-
zorgingskosten belangrijk boven de 10 ct. per H.L.
kwamen; men geve nu het particuliere initiatief eens
een kans. Mislukt de proef, dan eerst mag men dit
systeem veroordeelen.
De heer IJtsma behoort tot de minderheid in de Licht-
commissie. Hij wil trachten de zaak weer tot de gewone
proporties terug te brengen, daarbij uitschakelende, of
het waar is, dat alle particulieren de arbeiders afjakke
ren, of dat in Overheidsdienst altijd minder wordt ge
werkt dan in het particuliere bedrijf. Met veronderstel
lingen zij men voorzichtig
Cokes is een product van de Gasfabriek, dat zij par
ticulieren levert en nu zal men in het particuliere bedrijf
geen firma vinden, die haar product door derden laat
bezorgen. Ieder bedient nu eenmaal zijn eigen klanten
het beste. Spr. kent de firma, die voortaan de cokes zal
bezorgen, niet, maar men mag aannemen, dat zij niet
uitsluitend voor de Gasfabriek zal rijden, hetgeen moei
lijkheden kan opleveren. Bovendien zal nu personeel
van derden geld voor de gemeente innen.
Spr. is er van geschrokken, dat bij een gemeentebedrijf
het systeem aangenomen werk wordt toegepast om de
arbeidsprestatie op te voeren. Men kan iemand wel
boven zijn krachten laten werken, maar het gevolg zal
zijn een groot aantal ziektedagen, enz. Spr. dacht, dat
het toezicht voldoende waarborgde, dat ieder voor
100 zijn best doet, zooals het behoort. Als daarbij
nog een extra zweep moet worden gebruikt, deugt er
iets niet bij de leiding. Dit geldt niet alleen voor de
werklieden, maar voor het geheele gemeentepersoneel.
Spr. wil de cokes door gemeentewerklieden voor vast
loon laten bezorgen. Men weet nu wel hoeveel werk
kan worden verricht; blijft iemand daar beneden, dan
krijgt hij met zijn baas te doen. Zoo behoort het te zijn.
Men geve dit werk dus niet uit handen, met alle ge
varen van dien.
De heer Terpstra meent, dat, waar de Raad den
laatsten tijd tracht te bezuinigen waar het maar eenigs-
zins mogelijk is, dit voorstel, dat 3000.voordeel
beteekent, zonder dat iemand wordt geschaad, moet
worden aangenomen. Het is niet te bewijzen, dat de
bezorging door particulieren slechter zal zijn dan thans
en de S. D. fractie is alleen tegen dit voorstel, omdat
j zij voorstandster is van eigen beheer. Spr. c.s. zijn voor
j het voorstel, omdat moet worden bezuinigd. Mislukt
deze proef, dan kan men het oude systeem weer
j invoeren.
De heer Praamsma meent, dat het argument van den
heer IJtsma, dat de Gasfabriek in navolging van het
particuliere bedrijf, haar producten zelf moet bezorgen,
zeer zwak is, omdat bijna iedere fabriek bij de distri
butie den middenstand inschakelt.
Het groote medelijden van dezen met het particuliere
bedrijf treft spr. Daar wordt overigens nog wel iets
anders dan een afjakkersysteem toegepast. Spr. betreurt
een dergelijke argumentatie, omdat het een zeer zakelijk
voorstel van B. en W. betreft. Hij is zeer voldaan, dat
j B. en W. thans reeds, na de bij de begrooting gedane
toezegging, dat, waar mogelijk, zou worden bezuinigd,
een terrein hebben ontdekt, waar dit mogelijk is, zonder
iemand te schaden. Men bedenke, dat de gemeente
sedert 1922 alleen voor het bezorgen van cokes al dz
50.000.te veel heeft betaald
Spr. begrijpt niet, dat men bij deze cijfers nog bezor
ging door de gemeente durft voorstaan. Men veroor-
deele de particulieren niet, voordat zij hebben getoond,
wat zij kunnen. Een volgend jaar wil spr. nog verder
gaan, omdat er nog wel meer door het vrije bedrijf kan
worden verricht. Kan artikel 13 van de concept-over
eenkomst niet worden gewijzigd, zoo, dat verlenging
van de overeenkomst niet bij onderling goedvinden van
Directeur en aannemer plaats heeft, maar de Raad
daarover beslist Dan kan de Raad deze zaak nog eens
bekijken, wat anders niet mogelijk is.
De heer Muller betoogt, dat, als de ondernemer per
dag 22.ontvangt, waarvan moet worden betaald
loon aan 4 arbeiders, kosten van onderhoud en afschrij
ving van den auto, enz., de arbeiders uitgebuit moeten
worden, wil er ook nog iets voor den ondernemer over
blijven. Het gaat hier niet om de rechten van den mid-
i denstand; de uitvoerders van het werk zullen geen vol
doende loon kunnen krijgen. In het chauffeurs- en
transportbedrijf worden toch al de slechtste loonen be
taald en binnenkort bespaart de gemeente 3000.
ten koste van hen, die de cokes bezorgen.
De heer Westra (weth.) antwoordt, dat uit de hef
tige discussie reeds blijkt, dat het beter is dat B. en W.
zaken als deze in rustiger sfeer afdoen. Volgens art. 2
j van de betreffende verordening is dan ook het beheer
van de Gasfabriek aan B. en W. opgedragen. Door het
adres is deze zaak hier gekomen en het voorstel is, de
mededeelingen van B. en W. in dezen voor kennis
geving aan te nemen.
Spr. meent, dat adressanten niet terloops zooals de
heer De Bruin zegt, maar in hoofdzaak zich bemoeien
met dingen, welke niet op hun terrein liggen, als zij
zeggen, dat h.i. het uitbesteden der cokesbezorging niet
in het belang der gemeente en van een bevredigende
bediening van het publiek is, al is het daarnaast juist,
dat de belangen van de personeelsbonden hierbij wel
in het geding komen, omdat bij bestendiging van den
bestaanden toestand 4 man meer in gemeentedienst
komen, maar dit is voor het gemeentepersoneel als zoo
danig niet van belang.
B. en W. willen het systeem van cokesbezorging
thans veranderen, omdat het daarmede belaste perso
neel anders te werk kan worden gesteld. Is de cokes
bezorging inderdaad van zoodanig belang voor de
gemeenschap, dat dit taak der gemeente is, zooals b.v.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Woensdag 19 Mei 1937. 69
de gasvoorziening zelve? Het betreft hier een bijpro
duct, dat tot 1922 in hoofdzaak aan den handel en later
direct aan particulieren werd geleverd, niet omdat de
brandstoffenvoorziening aan particulieren een vitaal
belang was, maar omdat de gemeente de cokes kwijt
moest. Waarom kan een particulier de cokes niet goed
bezorgen De loonen in het expeditiebedrijf zijn lager
dan bij de gemeente, maar daarom zal bij een bezorgloon
van 5x/2 ct. het personeel niet afgejakkerd en uitgebuit
worden, waartegen overigens de vakbonden wel zullen
waken. Spr. ontkent niet, dat inderdaad een groot deel
van het voordeel zijn oorzaak vindt in de lagere loonen.
welke trouwens in volledige overeenstemming tusschen
werkgevers en -nemers zijn vastgesteld. Blijkens de
aanbesteding variëeren de inschrijvingen tot 10 ct. per
H.L. Zouden de hoogere inschrijvers hun personeel
zooveel meer loon betalen of minder afjakkeren Het
kan toch zijn, dat een bedrijf zoo ingericht is, dat dit
werk er nog precies bij kan, om de zaak rationeel te
kunnen drijven en dat van 5x/2 ct. per H.L. nog een
kleine ondernemerswinst overblijft, zonder het personeel
af te jakkeren. Voorts waarborgen verschillende voor
waarden een goede behandeling van het publiek.
Dat de gemeente van de bezorging een winstobject
maakt, is niet juist. Toen indertijd met 10 ct. bezorgprijs
de gemeente de kosten niet geheel kon dekken, heeft
zij ook niet meer geheven en nu zij goedkooper terecht
kan, kan deze prijs gerust gehandhaafd blijven.
Er is gesproken het cokesbezorgen in eigen beheer
te houden tegen vast loon en dat zulks niet duurder
zou zijn dan in tariefwerk. De opmerkingen welke daar
vóór en tegen zijn gemaakt, neemt spr. niet voor zijn
rekening. B. en W. beweren alleen, dat het tariefwerk
de arbeidsprestatie eenigermate verhoogt. Toen spr. in
1930 de portefeuille van de Gasfabriek overnam, heeft
hij deze regeling, onder wethouderschap van een S. D.
getroffen, zoo gevonden. Men behoeft hem daar dus
geen verwijt van te maken.
Men hoede zich echter voor overdrijving naar beide
zijden Spr. is overtuigd, dat, gezien alle menschelijke
eigenschappen, de gemeente bij uitvoering in vast loon
duurder uitkomt.
Spr. dankt den heer Wiersma voor den lof aan het
College voor de wijze, waarop dit de belangen van het
personeel heeft gediend.
De heer Praamsma gaat wel wat ver, als hij zegt,
dat in de afgeloopen jaren 50.000.— had kunnen
worden bespaard. Achterna praten is altijd gemakkelijk
en klinkt onder bepaalde omstandigheden wel aange
naam, doch laat men dit maar achterwege laten en
dankbaar zijn, dat dit nu bereikt wordt.
De Voorzitter stelt voor, de discussies te sluiten. Het
betreft een principiëele kwestie en men overtuigt elkaar
toch niet.
De heer De Bruin vereenigt zich hiermede, doch
meent tegenover den wethouder nog te moeten opmer
ken, dat, indien deze zaak niet in den Raad was ge
komen, B. en W. buiten hun bevoegdheid waren ge
gaan. In art. 167 van de Gemeentewet toch staat, dat
aan den Raad alle bevoegdheid behoort, die niet bij
deze of eenige andere wet aan den burgemeester, of
aan B. en W., is opgedragen, en volgens art. 176 kan
de Raad zich de vaststelling der plannen en voorwaar
den van aanbesteding der werken en leverantiën, ten
behoeve der gemeente te doen, voorbehouden.
Het beheer der Gasfabriek is z.i. aan B. en W., maar
met veranderingen daarin moeten zij bij den Raad
komen.
De Voorzitter onderschrijft deze meening niet.
De motie-De Bruin-IJtsma wordt met 15 tegen 12
stemmen, die van de heeren Koopal, Van der Geest,
Muller, Van der Meulen, Molenaar, Botke, IJtsma,
Bos, De Vries, De Bruin, Hooiring en De Boer, ver
worpen.
Met alg. stemmen wordt besloten het adres van den
Ned. Bond van Personeel in Overheidsdienst en de in
het praeadvies vervatte mededeelingen voor kennis
geving aan te nemen.
De heer Muller zegt, dat de S.D.A.P. fractie wil
geacht worden te hebben tegengestemd.
Ook de heer Van der Geest wil geacht worden te
hebben tegengestemd.
Hierna sluit de Voorzitter de vergadering.
