52 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Maandag 28 Maart 1938.
Voortzetting der vergadering op Dinsdag 29 Maart 1938.
archief te bouwen, maar de bedoeling is te trachten in
samenwerking met Rijk en Provincie een oplossing te
vinden. Den Minister is hieromtrent reeds geschreven.
Nu men, zoolang de begrootingen 1937 en 1938 niet
zijn goedgekeurd, t.a.v. allerlei onderhoudsposten on
zeker is en slechts voor het allernoodigste machtiging
wordt verleend, is het onmogelijk volgens een pro
gramma te werken zooals vroeger. Spr. zal met den
Directeur bespreken of belangrijke verbeteringen, als
die van Ruiterskwartier en Nieuweburen, den Raad
eerder bekend kunnen worden gemaakt.
Samenwerking tusschen de verschillende bedrijven
heeft reeds plaats. Zoo werkt bij vorst personeel van
Gem.werken bij de Reiniging.
Den heer Muller zegt spr,, dat het in de bedoeling
ligt, als aan arbeiderswoningen van 3.50 a 4.— per
week behoefte is, een 70-tal te bouwen en binnenkort
zullen B. en W. een dergelijk plan van Gem.-werken
ontvangen. Daar de particuliere bouwers daarin niet
voorzien, moet de gemeente zulks doen, maar de huur
zal de exploitatiekosten moeten dekken. Of elk jaar
nieuwe woningen moeten worden gebouwd, kan later
blijken.
Te 12.15 uur nam. wordt de vergadering geschorst.
Te 2 uur nam. wordt de vergadering voortgezet.
Tegenwoordig 25 leden. Afwezig de heeren Van
Kollem, Molenaar, Stobbe en Posthuma.
De heer Westra (weth.) zegt, dat de heer Turksma
B. en W. niet van de noodzaak van herziening der elec-
triciteitstarieven heeft overtuigd. Mogelijk hebben zijn
cijfers op een argeloozen toehoorder eenigen indruk
gemaakt, in werkelijkheid stelt hij de kwestie tè simpel
om in het oog van deskundigen ook maar een glimp van
genade te kunnen vinden.
De juiste prijs der electrische ernergie kan niet wor
den vastgesteld door het aantal afgeleverde kWu op
het totaal ontvangen bedrag te deelen. Niet elke kWu
heeft denzelfden kostprijs en kan denzelfden prijs op
brengen. De verkoopprijs wordt beheerscht door het
feit, dat de inkoopprijs wordt bepaald, deels naar het
aantal ingekochte kWu, deels door het hoogste gelijk
tijdig afgenomen vermogen en ten tweede door het ge
bruik, dat er van wordt gemaakt. Eerstgenoemde fac
tor heeft ten gevolge, dat bij den verkoopprijs rekening
moet worden gehouden met den bedrijfsduur, gedurende
welken een bepaald aantal kWu wordt afgenomen
hoe langer de bedrijfsduur, hoe goedkooper kan worden
geleverd. De bedrijven met alleen avondverlichting
hebben een veel korteren bedrijfsduur, dan die welke
den geheelen dag stroom gebruiken. Het tegenwoordige
piektarief is daarop ingesteld. De groote prijsverschillen
voor de geleverde energie worden evenwel veroorzaakt,
doordat de waarde wordt bepaald door het gebruik.
Hier moet dus rekening worden gehouden met de vraag,
tegen welken prijs de electrische energie door een
andere energiebron zou kunnen worden vervangen. De
heer Turksma sprak smalend van de getolereerde
machtspositie van enkelen; in werkelijkheid gaat het
over de toepassing van een juist beginsel, waardoor het
mogelijk wordt de toepassing van electrische energie
tot het uiterste op te voeren, tot voordeel van het ge
heel, speciaal van hen, die tegen hoogere, maar daarom
niet tè hooge, tarieven stroom afnemen. De groote af
nemers stellen het bedrijf in staat om de kleine te be
dienen tegen prijzen, welke tegenover de inkoopprijzen
hoog schijnen, maar laag zijn.
Bestaat inderdaad de noodzakelijkheid van een win
keltarief en worden de winkeliers onbillijk behandeld
Uit een onderzoek is gebleken, dat er geen plaats in
ons land is, waar de tarieven gunstiger zijn dan hier
en dikwijls worden inlichtingen gevraagd over ons
piektarief.
Spr. twijfelt niet aan de goede bedoeling van den
heer Turksma, maar men onderscheide, of het gaat
over een zware, sterk gevoelde, belasting van den mid
denstand of over een opgezette actie tot meerdere eer
en glorie van een bepaalde organisatie.
Opvallend is, dat van ruim 1000 winkeliers 500 over
enkeltarief stroom betrekken en zelfs geen moeite doen
na te gaan of zij niet van een voordeeliger tarief kun
nen profiteeren. En van de 500, die wel piektarief heb
ben, halen velen er niet uit wat er in zit. Als deze win
keliers worden uitgenoodigd zich te organiseeren, geven
slechts weinigen hieraan gevolg en op een vergadering
ter bespreking van tariefverlaging komen er 10 of 20!
Zelfs zijn de bestuursleden slecht op de hoogte en men
wist bijv. niets van de vrije piekgrenskeuze, welke gelijk
met de tariefsverlaging voor vastrecht en inkrimping
van den spertijd is ingevoerd, waardoor de winkeliers
2050 kunnen besparen. In een adres van den Kon.
Ned. Middenstandsbond aan de Tweede Kamer der
Staten-Generaal staat, dat de firma C. en A. Brennink-
meijer te Leeuwarden, welke voornemens was zelf elec-
triciteit op te wekken, thans een tariefsverlaging heeft
gekregen van 2000.Dit is echter fantasie, want
genoemde firma produceert zelf haar energie.
Thans stelt de heer Turksma een prijsverlaging van
15 voor de winkeliers, geen speciaal tarief hebbende,
voor, terwijl men van veel belangrijker prijsverlagingen
eenvoudig geen notitie neemt. Dit voorstel moet worden
afgewezen, omdat B. en W. niet kunnen aanvaarden,
dat ondeskundig in de structuur der tarieven wordt
ingegrepen. En waar blijft men, als prijsverlaging per
groep, voor winkeliers, groote gezinnen, den kleinen
man, groote en kleine industrie, enz. wordt toegepast
Vergelijkt men den prijs, dien de kleine winkelier be
taalt, nu eens niet met dien welke grootgebruikers met
langen bedrijfsduur betalen, maar met dien, welke voor
een andere energiebron zou moeten worden betaald, dan
kan in dezen niet van onbillijkheid worden gesproken.
Vast staat, dat alle winst boven 250.000.den ver
bruikers ten goede komt, maar hoe dat in de verschil
lende tarieven tot uiting moet komen, kan alleen door
nauwgezette, deskundige, berekening worden vastge
steld, en de tarieven moeten niet worden afgestemd op
kortzichtige wenschen van bepaalde groepen, maar op
het algemeen belang, dat ten slotte het belang der groe
pen impliceert. Daarnaast moet de geheele electriciteits-
voorziening tot het grootst mogelijk nuttige effect wor
den opgevoerd. Nagegaan zal worden of het ruimte
tarief ook voor winkelgebruik dienstbaar is te maken,
en overwogen wordt iemand van het personeel met de
acquisitie te belasten, waardoor echter uitbreiding van
het personeel niet zal uitblijven.
Dat de straatverlichting zou parasiteeren op de win
kelverlichting, is onjuist, omdat de gemeente de voor
naamste winkelstraten uitstekend verlicht.
Aan het antwoord op vraag 91 van het Sectieverslag
kan spr. weinig toevoegen. De boekingen van ziekte
en verlofgelden in de begrooting en rekening geschieden
aldus om bedrijfstechnische redenen. De Directeur zegt
hieromtrent,,De ziekte- en verlofgelden worden onder
„loonen" ten laste van de betreffende posten in de be
grootingen en de bedrijfsrekeningen gebracht. Wanneer
verlangd wordt, deze gelden in de begrootingen te
noemen zou, wat de ziektegelden betreft, b.v. het ge
middelde van de twee jaren, voorafgaande aan dat,
waarin de begrooting wordt opgemaakt, kunnen worden
geraamd en voor verlofgelden een bedrag, verband
houdende met de personeelsbezetting. Deze bedragen
moeten in de bedrijfsrekeningen ten laste van de posten
worden gebracht, waarmede zij verband houden, daar
zulks voor de kostprijscalculatie noodzakelijk is."
De heer Balk merkte, sprekende over een gezinstarief
voor gas, terecht op, dat de politieke verhoudingen hier
niet gunstig zijn voor invoering van een dergelijk tarief.
Het ten vorige jare ingevoerde getrapte tarief geeft
echter bij gebruik van eenige beteekenis zoo n lagen
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Maandag 28 Maart 1938. 53
Voortzetting der vergadering op Dinsdag 29 Maart 1938.
prijs, ook voor het groote gezin, dat dit een vergelijking
met het gezinstarief in andere plaatsen glansrijk door
staat. Over een gezinstarief voor electriciteit heeft de
heer Balk wijselijk gezwegen het gebruik voor huis
houdelijke doeleinden is te gering om belangrijk voor
deel voor de groote gezinnen te kunnen beteekenen.
Dat er dan meer, dan minder gasolie wordt gebruikt,
ontstaat doordat de kwaliteit van de steenkolen niet
steeds gelijk is, en door toevoeging van meer of minder
watergas met gasolie het calorisch effect zooveel moge
lijk stabiel wordt gehouden. De hoeveelheid gebruikte
gasolie is dus inderdaad van invloed op de hoedanigheid
van het gas.
Naar de bezetting van het personeel van den dienst
van Sociale Zaken heeft de Regeering onlangs een on
derzoek ingesteld, waarbij is gebleken, dat dit personeel
zoodanig overbelast is, dat uitbreiding in verband met
bepaalde administratieve eischen niet kan uitblijven. De
vergelijking met Zwolle laat spr. voor wat ze is.
Aan de vrije artsenkeuze zullen B. en W. aandacht
schenken. De ervaringen van den dienst van Soc. Zaken
t.a.v. de bestaande regeling zijn echter niet zoo veront
rustend, als men uit het betoog van den heer Balk zou
kunnen concludeeren.
T.a.v. het Kanalenplan meent het College, dat aan
sluiting aan het kanaal in elk geval verzekerd moet zijn
en een minderheid meent, dat zulks bij een kanaal ten
Zuiden alleen het geval zal zijn bij grenswijziging der
gemeente, terwijl bij het tracé ten Noorden Leeuwarden
in elk geval aan het kanaal komt te liggen. Wellicht
ware een kanaal door Leeuwarden het meest verkieslijk,
ook met het oog op de te moderniseeren bruggen, maar
de Kanalendienst zal daartegen wel technische bezwaren
hebben.
Mevrouw BuismanBlok Wijbrandi zegt, wat de
subsidieering van het bijzonder bewaarschoolonderwijs
betreft, dat B. en W. liever hadden gezien, dat het bij
het principe was gebleven en geen subsidie was ge
vraagd.
In 1933 besloot de Raad met alg. stemmen geen sub
sidie aan het Herv. bewaarschoolonderwijs te geven
op grond van den slechten financiëelen toestand der
gemeente, evenmin als in 1937 t.a.v. het Chr. bewaar
schoolonderwijs. Daarna hebben de heeren Algera en
Feitsma voorgesteld het Chr. bewaarschoolonderwijs
een deel van de totaal voor het bewaarschoolonderwijs
uitgetrokken gelden te geven. Het voor het openbaar
bewaarschoolonderwijs uitgetrokken bedrag en het sub
sidie aan de R.K. bewaarschool is echter reeds zooveel
ingekrompen, dat van verdere verdeeling geen sprake
kan zijn. De voorstellers vragen nu subsidie boven het
geen de gemeente reeds voor het bewaarschoolonder
wijs uitgeeft en meenen, dat dit kan worden toegestaan,
omdat de Raad ook had besloten den cursus tot oplei
ding van leerkrachten bij het N.O. te subsidieeren. Deze
had echter dien cursus noodig geoordeeld en dat is heel
iets anders. Het betreft hier het geven van een nieuw
subsidie en spr. kan zich niet voorstellen, dat, waar
hoogere instanties bovengenoemden cursus niet hebben
goedgekeurd op grond van de financiëele omstandig
heden der gemeente, zij dit nieuwe subsidie wel zullen
goedkeuren. De grond, waarop in 1933 en 1937 het sub
sidie aan het bijzonder bewaarschoolonderwijs werd
afgewezen, n.l. de financiëele omstandigheden, is niet
gewijzigd. Op gezag van hoogere instanties zijn de
salarissen van het bewaarschoolpersoneel wederom
verlaagd en zijn perspectief-bezuinigingen ingevoerd.
Geeft men nu een nieuw subsidie, dan komt men echter
tot perspectiefuitgaven, wat niet te accepteeren is. Im
mers, wordt vandaag het Chr. bewaarschoolonderwijs
gesubsidieerd, dan wordt voor een morgen opgerichte
school ook subsidie gevraagd. Indertijd was met Ged.
St. afgesproken den cursus voor opleiding van bewaar
schoolonderwijzeressen te laten uitsterven, omdat deze
toch geen betrekking konden krijgen. Sindsdien is
echter veel veranderd. De meisjes, die hier een buiten
gewoon goede opleiding krijgen voor een specifiek vrou
welijk beroep, hebben alle een betrekking gekregen bij
het bewaarschoolonderwijs of bij particulieren, zoodat
aan verschillende scholen zelfs geen volontairs meer
aanwezig zijn. Vanwege de bezuiniging is het aantal
leerlingen op de bewaarscholen verhoogd tot 45 per
klas en waar het hier geen klassikaal onderwijs betreft,
zooals bij het l.o., maar 45 kleine kinderen persoonlijk
bezig moeten worden gehouden, kan dit alleen, als de
onderwijzeres hulp van een volontair heeft. Zonder
dezen zou het onderwijs zeker op lager peil komen.
Daartoe zal niemand willen medewerken, ook niet van
de rechterzijde, waar men gelukkig tot geheel andere
inzichten t.a.v. het bewaarschoolonderwijs komt. De
bewaarschoolcursus kost de gemeente weinig, omdat er
veel buitenleerlingen op zijn, waarvoor de gemeenten
bijdragen, is nuttig en in het Noorden de eenige. Steeds
worden er inlichtingen omtrent den cursus gevraagd
door meisjes, die dezen graag willen volgen. Het zou
een verlies beteekenen, als deze cursus werd opgeheven.
Daar centrale verwarming in het gymnasium zeer
noodig was, werd daarvoor een post geraamd. Later
bleek door den nieuwen toevloed van leerlingen, dat
deze niet meer geborgen konden worden zelfs biblio
theek en curatorenkamer moesten als leslokaal worden
gebruikt. Verbouwing van het gymnasium is dus nood
zakelijk en de centrale verwarming wordt natuurlijk niet
aangelegd als tot geheele verbouwing wordt overge
gaan; dan zal deze aanleg met den verbouw geschieden.
De heer Botke (weth.) had, gezien de duidelijke ant
woorden op het Sectieverslag, gedacht, dat haast onmid
dellijk tot behandeling van de posten had kunnen wor
den overgegaan. Dit is wel anders uitgekomen.
Het verheugt spr., dat Rechts heeft begrepen, dat
1937 voor B. en W. een moeilijk jaar is geweest en dat
deze er tegen op zagen weer zoo n jaar tegemoet te
gaan. Daarom meenden B. en W. eerst niet den for-
meelen weg te moeten gaan. Dat het moeilijk moet zijn
geweest deze begrooting samen te stellen, zooals is er
kend, is inderdaad waar, omdat de betreffende stukken
zoo laat binnenkwamen. En de toestand wordt nog
moeilijker, doordat vermoedelijk slechts op 190.000.
bijdrage mag worden gerekend, terwijl 410.000.
noodig is. Zooals gezegd, berust deze bijdrage op geen
enkele norm, behoeft dus niet als vaststaand te worden
beschouwd, en noch B. en W., noch de Raad kunnen
het verschil ad ruim 200.000.overbruggen. De heer
Feitsma wees er op vroeger reeds vele bezuinigings
voorstellen te hebben gedaan, welke zijn verworpen,
maar al waren die aangenomen, het tekort zou wellicht
niet geringer zijn. Het eenige gevolg was dan geweest,
dat Leeuwarden enkele nuttige instellingen minder had
gehad, waarmede de stad niet zou zijn gebaat. Nu
zeggen de heeren Feitsma c.s. wel, dat men tot overeen
stemming moet komen, maar hoe? Veel kan niet meer
worden bezuinigd, dus moet de toenadering van hoogere
instanties komen. Behoudens kleinigheden zijn ditmaal
geen bezuinigingsobjecten meer aangewezen, waarin ligt
besloten, dat B. en W. de zaken altijd zuinig hebben
beheerd, maar niet tè zuinig, waardoor de vitale belan
gen zouden zijn geschaad.
Spr. heeft niet ondervonden, dat de kastijdende hand
zacht is, wèl dat zij het vorige jaar zeer lastig was.
De heer Algera zegtwij moeten geen conflict met
de Commissie, maar als een hoogere instantie van mee
ning verschilt met een nog hoogere, dan kan de ge
meente gerust een conflict met de laatste instantie aan
vaarden. Ook meent hij, dat het toezicht van bovenaf
niet te streng is, maar als Leeuwarden thans niet meer
dan 190.000.krijgt en het tekort niet op den Kapi-
taaldienst mag boeken, noemt spr. dat toezicht te streng.
(De heer Algera: Ik heb het in het algemeen bedoeld.)
