18 Verslag van de handelingen van de gemeenteraad van Leeuwarden van Woensdag 16 Mei 1951.
tot het onderwerp moet bepalen; anders kan men hier
wel een week blijven doorpraten.
De hear A. Witteveen: It komt yn oarder.
Yn it niisneamde forban wol spr. bipleitsje, om alle
krêften, dy't der by Gemeentewurken frij to meitsjen
binne, foar in struktuerplan yn to skeakeljen. Om dat sa
to krijen, soe Gemeentewurken natuerlik üntlêst wurde
moatte fan de wenningbou, de skoallebou en eventuele
oare üntwerpen, hwant oars hawwe hja it fiersten to
drok en hja moatte helpe by it ütwreidingsplan, omdat
men der sa fier mei efterop is. It is net, omdat Ge
meentewurken net kapabel wêze soe foar wenningbou
ensfh., mar omdat men der to folie biset is. Hjir wol
spr. de klam op lizze.
As in biswier tsjin de yndustrialisaesje yn Ljouwert
wurdt faek oanfierd, dat der to min arbeiders binne en
dat de kar to biheind is. De omstannichheden binne hjir
ek sa, dat der hast mear arbeiders ütgeane as der yn-
komme. De bifolkingsoanwaechs yn Ljouwert is de léste
jierren lytser wurden.
Yn dit forban wol spr. efkes wize op it biswier fan
it westlik yndustryterrein; dat is, dat it o sa fier fan it
arbeiderssintrum öfleit, hwant de arbeiderswenningbou
is meast yn it Easten fan de stêd. Ek it feit, dat de for-
bining mei de Oeriselske strjitwei der noch net is, sil
sünder mis in biswier wêze foar it westlik yndustry
terrein. Fansels spilet de wenningneed ek in rol, dat
jowt spr. graech ta. Nei syn bitinken is der lykwols in
kans, om mear wenningen to krijen, as dit bouwen barre
sil mei wurkleaze arbeiders en neffens in systeem, dat
in lyts bytsje devizen freget. As B. en W. der priis op
stelle, sil spr. it graech neijer taljochtsje.
Eltse kear krijt spr. wer de yndruk, dat B. en W.
net genöch prate mei de yndustriëlen hjir, net genöch
yn har slimmichheden opgean en faek ek net genöch
biiangstelliing blike litte. Soks is wol bigryplik: B. en
W. hawwe mear to dwaen. Dochs leaut spr., dat sokke
dingen psychologysk net goed wurkje.
Faeks kin men yn it bilang fan de yndustryfestiging
ek noch tinke oer koördinaesje en forienfaldiging fan
amtlike formaliteiten. Spr. tinkt hjir bygelyks oan 'e
Hinderwet, de Feilichheitswet, de Boupelysje, de
Skientmekommisje, de foarskriften foar wetterlieding,
elektrysk, branfeilichheit, ensfh.
Spr. wil der ek noch op wize, dat neffens him fan
gemeentewege protestearre wurde moat tsjin it feit, dat
de ütwreidingsplannen en de foroaringen hjiryn op 'e
nij en faeks yn details bisjoen wurde moatte troch twa
hegere ynstansjes, hwertroch tiid forknoeid wurdt en
de gemeentlike autonomy yn 'e knipe komt.
Om de saek goed bioardielje to kinnen en syn stan-
punt to bipalen, soe spr. graech antwurd hawwe op de
folgjende fragen:
De Voorzitter kan de heer Witteveen niet beloven,
dat hier een antwoord op komt. Ten slotte is deze niet
de interpellant.
De hear A. Witteveen wol de fragen dochs graech
nei foaren bringe. It andert lit hy graech oan B. en W.
oer.
De fragen binne dizze:
1. B. en W. hawwe yn de bigreatingsgearkomste fan
20 Desimber 1950 tasein, dat hja helpe soenen by
de ütjefte fan in extra propagandaskrift ta bifoar-
dering fan de yndustryfestiging yn Ljouwert. Hoe
stiet it hjirmei?
2. Neffens it E.T.I.F.-rapport fan 1948 koenen inkelde
yndustryen gjin gaedlik en bouryp terrein krije en
moasten doe üt need earne oars hinne. Wolle B. en
W. üs nou to witten dwaen, hoefolle bouryp yndus
tryterrein der hjoed-de-dei biskikber is, op hokker
plak en tsjin hokker priis?
3. Achtsje B. en W. de ringwei fan de Oeriselske
strjitwei nei de Harnser strjitwei winsklik foar de
üntsluting fan it westlik yndustryterrein? As dat it
gefal is, binne B. en W. der dan wis fan, dat de
Spoarwegen tastimming jaen sille foar de tunnel- of
viaductbou en wolle B. en W. de oerienkomst dit-
oangeande „ter inzage' lizze foar de riedsleden?
Spr. bidoelt dit: De riedsleden hawwe yn de keamer,
hwer't de stikken lézen wurde lcinne, dit stik net
foun. Der wie wol in moaije teikening fan de ring
wei en it viaduct, mar spr. hat it idé, dat, hwannear
de plannen in fêste foarm oannimme, de Spoarwegen
sizze sille: Jimme kinne wol mear op de teikening
sette, mar wy bigjinne der net oan. Is der dus, sa
freget spr., in kontrakt, in stik, hwer't üt blykt, dat
B. en W. dat plan ütfiere meije, lyk as it op de
teikening stiet?
4. Is it wier, dat it E.T.I.F. in ündersiik dien hat nei
it forlet oan garaezjeromte yn Ljouwert en binne de
ütkomsten hjirfan oan B. en W. bikend?
5. Achtsje B. en W. it yn it bilang fan de yndustry
festiging net winsklik om in struktuerplan op to stel
len, dêr't de greate stedeboukundige fraechstikken
fan Ljouwert yn ta oplossing brocht wurde sille?
De heer Schootstra constateert, dat het al veel later
is, dan het tijdstip, waarop de raad gewoon is zijn ver
gaderingen te beëindigen, zodat er enige durf voor
nodig is om nu nog zijn aandacht te vragen, maar daar
staat tegenover, dat er vergaderingen zijn, welker duur
varieert van 5 tot 15 minuten, zodat nog niet zo n slee':t
figuur wordt geslagen, wanneer het gemiddelde wordt
genomen. Bovendien heeft spr. wel eens horen mop
peren, dat die raadsleden toch maar weinig zeggen en
verder dwingt de grote publieke belangstelling, de
vanavond wordt getoond, spr. er toe nog iets naar
voren te brengen.
In de gevoerde discussie is een familielid van spr.
genoemd en wel zijn broer Johannes, die een fabriek
heeft in Buitenpost. De wethouder heeft gezegd spr.
meent vrij beslist te weten het zo van hem gehoord .e
hebben dat zijn broer om zakelijke redenen naar een
plaats buiten Leeuwarden is gegaan, maar dat de e
verklaarde het te hebben gedaan, omdat de grond in
Buitenpost zo n stuk goedkoper was, dat hij voor het
verschil zowat de fabriek heeft kunnen zetten. Dat
klonk spr. erg raar in de oren en het staat zo ook n et
in het Friesch Dagblad. Daar staat n.l.: „De grond
prijzen in Leeuwarden en wat daarmee samenhing,
waren zo hoog, dat men bij het bouwen elders voor
hetzelfde bedrag reeds ongeveer een fabriek had op
gezet." Spr. heeft natuurlijk dat interview niet meege
maakt en hij kan dus niet weten, wat zijn broer precies
gezegd heeft, maar hij weet wel, dat het oorspronkelijk
inderdaad diens bedoeling was in Leeuwarden te
blijven. Dat kan als een feit, als punt 1, worden gecon
stateerd. Hij heeft naar gebouwen omgezien, die hij zou
kunnen betrekken. Op meer dan één gebouw heeft hij
een bod gedaan, o.a. op dat van de Friesche Kip aan
de Snekertrekweg. Op dit laatste heeft hij een behoorlijk
bedrag geboden, zeker 80 a 85 mille. Dat demonstreert
dus, dat hij wel in Leeuwarden had willen blijven. Het
is dus niet alleen vanwege het koopje, dat hij nu in
Buitenpost zit. Alleen zakelijke overwegingen hebben
hem daartoe gebracht, zegt de wethouder. Er blijken
dus wel meer kanten aan deze zaak te zitten.
Hoewel spr.'s broer dus in eerste instantie terdege
heeft omgezien naar ruimte in Leeuwarden, blijkt nu uit
de woorden van de wethouder, dat hij niet bij B. en
of bij iemand anders van de gemeente of gemeente
Verslag van de handelingen van de gemeenteraad van Leeuwarden van Woensdag 16 Mei 1951.
19
werken is geweest, om over grond of zo te praten.
Dat is heel wel mogelijk. Spr. weet echter zeker, dat hij
wel bij het E.T.I.F. is geweest en dat hij met deze in
stantie niet alleen in Leeuwarden, maar ook daarbuiten
verschillende terreinen heeft opgenomen. Waarom ging
hij naar het E.T.I.F.? zou de wethouder kunnen tegen
werpen. Spr. zou hierop willen antwoorden: wanneer
men naar het E.T.I.F. gaat, laat dan het gemeente
bestuur zorgen, dat dit instituut ter dege op de hoogte
is van wat Leeuwarden aan te bieden heeft en tegen
welke prijs. Het bezoek aan het E.T.I.F. is aanleiding
geweest, dat spr.'s broer contacten heeft gekregen
buiten Leeuwarden. Hij heeft zich toen een en ander
gerealiseerd, waarbij hij zich niet alleen heeft beperkt
ot het grote verschil in kosten, dat toch zeker minstens
40 mille bedroeg, een bedrag dus, dat in deze tijd van
zware belastingen voor een groeiend bedrijf, dat zich
zelf financiert en niet in de middelen kan zwemmen,
toch een zeer belangrijk argument betekent bij de be
slissing of men blijft of vertrekt.
In dit verband komt spr. op een punt uit het betoog
van de heer Vellenga, waar deze zei, dat het misschien
ondeugend was en dat was het inderdaad wanneer
hij vroeg, waarom bepaalde bedrijven zelf niet optreden
is woningbouwverenigingen. Dat is, omdat ze het niet
zijn en ze moeten het niet zijn ook. Hier en daar is er
eens een bedrijf geweest, dat een paar woningen
heeft gezet voor zijn personeel, maar dat gebeurde dan,
mdat er anders geen woningen te vinden waren. De
bedrijfsmiddelen zijn hier in het algemeen niet toe
zend genoeg voor woningbouw en ze behoren daar
toe ook niet te worden aangewend. Dat ligt niet op het
terrein van de bedrijven.
Terugkomende op de kwestie van zijn broer, herhaalt
spr., dat deze, na de zaak nog eens goed bekeken te
hebben, ten slotte besloot zich buiten de stad te vestigen,
welke beslissing inderdaad ook zuiver zakelijke
redenen, o.a. de mogelijkheid van verwarring met de
Leeuwarden gevestigde Phoenixfabriek, hebben bij
gedragen.
Spr. wil thans van het persoonlijke afstappen en meer
het algemeen enkele opmerkingen maken. Hij had
trouwens liever direct gedaan. Het zo sterk in details
len door de wethouder naar aanleiding van de
rtikelenreeks in het Friesch Dagblad kan hij ook niet
c i' eet bewonderen. Gelukkig heeft de wethouder ook de
rote lijn niet geheel vergeten en zowel in het begin als
aan het slot van zijn betoog deze lijn opgezet en uit
gewerkt.
!u heeft de raad vanavond alleen een toelichting
gehoord van de zijde van de wethouder, van wie spr.
gaarne aanneemt, dat het zo is, als hij heeft weer
gegeven, maar er moet niet worden vergeten, dat al de
gt oemde grieven bij de mensen en in de kring van het
zakenleven zeer zeker leven, zij het dan misschien vaak
ten onrechte, zoals de wethouder zegt. Dat ze er toch
zijn blijkt wel uit het feit, dat ze in de krant komen.
Er is inderdaad een onbehaaglijk gevoel te dezen op-
zic.ite en nu meent spr., dat al moge dit gevoel dan
oo soms ten onrechte zijn ontstaan, zoals uit de ge
geven uiteenzetting wel is gebleken - de raad hieraan
iet te licht mag voorbijgaan, want het is wel gebleken,
at het nadeel voor de gemeente ten gevolge kan
ebben.
Spr. c.s. kunnen zeer goed aanvoelen, dat B. en W.
oor grote moeilijkheden staan. De wethouder heeft ge-
ego dat er feitelijk geen grond beschikbaar was en
at ieze slechts met grote moeite uit handen van ver-
chillende particulieren of van andere instanties kon
orden vrijgemaakt voor het beoogde doel. Het is goed,
at de mensen weten, dat dit zo'n moeilijke weg is
eweest. Spr. verkeert vrij veel in de kringen, waarover
ot vanavond gaat en hij zou er met de meeste klem
P VHien aandringen, hetgeen ook door de heren Pols
n v ellenga is geschied, meer contact met die groep
op te nemen. Dit contact moet veel vaker plaats vinden,
dan tot nu toe het geval is geweest. De heer Pols heeft
er zijn spijt over uitgedrukt, dat het college nog niet
voelde voor een vaste commissie. B. en W. zeiden, dat
ze er nog geen behoefte aan gevoelden, maar spr. heeft
ook niet vernomen, dat ze er bezwaar tegen hadden.
Hij meent, dat niet te overhaast moet worden gehan
deld. Dit alles moet groeien. Laat het reeds bestaande
contact veelvuldiger plaats vinden, zo meent spr., dan
groeit wellicht bij B. en W. de gedachte, dat het nog
niet zo gek is en komen zij misschien met het voorstel
een vaste commissie in het leven te roepen, waarin be
paalde mensen zitting hebben en diverse organisaties
worden vertegenwoordigd.
Spr. is het in grote lijnen eens, met wat hier vanavond
naar voren is gebracht. Hij voelt zeer goed de grote
bezwaren en moeilijkheden, waarvoor raad en B. en W.
staan ten opzichte van de industrialisatie en hij weet
zeer wel, dat er onder de industriëlen ook mensen zijn,
die graag het midden en bovendien nog de beide einden
willen hebben, zodat men er toe komt te spreken van
onverantwoordelijk aanleunen tegen de overheid. Hij
neemt aan, dat met het door de wethouder naar voren
gebrachte, naar aanleiding van de door de Voorzitter
bij het jubileum van Koopmans' Meelfabrieken gespro
ken woorden, deze groep is bedoeld. Verder moet het
ook niet zó worden gezien, dat het een uitzondering is,
dat een bedrijf zich zelf heeft gered. Spr. gelooft te
mogen zeggen, dat van de bedrijven in Nederland zeker
90 zich zelf heeft geholpen en dat willen ze ook het
liefste blijven doen. Maar men heeft bij vele dingen de
overheid nodig. Wanneer men terreinen moet gebrui
ken, moet men bij de overheid terecht komen om eigen
dommen vrij te maken, maar dat zou spr. niet als een
aanleunen tegen de overheid willen zien.
Als een beter contact tussen de industriëlen spr.
betrekt daar ook bij de anderen, die in deze sector mee
spelen en B. en V/. bevorderd wordt, dan krijgt men
misschien in sommige gevallen een zakelijker kijk op
de behandeling van bepaalde dingen. Hij meent hier
naar voren te moeten brengen, dat het voorkomt, dat
er weken gewacht wordt op beantwoording van een en
ander. Dan zou het toch prettiger aandoen, als het
gemeentebestuur zou zeggen: wij kunnen hier niet vlug
op antwoorden en dat het dan door een telefoontje of
door iemand bij betrokkene te laten aanlopen doet we
ten, dat het nog wel even kan duren. Dan weet men
toch, dat men iets kan verwachten. Voor het betrokken
bedrijf spr. kan dit met stelligheid verklaren zijn
deze dingen vaak van uitermate groot belang; men ziet
daar feitelijk van dag tot dag uit naar het antwoord.
Hij zou er met klem op willen aandringen, dat men
meer contacten zal leggen en veelvuldiger onderlinge
besprekingen zal houden.
De hear Van der Meer hat, doe't it bikend wie, dat
dizze ynterpellaesje oan'e oarder komme soe, de notulen
fan 'e léste trije bigreatingsgearsitten der ris op neisjoen
en doe is it him opfallen, hoefolle oandacht der bistege
is oan dit fraechstik. En nou liket it spr. ta, dat, as de
parse yn dit stik de gelegenheit hawn hie of waernom-
men hie, om it publyk better yn to ljochtsen, dit al folie
earder in hiel soad witten hie fan de dingen dy't nou
sein binne.
Spr. hat net folie to sizzen en dat sil yn forban mei
de tiid, sa mient hy, wol goed ütkomme.
Hy wol him oanslute by dyjingen, dy't der tige op
oansteane, dat hwat it yndustryfraechstik oangiet, sa
fluch mooglik hannelje wurde sil. Spr. bidoelt dér yn
it minst net in forwyt mei, mar hy wol der efkes op
wize, dat hy tige wearde hechtet oan it lizzen fan sa-
folie mooglik kontakten mei it bidriuwslibben.
De heer Vellenga zal zich ook in verband met de
tijd zoveel mogelijk beperken, hoewel hij uiteraard nog
