10
van ƒ25.000,als bijdrage in liet exploitatietekort
van de stadsautobusdienst. En ondanks dat hebben
13. en W. een aantal bestaande subsidies verhoogd en
enkele nieuwe voorgesteld.
Eén punt zou spr. nog even onder de aandacht van
liet college willen brengen. Er bestaat bij meerdere
leden een verlangen de rondvraag in te voeren. De
heer Vellenga zou gaarne een z.g. vragenuurtje zien
houden. Het is misschien mogelijk om de eerste ver
gadering van elk kwartaal daarvoor te gebruiken,
maar dan niet alleen, zoals in de mem.v.a. staat, tei
beantwoording van schriftelijk ingekomen vragen.
Dat vindt spr. te formeel. Hij zou dan ook willen, dat
vragen, die zo opkomeu, konden worden gesteld en
zou het college niet in staat zijn er direct antwoord
op te geven, dan zou het dit in de eerstvolgende raads
vergadering of misschien schriftelijk kunnen doen.
Spr.'s fractie heeft in liet afgelopen jaar wel eens
critiek, hoewel zeer gematigde, doen horen. We leven
hier gelukkig nog in een land, waar het is toegestaan
van mening te mogen verschillen en toch elkanders
mening te eerbiedigen.
Spr. c.s. hebben waardering voor de arbeid van dit
college. Er moet helaas enige vrees bestaan, dat de
moeilijkheden eerder zullen toe- dan afnemen. De
post op de begroting voor ontwikkeling en ontspan
ning van werklozen is niet om het bedrag zo bezwa
rend, maar omdat het nodig blijkt, voor dit doel gel
den uit te trekken. Dit beeld geeft aan, waar het
misschien naar toe gaat. De neergang is er en onver
mijdelijk daarmee vergroting der moeilijkheden.
Spr. hoopt, dat door eendrachtig samenwerken ge
probeerd zal worden deze moeilijkheden de baas te
blijven en dat de raad in zijn geheel het college daar
in zal bijstaan. Moge Gods zegen rusten op het werk,
dat B. en W. voor dit nieuwe begrotingsjaar zullen
willen verrichten in het belang van de gemeente
Leeuwarden.
De hear Van der Meer komt it yn it sin, dat in lyts
skoftsje lyn ek alle fraksjefoarsitters it wurd hawwe
mochten nei oaulieding fan in speeehke, dat de hear
Vellenga halden hat, doe't bipaelde iepenbiere wur-
ken ütïierd wurde soenen. Hy die dat op sa'n inanear,
dat de oare fraksjefoarsitters it nedich founen him
yn it hier to sitten. Spr. is bliid, dat soks lijoed net
hoeeht. En as de hear Vellenga wol ris doelde op it
Plan voor de Vrijheid, dan foun spr. dat net slim.
Hy hat it, sa leant spr., op sa'n wize dien, dat eltsen-
ien mei bilangstelling nei him harkje koe. Spr. is dér
bliid om en hy liopet, dat de hear Vellenga it net wer
dwaen sil lyk as lésten.
By hwat hjir fan 'e inoarn sein is, kin spr. him oer
it algemicn tige goed oanslute, om to bigjinnen by
de wurdearring, dy't ütsprutsen is oan it adres fan
it kolleezje. Dér tinkt syn fraksje krekt sa oer. Ek
mei hwat oangeande de autonomy en yn forban mei
de 16e Novimber sein is, is hja it tige iens. II ja sjocln
mei bilangstelling it andert fan it kolleezje en fa
de Foarsitter. tomjitte.
Ek wol spr. efkes de finger lizze by hwat de hear
V^u der Schaaf seiu hat oer it jaen fan subsydzjes,
oer'.de merke en oer.it tastean fan bidragen, dy't ek
yn de Inkomst op de gemeentebi gr eating drukke sil Ie.
Der stiet nei spr. syn bigryp in tige wiis wurd yn
it oanbiedingsbrief, dat hy dêrom noch efkes foar-
lêze wol: „Uiteraard dient bij het gemeentelijk be
heer de efficiency zo hoog mogelijk te worden opge
voerd. Immers de beperktheid van de middelen
dwingt een gemeentebestuur er toe uit de steeds toe
nemende behoeften een zodanige keuze te doen, dat
steeds de belangrijkste behoeften worden bevredigd."
Spr. leant wol, dat dit kolleezje him by al syn dwaen
en litten troch dat prinsipe liede lit.
Yn 'e seksje is frege, hwerom op 15 April fan ge
meentewegen net flagge wurdt. It andert is, dat do
gemeente soks biheint ta flagjen op nasjonale feest
dagen. Yn forban dêrmei soe spr. freegje wolle: Hoe
is it mei de Aldehou? Is dat net in gemeentegeboi
leit dat oars? It komt spr. foar, dat fan de Aldeaou
wol ris op hiel oare dagen, seis wol ris op Snein,
flagge wurdt. It giet hjir dan om it keatsen. Spr.
komt nou op 'e 15e April wer om. It komt him k.s.
dochs foar, dat men hjir yn Ljouwert de 15e April
1945 tige yn oantinken halde moat. Elts fan üs wit
noch wol fan dy Snein, hoe bliid wy mei elkoar ie-
ne.ii en hoe fleurich ek yn de dagen dêrnei. Spr. 1 ut.
dat der alle reden is, dat ek de gemeente offisiee) dy
dei yn omtinken haldt. Nederlan Avie noch net rij,
kin men sizze en der is ek oan't de 5e Maeije ta noch
frijhwat lit. Dat wol spr. net üntkenne. Hy fynt it
net nedich om op'e 15e April feest to fieren, mar wol
troch it ütstekken fan de flagge dy dei sa yn de oau-
dacht to halden, dat ek de bernsbern fan de 11011 lib-
jende minsken der noch fan witte. De Foarsitter
krijt fan spr. noch in ütstel fan dizze ynliald:
„Elk jier op de 15e April en is dat in Snein m in
kristlike feestdei, dan de earste wykdei dernei sii
fan de gemeentegebouwen de flagge ütstutsen wurde
ta oantinken fan de bifrijing fan Ljouwert O] 15
April 1945."
Spr. wol it graech oan 'e Foarsitter oerlitte, hwan-
near't dit ütstel fierder bihannele wurde sil.
De hear Santema wol, lyk as hy yn 'e seksji al
oan kundige hat, inkelde wurden sizze oer it. eedöf-
lizzen yn de Fryske tael. Dat wurdt sa njonkenlylsen
in fortrietlike sack. Men hat der nou al trije jier oer
gear west en as men sjocht nei it einbislüt, da: is
men noch gelike fier of miskien noch fierder fan nis
as men hearde to wezen.
Der is hjir mear to dwaen hjoed-de-dei. De Fryske
bifolking stribbet dernei harsels jildich to meitsjen;
der is in greate emansipaesje oan de gong.
Doe't yn 1911 de Eedwet gearstald Avaerd, is it noch
buten it each fan de AvetjoAver bleaun om him ek oer
dizze sack to birieden en dy foarm en stal to jaen yn
ien fan de artikels fan dy Avet. Boppedat krige men
do gjin drang üt it Fryske folk Avei, omdat yn dy iid
de emansipaesje noch lang net sa lier foardere wie
as nou. Der wurdt in Avet makke en dan giet dy in
tiid mei. Mar der komt in tiid, dat dy Avet op bipaelde
underdid en net mear yn de bihoefte foarsjocht. Xou
sil de Foarsitter sizze: dan moat sa'n Avet buten wiir-
king steld wurde of op 'e helling of der moat in li iele
nije makke Avurde. En dat is in kwestje, dy't al hielen
dal buten it foech fan de gemeenterie stiet. Dé 'is
spr. it mei iens. Dat is ien kant, mar men kin ek sa
redenearje: der binne inkelde Avettén, dy't yn som
mige bihoeften net foarsjogge, mar nei oanlieding
fan omstannichheden kin der troch de ynterpretaesje
fan oerheitsko'lleezjes of fan persoanen in bipaelde
jurisprudinsje op dy wetten komme. Yn de kAvestje
fan de Fryske eed avoI spr. it yn alle gefallen ek sa
sjen. Der AVurdt yn 'e EedAvet net forbean de Fryske
i'ormulearriilg to brüken. Dat yn it earste plak al.
Ut de negative ynterpretaesje fan de Eedwet wurdt
it op dit eagenblik yn dizze seale ünmooglik makke,
de eed yn jins eigen tael óf to lizzen. Sa steane de
saken hjir op it eagenblik. GeandeAvei lykAVols komt
der op dit punt mear aksje en dizze aksje Avekket
Aver reaksje. Der is yn de léste tiid ek gans oer
skreaun. Sa kin men witte, troch artikels fan Mr.
Oosterhout yn „De Stiennen Man" en yn „De Stim
fan Fryslan" en troch it artikel fan Mr. Y. K. de
Provincie FRIESLAND.
Boer oer de Fryske eed yn „Frysk en Fr ij", dat ek de
juristen dizze dingen al tige earnstich bistudearje en
rekken halde mei bipaelde mooglikheden. Oosterhout
joAvt in hiele rige fan eedsfeiten, dy't har yn de léste
tiid foardien hawAve. It bigjint al yn 1935 en it set
him fuort via it bikende feit fan Dr. Wumkes yn 1937
dat Mefrou Vondeling ek al neamd hat. Dat binne
de earste gefallen foar de oarloch, mar nei de oar-
loch komme der geandewei mear feiten en sa hat
Oosterhout 16 by elkoar sammele. Dér kin men üt
óf léze, oft bipaelde persoanen de Fryske eed nimme
ja of to né. Der binne eednimmers, dy't de Fryske eed
oannimme as rjoclitsjildich, mar der binne ek, dy't
it net dogge en dat is fan dy gefolgen, dat der under
dyjingen, dy't der op oansteane om de eed yn it
Frysk óf to lizzen, in sekere ünwissichheit komt.
Dizze saek is dus oerlevere oan it persoanlike yn-
sjoch fan dyjingen, dy't de eed öfnimme moatte. Spr.
hoeeht net to sizzen, dat dit in slim ünbif red ig jende
tastan is en foar de Fryske eed, dy't dochs in sakrale
hanneling is, seldsum denigrearjend. Men kin dér
net yn birêste. Ek mei it each op de üntjoAving, dy't
dizze kwestje troch de tiden liinne trochmakke hat,
komt men ta bipaelde konklüsjes en spr. syn kon-
klüsje is op it eagenblik sa, dat hy yn dizze omstan
nichheden net Aver de Hollanske formulearring foar
de eed brüke avoI. Spr. hat krekt al fan syn mieni
bliken dien, dat dizze kAvestje net allinnich birêst op
in ütspraek fan de hege rie, mar dat it hjir yn dizze
riedseale ek ütmakke Avurde kin. Men docht oan in
soarte fan healslachtigens, as men de Fryske eed for-
biedt en tagelyk byg. in testamint oannimt, dat dochs
ek under amtseed opmakke wurdt, mar lnverby net
altiten deselde wurden opskreaun binne as de er Hitter
brükt bat. Spr. stelt him foar, dat in boargemaster,
foaral fan in plattelansgemeente, forskate prosessen-
ferbael under eagen krijt, hAver't de fordachte yn for-
klearret yn de direkte rede: „Ik haw sein" ensf'h.,
alhoAvol sa immen dat miskien nea sa sein hat. Dochs
Avurde dy prosessen-ferbael under amtseed opmakke.
HAverom oan de iene kant de tael avoI brüke to litten,
dy't de minsken brüke Avolle en soks oan de oare kant
to Avegerjen! It giet by einbislüt, as men in eed ófleit,
net om de minsken, mar om God. Spr. hat by him seis
tocht: soe it nou ek saek Avêze, dat de rie yn forban
mei it slim ünbifredigjeude fan dizze tastan en rekken
hüldende mei it. algemiene fielen, dat oan dizze saek
sa njonkenlytsen rjoelit dien wurde moat, ek oergiet
ta it dwaen fan in petysje oan de Keninginne, lyk as
ek de Provinsiale Steaten dien hawAve? Ut taktyske
oei-Avegingen en ek omdat op it eagenblik de saek yn
ündersiik is, liket it spr. better ta, dit noch net to
dwaen en de saek noch ris tige yn omtinken to hal-
den, om üt de impasse Avei to reitsjen. Spr. is tige
bilangstellend nei it andert fan de Foarsitter en hy
sil hoopje, dat ek dizze saek sa gau mooglik ta iii
goed ein komt, lnvant it liedt sa stadichjeswei ta ge-
Avissekonf likten.
Ek oer Kneppelfreed, de 16e Novimber, moat spr.
noch in lyts Avurdtsje fan it hert. It spyt him, dat
de Foarsitter de hear yellenga niis net ütsprekke
litten hat. Dat in riedslid liim oer sa'n kAvestje seis
by de algemiene biskögingen net ütsprekke mei,
aclitet hy avoI in feit, dat oan twivel underlievicli is.
HAvannear soe men jin ea ütsprekke kinne, as men
it hjir net dwaen kin, de legale Avei lans, sa as de
hear Vellenga dat dien hat? Yn it algemien avoI spr.
der dit noch fan sizze: Wy liienen in goede nainme,
mar de 16e Novimber hat beard troch hiel Nederian
en it is yndied in kwestje fan bilang, dat dizze saek
ta klearheit komt. Men forkeart op it eagenblik yn
it stadium fan ündersiik, mar it hie gjin kwea. kind.
11
dat tominsten de leden fan de gemeenterie op de hich-
te steld wienen fan de ynliald fan it rapport, dat foar
publikaesje miskien net geskikt is. Men fielt jin nou
as immen, dy't de bekban om hat; dat aclitet spr. yn
striid mei de Aveardichlieit fan in riedslid.
De Voorzitter Avil gaarne namens B. en W. die
raadsleden, die waardering voor hun beleid hebben
uitgesproken, dank betuigen. Het doet hun genoegen,
dat zij deze waardering ook nu Aveer bij de raad heb
ben mogen vinden. Dit is opnieuAV voor hen een aan
sporing op deze Aveg te blij\'cn voortgaan.
De heer Geerts (Avetli.) komt allereerst terug op de
bij de algemene bescliouAvingen gemaakte opmerking,
dat de begroting zo laat aan de raad is aangeboden.
Dat is inderdaad het geval. In de aanbiedingsbrief
zijn de redenen hiervoor genoemd. Spr. verAvackt, dat
ze liet volgende jaar niet weer zo laat zal zijn. Hij
kan niet garanderen, dat de begroting voor 1 Januari
1953 zal kunnen Avorden aangeboden, maar het is Avei
zeker, dat het belangrijk vroeger zal zijn dan dit jaar.
In de aanbiedingsbrief bij de begroting zijn vrij
uitvoerige bescliouAvingen gewijd aan de financiële
toestand van de gemeente en de financiële verhou
ding tussen het rijk en de gemeenten. Het is niet
nodig hier nu nog Amrder op in te gaan. Wèl Avil spr.
nog even nader ingaan op het geraamde tekort op de
begroting van 1952 van ƒ661.000,Verschillende
raadsleden hebben hierop ook al de aandacht geves
tigd en dat is geen wonder, want het is zeer belang
rijk. Er zijn echter ook te dezen aanzien Avei enige
lichtpunten, die spr. hier nog eAmn naar voren wil
halen.
Zoals in de mem.v.a. reeds is gezegd, zijn de rijks-
uitkeringen verhoogd met onge\Teer 90.000,Ver
der is het bedrag ad 530.000,uitgetrokken voor
rente van kasgeld voor de financiering van kapi
taalsuitgaven, gebaseerd op een rentepercentage van
4 Dit percentage is, zoals het zich nu laat aan
zien, te hoog. Enige Aveken geleden is hier reeds be
toogd, dat het vermoedelijk niet boven 3zal stijgen.
Waarschijnlijk Avordt het nog lager en op de betrok
ken post zal naar voorlopige raming dan ook
120.000,minder kunnen Avorden uitgegeAmn, Avaar-
niee het geraamde tekort teruggebracht is tot
ƒ450.000,Zoals in de aanbiedingsbrief reeds is ver
meld, kan dit tekort Avorden gedekt uit de algemene
reserve, die in vorige jaren is gevormd. Naar de
thans bekende gegevens is deze reserve als volgt
samengesteld: overschot rekening 1949 ƒ675.000,
overschot rekening 1950 ƒ480.000,en een voorlopig
geraamd overschot van de rekening 1951 van
200.000,dat is in totaal ƒ1.355.000,Wanneer
Avij het tekort over 1953 en ook dat van 1954, evenals
dat over 1952, stellen op ƒ450.000,dan kan dus in
elk geval nog drie jaren op deze reserve Avorden ge
teerd, zonder dat de gemeente in moeilijkheden komt
en zonder dat liet peil der uitgaven verlaagd zal be
hoeven te Avorden. Spr. rekent er op, dat er binnen die
drie jaren Avei een nieuAve regeling van de financiële
verhouding zal komen. Buitendien is er naast deze
algemene reserve nog een andere reserve aanwezig,
die echter op het ogenblik gedeeltelijk geblokkeerd is.
Spr. doelt op de geblokkeerde gelden uit het gemeen
tefonds, die ingevolge het amendement Hofstra-
Maenen, dat de heer Vellenga ook reeds noemde, aan
de gemeenten Avorden teruggegeven. Deze gelden om
vatten voor de gemeente LeeuAvarden de volgende
bedragen: 1948 ƒ752.000,—, 1949 ƒ884.000,— en 1950
894.000,zodat het totale geblokkeerde tegoed be
draagt ƒ2.530.000,Het tegoed over 1948 is ontvan
gen. De gemeente kan het als kasgeld gebruiken,
