2
Benoemd worden mevr. Bearda Bakker-Stuiveling,
met 28 stemmen en de heer De Boer, met 29 stemmen
(mevr. Hepkema-Meijboom 2 stemmen en de heer Van
Eijck van Heslinga 1 stem).
Punt 7.
De aanbeveling van het college van curatoren luidt
als volgt:
1. ir. J. J. M. Vegter, alhier;
2. C. W. A. Wiemer, alhier.
Benoemd wordt de heer Vegter, met 27 stemmen (de
heer Wiemer 3 stemmen).
De heren Becherer en Pols vormden het stembureau.
Punten 8, 9, 10, 11 en 12 (bijl. nos. 8, 9, 7, 2 en 6).
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig de voorstellen
van B. en W.
Pimt 13 (bijl. no. 305/'56).
Der is op it eagenblik, sa bigjint de hear Santema,
in uterst wichtich punt oan 'e oarder. Der sil joun yn
in lyts skoftke tiid in foroaring oanbrocht wurde yn in
ieuwen-en-ieuwenalde steatsrjochtelike tastan. De grin-
zen fan in doarpsterritorium sille foroare wurde, hjir,
om't der op it territorium in nij doarp ta stan kommen
is, dêr, om't der in kanael groeven is, dat, byg. hwat
Himpens oanbilanget, oanlieding jowt ta gebietsüt-
wreiding en, hwat Goutum bitreft, ta gebietsforlytsing.
Doarpsgrinzen binne aid; hwat it gebiet, dat de rie
joun yn bihanneling hat, oangiet, miskien wol mear as
tüzen jier aid. Spr. mient dit fêststelle to kinnen op
groun fan it feit, dat al de doarpen, dy't yn it rieds-
brief neamd wurde, terpdoarpen binne, dy't fynsten
opleveren üt de earste ieuwen fan üs jiertelling. Doe't
de Middelsé yn 'e 11e en 12e ieu troch diken oan bannen
lein waerd en dêrnei mei troch de drege help fan de
kleasterlingen op Barhüs de ripe kwelders fan 'e Mid
delsé yn kultuer brocht waerden, is yn 'e 13e en
miskien noch yn 'e 14e ieu it Nijlan üntstien, dat nou as
it Wurdumer Nijlan en it Gouturner Nijlan bikend stiet.
De grinzen fan Wurdum en Goutum, dy't yn earsten
oan 'e Middelsé ta rounen, binne nei de yndiking en
ynpoldering fan dy sé nei it westen forlein en tabrocht
oan in leech dykje, dat krekt yn it midden fan de aide
sé oanlein waerd en tagelyk de skieding wie tusken
twa histoaryske Fryske distrikten: Eastergoa en Wes-
tergoa; it wie mei it Fryske wurd Swetta grins)
bineamd. Letter is by dat dykje lans de feart de Swette
groeven.
Dy grinzen binne mar net sa willekeurich fêststeld.
De biwenners fan san doarpsterritorium hiene wol ien
en oar yn to bringen. De boeren fan it doarp stiene
der op, dat har hiele sate en lannen binnen de doarps
grinzen foelen. Doe wie in pleats trochstrings in oan-
iensluten kabel lan. Sa rounen byg. de pleatsen fan de
aide delsetting Techum under Goutum allegearre oan
it Alddjip ta, wylst dy fan Barhüs ünder Wurdum der
ek foar in part oan grinzgen. De pleatsen op it Nijl&n
lizze dat üt nei de Swette ta. De Himpenser pleatsen
hawwe as mienskiplike grins de Nauwe Greons en it
Langdeel. En sa soe spr. mear gefallen neame kinne,
dat de üteinen fan de pleatsen tagelyk de doarpsgrinzen
wurden binne. Yn dit forban sil it düdlik wêze, dat men
by it meitsjen fan nije doarpsgrinzen net yn alle ge
fallen in streek op 'e kaert sette kin, al is dy streek dan
tafallich ek in spoardyk.
Hwat it takennen fan doarpsgrinzen oan Wytgaerd
oanbilanget, yn bigjinsel fiele spr. c.s. der alles foar.
It plak is de facto alhiel in selsstannich doarp. It fol-
docht sünt in pear ieuwen al oan de kriteria, dy't men
oan in doarp stelle kin: seis as men Wytgaerd de
kriteria oanlizze woe, dy't it aldfryske rjocht (de 24
lünrjochten!) neamt, n.l.: „Dit is en therp, deer kynd-
kerstingha sint, ende lykfellinga, eta trim after tin
gum", dan foldocht Wytgaerd der hjoed-de-dei folslein
oan. Ommers, der stiet in tsjerke, hwer't de dope bi-
tsjinne wurde kin en der leit in tsjerkhöf, hwer't de
deaden bigroeven wurde kinne. En, soe men der by
sizze kinne, der wenje boeren, boargers, nearingdwaen-
den, hantwurkslju, allegearre bifolkingsünderdielen,
dy't meiinoar ien mienskip foarmje. De namme fan
dizze delsetting is sünt de midsieuwen al bikend. De
aldste foarm, dy't spr. foun, is fan 1485, hwer't sprake
is fan „Wytghardera nijland". Hy sjocht yn dizze nam
me ien fan de „erd-stamme", dy't faken tobek geane
op in terp-namme. Nou hat der by Wytgaerd yndied,
fuort binoarden de tsjerke, gans in terp lein, hwat wol
ris it üldste biwenningssintrom fan it doarp wêze kin
nen hat en miskien hat dy terp oanlieding jown ta de
foarming fan 'e doarpsnamme. Letter skynt dizze del
setting opnommen to wêzen yn de doarpsmienskip fan
Wurdum. De hearskippen en haedlingen, dêr't Wurdum
forskate en dan faek lju fan ynfloed fan hie,
sille harres der wol ta dien hawwe. Seis de namme
Wytgaerder nijlan fordwynt en it wurdt Wurdumer
nijlan. Pas nei de gelykbirjochtiging fan de R.K. tsjerke
bigjint it wer to foroarjen. Symptoom foar de halding
fan 'e Roamske Wytgaerders yn 1779 is byg., dat hja
fan de tsjerkfaden fan Wurdum bigeare, dat har for-
stoarne pastoar Petrus Pivé yn 'e Wurdumer tsjerke
bigroeven wurdt, hwat ek tastien wurdt. Spr. fynt it
altyd in riedling, dat dit doarp noch nea de status fan
in offisjeel doarp hie of dat dy status it yn 'e rin fan 'e
histoarje noch nea takend is. Spr. hat der mear as
ien kear by de bihanneling fan 'e bigreating syn for-
wündering oer ütsprutsen. Omsto blider is hy, dat üt it
doarp seis nou it forsyk kommen is Wytgaerd sels
stannich to forklearjen. Wünderlik docht it him yn it
riedsbrief oan, dat B. en W. it net nedich fine „over te
gaan tot een officiële erkenning van Wijtgaard als
dorp, aangezien het bestaan van dit dorp ook officieel
voldoende vaststaat". Spr. soe freegje wolle: Hwer blykt
dat „officieel vaststaan" dan üt? En hokker sin hat it
dan, as it doarp net offisjeel erkend wurdt, syn grinzen
as bisteand doarp by bislüt fan 'e gemeenterie fêst to
stellen? As der in doarpsterritorium by bislüt fan 'e
rie fêststeld wurdt, krekt asdat it ek bart by Goutum,
Himpens, Tearns en Swichum, dan haldt soks yn, dat
de kearn fan it nije territorium Wytgaerd ek offisjeel
fêststeld wurde moat. Yn de rige fan de offisjeel er
kende doarpen docht troch it skeppen fan in nij doarps-
gebiet in nij doarp syn yntré. Hwerom soe it nije doarp
minder rjochten hawwe moatte as de bisteande?
Fierders docht spr. it ütstel it doarp tonei Wytgaerd
en net Wijtgaard to neamen, op groun fan syn aldste
foarm, de folksütspraek en de winsk fan 'e doarps-
biwenners seis.
De grins fan Wytgaerd en Wurdum, lyk as foarsteld
is troch B. en W., foldocht spr. net; de rie sil it al witte
fan 'e foarige kear. Ut hwat spr. doe en niis sein hat,
sil dat ek bigryplik wêze. Spr. kin it mei it ütstel fan
Doarpsbilang fan Wurdum, sa't it by de stikken leit,
wol iens wêze. It buorskip Barhüs moat net by Wur
dum wei. De struktuer fan de pleatsen forset him dêr-
tsjin, hwant, waerd it ütstel fan B. en W. yn dizze
foarm oannommen, dan krige men it rare gefal, dat it
boerehüs en miskien in stikje lan ünder it iene en it
oare lan ünder it oare doarp kaem to lizzen. In cri-de-
coeur as fan ien fan 'e biwenners fan Barhüs, de hear
Hokwerda, moat folslein earnstich nommen wurde. It
gemeentebistjür mei net histoaryske bannen forbrekke,
tominsten as der oare en bettere oplossingen to finen
binne. Tsjerklik is it greatste diel fan Barhüs op Wur
dum oriëntearre en hwerom soe it dan boargerlik oars
moatte, al wer, as der in bettere oplossing foar is? It
liket spr. üt reden fan histoaryske oerwegingen ek net
goed ta, dat it aide doarp Wurdum safolle groungebiet
forlieze soe, dat it lytser waerd as it nije doarp, dat
dochs eigentlik in plant op Wurdumer groun is.
Yn it riedsbrief komt oer de grins tusken Wytgaerd
en Wurdum noch in eigenaerdige opmerking foar. As
men it oer de kaert fan Eekhoff hat 1850), dan
stiet dêr, dat dy kaert „geen aanwijzingen" oer de
grins tusken de beide doarpen jowt en der binne „voor
zover wij hebben kunnen nagaan, ook overigens geen
gegevens beschikbaar". San opmerking tsjüget fan in
tokoart oan histoaryske kennis. Der hat ommers nea
in grins west! De rie sil him joun fêststelle!
Der komt yn it brief ek in passaezje foar fan dizze
ynhald: aan de straten en wegen zullen namen
worden toegekend". En dan: zoveel mogelijk"
nammen leafst! In prachtich idé! Mar hawwe B. en W.
har al ris oer dy nammen biret? Hwer't de Fryske
3
Akademy har ünbifredigjend advys oer de doarpsgrins-
kwestje biëingjet en fierder gean sil oer de namme-
jowing hawwe B. en W. it brief ynienen ófkapt en stiet
de rie folslein yn 'e mist. Spr. wit wol, dat de rie oer
nammejowing gjin foech hat, mar foaral yn in momint
as ditte, fielt men it ünbifredigjende, dat soks büten de
rie omgiet. Hwannear is dizze tastan üntstien? Spr.
bidoelt: hwannear is it foech oan B. en W. jown oer
lizze nammen to bislissen? By de earstfolgjende seksje-
gearkomste hopet spr. mei in plan to kommen, dat for
oaring bringt yn dit stik ünmounichheit fan 'e rie.
Hwat de oare doarpsgrinswizigingen oanbilanget, dêr
kin spr. it wol lyk by fine. Hy freget him lykwols yn
dit forban al öf, hoe't it nou stiet mei de oare doarpen
fan 'e gemeente Ljouwert. Komme dy ek hast ris oan
bod? De kwestje Huzum byg. ynteressearret spr. bi-
sünder en dit noch altyd bisteande doarp hat ek syn
doarpsterritorium. Trochdat dit yn de léste jierren ek
roch it gemeentebistjür totael üt it each forlern wurdt,
is it heech tiid, dat de rie him ek ris oer dizze saek
ütsprekke kin. It greate misforstan, dat sünt 29 de-
simber 1943 Huzum as doarp -f territorium ophalden
hat to bistean, moat nedich üt 'e wei.
As léste opmerking oangeande dit punt fan 'e wurk-
list neamt spr. noch syn great biswier tsjin de ta-
Ijochting fan B. en W. De portefeuille mei de stikken
bifette neat fan it bisprek, dat ien fan 'e amtners fan 'e
gemeente hawn hat mei de bistjüren fan 'e foriening
boarpsbilang. Pas nei it ütstel foun men in skriuwen
fan Wurdum, mar dat wie fan hiel resinte datum.
Dizze saek is al in goed jier oan 'e gong. Men soe suver
tinke, by it üntbrekken fan de stikken, dy't gongen oer
de foiienings fan Doarpsbilang, dat der in portefeuille
op 'e rin rekke is. De kaert, dêr't de nije grinzen op
oanbrocht binne, is, nettsjinsteande spr. syn forsiik
fan 'e foarige kear, it iennichst eksimplear bleaun.
Spr. hat doe - dat moat hy der by sizze in negatyf
andert krige, mar hy hie dochs wol forwachtsje meijen,
dat B. en W. it forsiik fan in riedslid ris yn oertinking
nommen hiene, om de rie, hwat dat oanbilanget, better
yn to ljochtsjen.
De rie forrjochtet joun in died foar it forum fan
Historia. Dêrom, sa seit spr., stjür nei it fêststellen fan
dy grins in drukte kaert fan 'e nije sitewaesje oan alle
leden fan 'e rie en oan alle haden fan 'e skoallen yn it
plattelansdiel fan 'e gemeente. Joun sille alle ynwenners
fan it ülde südlike trimdiel fan Ljouwerteradiel yn
tinzen by dizze riedsgearkomste wêze. Lit it bislüt sa
ütfalle, dat de ban, dy't de stêd mei it plattelansdiel
sünt de biruchte 29 desimber 1943 forbynt, net slapper
wurdt as dat er al is.
De hear Hartstra kin, omdat de hear Santema al in
wiidweidich histoarysk oersjoch jown hat, wol koart
wêze. Spr. wol oannimme, dat minsken, dy't net berne
binne yn in doarp en foaral minsken, dy't net op-
groeid binne yn in doarpsmienskip, harren net for-
boun fiele mei de rike histoarje, dêroan forboun, en
harren net bigripe kinne, dat der san droktme makke
wurdt oer foar harren san simpel ütstel. Spr. is net
by machte dat gefoel fan forbounens oan groun en
minsken en histoarje üt to drukken, en hy sil it ek net
probearje, mar hy freget fan B. en W. en de riedsleden
bigryp foar oaren, dy't dat gefoel wol hawwe. En dan
kin it net oars, dat it forsiik fan 30 minsken om by
Wurdum bliuwe to meijen B. en W. net ünforskillich
wêze kin. Foar safier spr. ynljochte is, soe Wytgaerd
neat tsjin de troch Doarpsbilang Wurdum ütstelde
grinsregeling hawwe. Dêrby komt noch, dat it ünmoog-
lik to bigripen is, hwerom it administratyf makliker
wêze soe, dat it stik Wurdum oan 'e westkant fan 'e
spoarbaen by Wytgaerd komt. As men de kaert foar
jin haldt, kin men jin net yntinke, dat it iennich for-
skeel ütmakket, oft it by Wurdum dan wol by Wyt
gaerd komt.
De heren Venema, Santema en ünderskreaune tsjinje
in ütstel by de rie yn om it plan fan B. en W. to wizigjen
yn dizze sin:
„Ondergetekenden stellen voor het voorstel van B.
en W. in zake vaststelling grenzen dorpen Goutum,
Hempens, Teems, Swichum, Wirdum en Wijtgaard al
dus te wijzigen:
De grenzen van de dorpen Goutum, Hempens, Teerns
en Swichum vast te stellen als op de bij het besluit
behorende topografische kaart is aangegeven, eveneens
de grenzen tussen de dorpen voornoemd en het dorp
Wirdum, de grens tussen Wirdum en Wijtgaard zal
aldus worden vastgesteld: vanaf de grens gemeente
Idaarderadeel langs de spoorbaan tot de overweg nabij
Wirdum, langs de Marwirderweg naar de rijksstraat
weg, recht over de straatweg, langs de Nieuwlandsdijk
tot de Zwette."
As B. en W. dit ütstel oernimme koene, soe it gans
makliker wêze.
De Voorzitter zou, voordat hij vraagt, of nog meer
raadsleden het woord verlangen, de raad dit willen
zeggen: B. en W. hebben het voorstel ontvangen, dat
zo juist door de heer Hartstra is voorgelezen. Nu lijkt
het spr. wenselijk, om, ter verheldering van de discussie,
aan de heer Hartstra en zijn mede-ondertekenaren een
verduidelijking van zijn voorstel te vragen. Er staat:
„De grenzen van de dorpen Goutum, Hempens, Teerns
en Swichum vast te stellen als op de bij het besluit
(bedoeld is „concept-besluit") behorende topografische
kaart is aangegeven". Verder: „de grens tussen Wir
dum en Wijtgaard zal aldus worden vastgesteld: van
af de grens gemeente Idaarderadeel langs de spoorbaan
tot de overweg nabij Wirdum, langs de Marwirderweg
naar de rijksstraatweg, recht over de straatweg, langs
de Nieuwlandsdijk tot de Zwette". Wat bedoelen nu de
drie heren met „langs de Marwirderweg naar de rijks
straatweg en langs de Nieuwlandsdijk" Waar wen
sen zij nu precies de grens gelegd te hebben? Denkbaar
zou zijn in de as van de weg, maar ook op een bepaalde
afstand naar de ene of de andere kant van die as. Mis
schien kan een van de heren, in de eerste plaats de
heer Hartstra, die het voorstel heeft ingediend, dit ver
duidelijken.
De hear Hartstra: Lans de wei.
De heer Van der Veen: Het moet historisch verant
woord zijn!
De hear Hartstra: Mei ynsluten fan de Marwirder-
wei en de Nijlansdyk.
De Voorzitter zegt, dat een grens ten slotte in wezen
een denkbeeldige lijn is, die over een bepaald gebied
loopt. De vraag is duswaar wil men die lijn trekken
Spr. heeft reeds gezegd, dat het denkbaar is, dat dit
op verschillende wijzen kan plaats hebben. Als men
formuleert „langs de weg", dan is het denkbaar door
de as, door de berm of langs de grens van de weg. Spr.
vraagt alleen maar verduidelijking van het voorstel,
omdat het vragen oproept.
De hear Hartstra: De wei kin der yn bitrutsen wurde.
De Voorzitter: Als men zegt de grens langs de weg
te willen hebben, dan bedoelt men daarmee, dat het
gebied aan de ene kant van de weg Wijtgaard en dat
aan de andere kant Wirdum is, maar spr. wil alleen
graag weten, waar men precies de grens wil hebben
en anders niet.
De hear Hartstra: Men kin de hiele wei nimme.
De Voorzitter: Die kan men niet nemen. De weg
heeft een bepaalde breedte en een grens heeft geen
breedte. Dat is eenvoudig een denkbeeldige lijn.
De hear Hartstra: Men kin de westlike kant fan 'e
wei nimme.
De Voorzitter: Wat niet kan! Maar spr. wil graag
weten, wat de heren voorstellen.
De hear Santema soe, as de hear Hartstra it net
wol, de fraech fan 'e Foarsitter yn dizze sin biant-
wurdzje wolle, dat de „denkbeeldige lijn" fan 'e grins
op 100 m öfstan fan 'e wei komt oan 'e kant fan Wyt
gaerd.
De Voorzitter: Wil dat zeggen 100 m uit de as, uit
de berm of vanaf de grens van de weg?
De hear Santema: Ut 'e as.
