10
gemeentebestuur ligt zich hierover rechtstreeks tot de
regering te wenden, en dat het de taak is van de cen
trale overheid dit sociale vraagstuk op te lossen. Met
dit laatste is spr. het wel eens; hij vraagt zich echter
af, of het niet goed zou zijn, dat die centrale overheid
een duwtje van de gemeenten kreeg, in deze vorm,
dat de gemeente zelf een plan maakt en ter goedkeu
ring aan de minister voorlegt, er op wijzende, dat het
gemiddelde inkomen hier in het noorden lager ligt dan
in het westen. Dit was z.i. in elk geval het proberen
wel waard.
De raad zal, zo meent spr., het college dankbaar zijn
geweest, dat hij kennis heeft mogen nemen van de
plannen voor de stadsuitbreiding; het is z.i. goed ge
zien opdrachten te geven voor het maken van plan
nen zowel voor het gebied ten noorden, als ten zuid
oosten van de stad.
Bij dit onderdeel zou spr. toch even een stapje zuide
lijker willen gaan. In de vorige raadsvergadering heeft
de raad het besluit genomen, dat een herziening van
het uitbreidingsplan der gemeente Leeuwarderadeel
wordt voorbereid met betrekking tot het dorp Wyt-
gaard. Tot zijn spijt vindt spr. in de mem.v.a. niet
vermeld, dat hij in de sectie de aandacht van het
college had gevraagd aangaande dit uitbreidingsplan.
Het was hem bekend, dat dit plan in voorbereiding
was en hij had het college gevraagd, ook al in verband
met de woningbouw, dit te bespoedigen. Er behoort
enige moed toe, voor een dorp dat, evenals zovele
andere dorpen, te kampen heeft met ontvolking, te
vragen woningbouw te bevorderen. En toch doet spr.
het bij deze en wel met sterke aandrang. Wytgaard
heeft geen industrie, doch ligt als woondorp zeer gun
stig. De Wytgaardsters zullen, ook al hebben ze hun
werk in de stad, graag in hun dorp blijven wonen,
terwijl anderen zich er graag zullen vestigen. De vraag
behoeft dan ook niet gesteld te worden, hoe op het
ogenblik de woningbehoefte is. Wanneer daar woningen
zullen worden gebouwd, behoeft er geen vrees te be
staan, dat die niet bewoond zullen worden. Er zijn
heel wat mensen, die de voorkeur geven aan het wonen
buiten de stad en het belang van het dorp en het dorps
leven is er mee gediend. Spr. beveelt dit dan ook in
de bijzondere aandacht van het college aan.
Een begroting is het program voor de werkzaam
heden. Het is vanmorgen al meermalen gezegd, dat de
begrotingspositie niet gunstig is, waaruit dus zou
moeten volgen, dat dit de uitvoering van plannen zal
beïnvloeden.
Spr. uit de wens, dat college en raad in eendrachtige
samenwerking alles zullen doen wat het belang van de
gemeente van hen vraagt en dat, onder Gods zegen,
veel en vruchtdragende arbeid in het belang van de
gemeente mag worden verricht.
De hear Santema mient, dat it ditkear in hast ün-
mooglike saek wie, goed nota to nimmen fan de me-
moarje fan antwurd en de stikken, dy't B. en W. der
foar dellein hawwe op 'e fortrekkeamer. It soe net
forkeard wêze, dat de tiid tusken de forskining fan it
forslach fan rapporteurs en de memoarje en de bi-
greatingsbihanneling de rie yn it forfolch hwat rejaler
tametten waerd.
As spr. dan nammens de fraksje fan 'e C.H. eat
nei foaren bringe sil, dan wol hy foarst opmerke, dat
dizze bigreating him c.s. min smakke hat. Dy fan 1958
wie ek net bést, mar doe hie men noch hwat respekt
foar it wurd bistegingsbiheining. De aktualiteit fan dat
wurd rekket hwat op 'e eftergroun en der iepenje har
oare en nije perspektiven. It wurdt wer hwat fleuriger
yn it lan. Mar fan dizze tekens fomimt men yn de
bigreating fan 'e gemeente Ljouwert A.D. 1959 neat.
B. en W. komme mei in ynvestearingsprogramma, dat
op gjin fuotten en fiemen nei foldocht oan reedlike en
needsaeklike bitingsten, dy't in sintrumgemeente as
Ljouwert stelt. Dat foar it oerwei-probleem b.g. noch
nea in oplossing foun is of foarsteld wurdt, tekent wol
hiel goed de penibele sitewaesje. Spr. wit, dat ien en
oar mei it gefolch is fan de ütkearingen üt it gemeente-
füns. Ljouwert is in gemeente mei alle mooglikheden
ta ütwreiding. Syn lizzing is tige gunstich. Dat binne
faktoaren, dy't men tankber fêststelle mei en dy't dus
ek brükt wurde moatte. Wy moatte op groun hjirfan,
sa seit spr., net öfwachtsje, mar tapakke. Wy moatte
en dat is fers twa it klimaet skeppe! Spr. foun
yn 'e memoarje op side 23, n.o.f. de fraech, hoe't it
gemeentebistjür stie foar it probleem fan de desentra-
lisaesje fan it Heger Underwiis oer, dit andert: „Wij
zijn gaarne bereid alle mogelijke medewerking te ver
lenen bij vestiging van een inrichting van hoger onder
wijs hier ter stede". Spr. soe opmerke wolle, dat dit
fanselssprekkend is. Net ien soe it oars fan it Ljouwer-
ter gemeentebistjür forwachtsje! Better antwurd hie
west: Wy sille net wachtsje op initiativen fan oaren,
mar sels dizze saek oanpakke en meiwurking fan oare
ynstellingen freegje. Spr. nimt oan, dat it gemeente
bistjür fan Swol en Dimter en ev. oare kandidaten
foar de festiging fan in universiteit net op it forsyk
om meiwurking wachte hawwe, hoewol de omstannich-
heden dér minder gunstich binne as hjir.
Spr. forsiket de Foarsitter him ta to stean, nou
fierdersoan it forslach fan rapporteurs yn folchoarder
nei to gean. Op side 1 trof spr. de oantekening fan
B. en W., dat it winsklik wêze soe, dat de sprekkers,
dy't algemiene biskögingen halde soene, ek de ünder-
werpen opjaen soene. Nou hawwe de riedsleden al lang
de gewoante hawn, om allinne oer dy punten yn 'e
iepenbiere gearkomste to praten, dy't yn 'e seksjes
bipraet en notulearre binne en alsa yn it forslach op-
nommen binne. Spr. mient to witten, dat B. en W.
harren oant nou ta de frijheit litten hiene, yndied ek
„algemien to skogjen".
Mei greate ynstimming ünderskriuwt spr. syn fraksje
it foarnimmen fan B. en W. om op tige koarte termyn
mei de ryksynstansjes fan Wettersteat to praten oer de
saek fan 'e rounwegen. It is nou ienkear net mooglik
dat in gemeente de folie kosten drage kin fan in wegen-
trajekt, dêr't it hiele provinsiale forkear, ja seis dat
fan it ryk ek fan profitearje sil. Net allinne ryksyn
stansjes, mar ek provinsiale ynstansjes moatte dêr-
foar oansprutsen wurde. Mei it oerwei-gefal lizze de
kaerten ek sa op tafel.
Wy misse, sa konstatearret spr., noch altyd in sted-
hüsplan. Sa lang't spr. nou lid fan dizze rie is, is der
hast yn eltse bigreatingsgearsit oer dizze kwesje praten
en spr. mei de Foarsitter miskien noch wol yn 't sin
bringe de krêftige oantrün fan it eardere riedslid,
Arjen Witteveen silger. B. en W. halde op 't heden
fêst oan it hjoeddeiske plak, mar as der nou ris gjin
romte foar is?
De Buma-bibleteek soe yndied it ald-archyf en de
stedsbibleteek hüsfestje kinne. Mar hwannear komt dat
gebou frij?
Op side 7 wurdt eat sein oer de strjitnammen. Dizze
kwesje is ek al net nij mear. Sünt 18 maert 1958 leit
by B. en W. al in ütstel datoangeande, yntsjinne troch
de hear v. d. Meer en spr. It is tige de fraech, oft in
stilswijende delegaesje oan B. en W. rjochtskrêft hat.
Hwat de status fan Huzum oanbilanget, spr. mient
alderearst forwize to meijen nei hwat hy by de bi-
hanneling fan 'e bigreating fan 1958 sein hat. Dêr soe
hy noch oan tafoegje wolle, dat de grinzen tusken
Huzum en Ljouwert regele wurde moatte, like goed as
dat dien is foar Wytgaerd, Goutum en oare doarpen
yn dizze gemeente. It docht der net ta, oft Huzum
nou in stedsdiel wurden is of net. De ündemokratyske
died fan 'e bisettende macht yn 1943 mei troch dizze
rie net sanksjonearre wurde troch dat mar op syn
birin to litten. De died fan 'e Dütskers wie nammers
net in died dy't doarpsgrinzen oanbilange, mar ge-
meentegrinzen. It argumint, dat de wet him net mei
doarpsgrinzen ophaldt, seit lykwols neat, as men op 'e
histoarje acht jowt. Op groun hjirfan moat dizze saek
troch it gemeentebistjür regele wurde, to mear ek, om't
datselde gemeentebistjür in presedint skepen hat mei
de regeling fan 'e grinzen fan 'e doarpen niisneamd.
Oer it stedssikenhüs soe ek noch mannich opmerking
to meitsjen wêze. Spr. c.s. huverje der tsjin oan, yn
in nije ynrjochting in kaptael to ynvestearjen. Harren
liket it folle better ta, de saek fan in nij gemeentlik
sikenhüs rêste to litten en kontakt to sykjen mei de bi-
steande sikenhuzen (of in bisteand sikenhüs). Hja
sjogge dan ek net bot üt nei it momint, dat B. en W.
de rie in prinsipe-plan foarlizze.
Hwat de rekréaesje oanbilanget, spr. c.s. hoopje, dat
ii
it B. en W. slagje mei, de biswieren to oerwinnen, dy't
üntstien binne troch de oerwei yn 'e oan to lizzen wei
nei de Froskepölle. B. en W. moatte wol bigripe, dat
de gemeente Ljouwert net yn 't earste plak de oar-
saek is fan dit probleem, mar de Spoarwegen, om't hja
de spoarwei oanlein hawwe. Itselde gesichtspunt moat
ek by de oerwei tusken Huzum en Ljouwert yn it each
hélden wurde.
Uteraerd nimt spr. syn fraksje it stanpunt yn, dat de
ütwreidingsplannen forantwurde binne. Men bout ek foar
de takomst en spr. c.s. kinne dêrby fan herten ünder-
skriuwe, dat it pannedak yn it stedsbyld foaral net
forlern gean moat. Nou't de uterste grins fan 'e bi-
bouwing hjir en der markearre wurdt troch huzen mei
412 wenlagen, soene hja der tige foar fiele, dat
de opstelling fan dizze rige blokken noait parallel mei
de wei of strjitte projektearre wurdt, mar ye 'e trant
lyk as dat by it Nijlan it gefal wurdt, of oars, foaróf
gien troch in rige huzen mei pannedakken. Fierders
binne hja fan bitinken, dat oan Ljouwerter en Huzu-
mer ündernimmers ek de gelegenheit jown wurde moat
in rol to spyljen yn 'e continu-bou.
Spr. hie tocht, dat B. en W. n.o.f. de namme fan it
ütwreidingsplan bisüdeasten de Forlingde Skrans al
ris in kear bisluten wiene, hwant de suggesty wie al
gans in skoft forlyn dien.
It oanstellen fan in sosiograef achtsje spr. c.s. folslein
oerstallich. Nou't men hjir yn 'e gemeente sa'n goede
ynstelling as it ETIF hat, mei mear as ien sosiograef
ünder it personeel en mei in rike ünderfining en gans
relaesjes, liket it skeppen fan dizze funksje spr. c.s. net
nedich ta.
De gong fan saken mei de nije fémerk is in punt,
dat spr. syn fraksje fan herten forhuget. Hja is bliid,
dat de wurksumheden sa'n flot forrin hawwe. Efkes
foarütgeande op it ütstel fan B. en W. yn-'e-takomst,
wolle spr. c.s. nou al oanstean op it bouwen fan oer-
dekte hallen, sjoen de gunstige ünderfiningen, dy't
oare stedden der mei hawwe.
It bidrach, dat foar it restaurearjen fan 'e gobelins
yn it stedhüs frege wurdt it earste jier 50.000 goune
en yn totael 150200.000 makket spr. c.s. kjel en
nou wit spr. net, oft deskundigen dit wurk fan sa'n
hege wearde achtsje, dat it dit bidrach wurdich is.
Spr. hat him yn 'e boarnen oer dit ünderwerp for-
djippe en neigongen hokker skilder it wie, dy't dit ta
stan brocht hat. Hy kaem dêrby ta de Ontdekking, op
groun fan de „Voorlopige lijst van monumenten", dat
dit skilderwurk ta stan brocht is troch de skilder of
eigentlik de dekorateur Hayema. It is yn 1817 klear
kommen. Spr. mient, dat yn Eekhoff stiet, dat dit
bileanne is mei de som fan 1000 goune en dat it foar-
stelt de fiif wrélddielen. En as men nou sokke astrono-
myske bidragen sjocht foar de restauraesje sa'n
200.000 goune dan freget men jin öf, oft men hjir
to dwaen hat mei in Rembrandt. Spr. is hinnegien en
hat yn in pear Künstlerlexikonen (Thieme-Becker en
Wurzbach) socht nei hwat dêr spésiael oer Neder-
lanske skilders biskreaun stiet, mar hy wurdt yn beide
net neamd. Yn de Friese Encyclopedie in moai ding,
dat dy der is en yn Eekhoff wurdt hy wol neamd.
As men nou rekkenet mei de weardeformeardering fan
it jild en it bidrach fan 1000 goune formannichfél-
diget mei 20, dan soe men tinke, dat in bidrach fan
20.000 goune foar de restauraesje fan dit wurk forant
wurde is. Mar dan is men der noch lang en lang net.
Spr. krijt de yndruk, nou't hy wit, dat juffer Dr. van
IJsselsteyn yn De Haech, dy't oer dizze dingen yn
Nederlan advisearret, ek hjir oer rieplachte is, mar
in bidrach neamd hat en net rekken halden hat mei de
finansjes, dy't de gemeente op dit stuit opbringe kin.
Spr. c.s. binne der fan oertsjüge, dat it foar de ge
meente Ljouwert fan bilang is, dat har kunstskatten
sa lang mooglik biwarre bliuwe, mar miene, dat der
dochs in wei foun wurde moat om dizze bidragen net
op s'n koarte termyn op de penibele gemeentebigreating
rêste to litten.
Spr. lést op pagina 15 fan it seksjeforslach, dat by
inkelde leden de winsk bistiet om better ynljochte to
wurden oer ütwreidingsplannen. By de foarige bi
greating is de winsk ütsprutsen, dat de riedsleden in
kaert krije soenen, dêr't hja thüs de ütwreidingsplannen
op folgje kinne; dêr soenen hja as leken in bulte foar-
diel fan hawwe kinne. Neffens spr. kin de foarljochting
oer it algemien noch better.
Der is ek frege nei swaeiplakken foar de skipfeart
en dêr anderje B. en W. op, dat dit net ta it foech fan
it gemeentebistjür biheart, mar ta it foech fan it pro-
vinsiael bistjür. Mar as men jin dêrmei der öfmakket,
dan komme dy dingen der net. Leau dat mar fêst,
seit spr. Hy is fan bitinken, dat by G.S. it boadskip
dien wurde moat, dat de rie it foar it bilang fan de
gemeente Ljouwert needsaeklik achtet, dat der swaei
plakken ynrjochte wurde.
Spr. is it fan herten iens mei dyjingen, dy't der op
oansteane, dat men hjir sa njonkenlytsen oergiet ta
wiziging fan it reglemint fan oarder. B. en W. freegje
konkrete punten to neamen, mar dy dingen kinne
wol yn bihanneling nommen wurde, as de kommisje
yn it libben roppen is. Dan komme dy dingen fansels.
Op dit stik fan saken hawwe alle riedsleden wol
hwat yn to bringen.
It muoit spr. tige, dat ek by dizze bigreating net in
tasizzing dien wurdt, dat it Julianapark, ien fan de
rekréaesjeplakken yn Ljouwert, ünder hannen nommen
en nou ris öfmakke wurde kin. It andert fan B. en W.
is hielendal ütbleaun. Op de bigreating lykwols is in
post to finen fan goed in miljoen foar ünderhald fan
wurken, mar dy fergje dan ek wol hwat, as men de
stêd sa bisköget. Spr. neamt byg. forskillende strjitten
yn Huzum, dy't wol in forskriklik min weidek hawwe,
trochdat yn de rin fan it jier gauris in omgraving
pleats hat by it oanlizzen fan liedingen. Soe it net sa
to meitsjen wêze, dat der neat mear fan is to sjen yn
pleats fan dat der oeral fan dy hulterige en bulterige
plakken üntsteane?
Oan it ein fan syn bitooch wol spr. B. en W. sterkte
tawinskje, hwant hja steane foar in reuze taek. De
riedsleden binne harren dêr allegearre fan biwust. Ien
fan de oare fraksjefoarsitters hat der op wiisd, dat
Ljouwert krekt yn 'e tiid fan de bigreatingsbihanne-
ling libbet yn de wike fan it ljocht. Wy hoopje, sa
seit spr., dat it ljocht fan üs God en Underhalder ek
skine mei oer üs allegearre, oer üs as hiele rie. Wy
sitte hjir allegearre mei elkoar als fortsjintwurdigers
fan forskate rjochtingen en libbensskogingen, mar wy
hawwe allegearre ien selde taek. Dy taek, sa sjogge
wy as c.h.-ers it alteast, is üs fan God opjown. As men
dat bitinkt, dan soe spr. sizze wolle, dat dit net oars
as ta heil fan de hiele gemeente wêze kin.
Bij het doorwerken van de ontwerp-begroting moest
de heer Beuving vaststellen, dat zij is afgestemd op het
van bovenaf gegeven advies: een sluitende begroting.
Nu kan men van mening zijn, dat bestedingsbeperking
noopt tot zuinig zijn en dat het gewenst is binnen de
perken te blijven, doch dat brengt de consequentie mee,
dat de zelfstandigheid van het gemeentelijk bestuur
nog meer in het gedrang komt en verschillende, direct
urgente werken op uitvoering blijven wachten. Spr.
denkt aan de saneringsplannen, het opruimen van krot
woningen en de afschaffing van het tonnenstelsel, het
inkorten der plannen voor scholenbouw en gymnastiek
lokalen, het verkeersprobleem, de nieuwe bruggen en
straten en de tunnelbouw bij de Schrans.
Bij aanvaarding van deze ontwerp-begroting worden
deze meest urgente werken naar de toekomst ver
schoven. Men kan zich de vraag stellen: wat willen de
communisten dan? Al deze urgente werken in de be
groting opnemen? Spr.'s antwoord daarop is: Ook
zij houden rekening met de omstandigheden, doch dat
wil niet zeggen het zonder meer aanvaarden van een
van bovenaf gedicteerde politiek ten opzichte van het
werk der gemeentebesturen. Zij zien als juist een be
groting, die rekening houdt met de toestand, zoals deze
in de gemeente Leeuwarden is.
Hoe is de toestand hier? Nog een groot aantal krot
woningen, welke de gezondheid der bewoners aantast;
nieuwbouw-woningen, waarvan de hoge huren door de
thans in deze krotten wonende gezinnen niet kunnen
worden betaald (goedkope woningwetwoningen zijn dan
ook een eerste eis), een tonnenstelsel, dat, vooral in de
oude buurten, spot met de volksgezondheid en een
tekort aan scholen; de klassen zitten overvol.
Laat men deze dringende zaken in het licht bezien
