6
in niet onbelangrijke mate tegemoet kwam aan de
verlangens van dit bestuur. Spr. herhaalt: in niet on
belangrijke mate, want men heeft de aantallen zo
juist van de heer Santema kunnen horen zou het
voorstel van de N.O.V. overgenomen zgn, dan zou
voor een groot aantal van de aktebezitters (18 van
de 26) het gevolg hetzelfde zijn geweest als van
het onderhavige voorstel van B. en W. Het verschil
spitst zich toe op het honoreren van het les geven
met de desbetreffende akte. Moet men dan twisten
over de vraag, of f 90,resp. f 180,de bezitters
van de Friese akte en de ouders van de betreffende
schoolkinderen minder zou animeren dan een hoger
bedrag? Dan trekt men de zaak in het materiële vlak.
Moeten zij om werkelijk van hun akte een vruchtdragend
gebruik te maken, beloond worden naar de gegevens,
neergelegd in de schaal, zoals de N.O.V. die heeft aange
geven? Spr. kan het niet helpen, dat hij toch onwille
keurig het gevoel krijgt, alsof met een bepaald bedrag
moet worden gewerkt om liefde te wekken voor het
Fries.
Spr. gelooft, dat hij de vraag van de heer De Jong.
hoe deze zaak bij het openbaar onderwijs is geregeld,
heeft beantwoord.
De vraag, of de beloning van deze akte voor rekening
van het rijk wordt genomen, kan spr. op het ogenblik
niet categorisch beantwoorden. Er zijn kosten van het
openbaar onderwijs, die ten laste blijven van de ge
meente, en kosten, die door het rijk worden overge
nomen; tot deze laatste behoren voornamelijk de per
soneelskosten. Het is alleen de vraag, of het rijk bereid
is om deze beloning in de sfeer van de personeelskosten
te zien.
Spr. gelooft, dat hij ook de heer Mani inmiddels al
heeft beantwoord. Mocht dit niet zo zijn, dan zal deze
stellig in tweede instantie op zijn vraag terugkomen.
De hear Santema soe alderearst in wurd fan wurdear-
ring sprekke wolle oan it adres fan de wethalder, net
allinnich omdat hy yn sok kreas Frysk antwurde hat,
mar ek omdat hy wurdearring foar it Frysk ütsprutsen
hat, hoewol, wurdearring en leafde foar it Frysk rinne
noch wol hwat ütinoar. En spr. soe hast sizze, dat de
leafde hjir net sa'n steil wurd fierd hat. Hy leaut, dat
men by it nimmen fan in bislüt oer dit ütstel der dochs
om tinke moat, dat men hjir stiet foar in foarum; dat
der aensen oer dizze saek neipraet wurde sil, buten de
rie. Spr. seit noch ris, dat der nei de krant grypt wurde
sil om to sjen hwat Ljouwert dien hat. De gemeente-
bistjüren sitte der oer it algemien mei en hwannear't
dizze rie it opbringe koe, dat hy yndied de wurdearring
foar it bisit en gebrük fan dizze akte de hichte jowt,
sa't dy ütsteld is troch de N.O.V., öfdieling Ljouwert.
dan bliuwt men alhiel yn 'e pas. De wethalder hat niis
sein, dat spr. winske, dat de saek hielendal op 'e nij
bisjoen wurde soe. Spr. hat dat sa bidoeld, dat de rie
nou wer op 'e nij in bislüt nimme moat, hwerby 't der
him losmakket fan de bidragen, dy't hy yn it earstoan
tastien hat. Nou hat it ütstel fan B. en W. dat ek yn,
mar de graed fan wurdearring by B. en W. en by de
N.O.V. is üngelikens.
De hear De Jong hat frege: hwa bitellet nou de
kosten fan dizze wurdearring? Foar safier spr. syn
ynljochtings geane, soe it ryk dy kosten, ek de hegere
bidragen, dy't hjir niis neamd binne, foar syn rekken
nimme. Allinnich, hwannear't in twatalige skoalle yn-
rjochte wurde soe, soe foar ien of twa man, dy't dan
dat ünderwiis oan dy twatalige skoalle jaen soenen,
natuerlik in bidrach fan de gemeente frege wurde.
Spr. wit net, oft syn ynljochtings goed binne; de wet
halder seis wit it ek net, mar dat soe to ündersiikjen
wêze. Nou't de rie lykwols foar it nimmen fan in bi
slüt stiet oangeande dit ütstel, hat hy de frijheit (gjin
wet of foroardering, dy't him dat forbiedt), om in
hegere wurdearring to freegjen as B. en W. ütsteld
hawwe en fan dy gelegenheit soenen spr. c.s. as rieds-
leden dan ek wol jerne gebrük meitsje. It is spr. üt
it bitooch fan de wethalder net düdlik wurden, oft de
aktebisitters net in bytsje animearre wurde kinne om
dy akte ek to brüken. (Spr. leaut noch altiten fan wol).
Dat soe hy wol graech fan B. en W. sjen wolle. As
men altiten mar seit: It foech leit by de ülden, om
oer dizze saek to bisluten spr. hat spésiael it each
op 'e iepenbiere skoalle en B. en W. dogge fierder
neat, dan bliuwt dizze saek op ien hichte en komt hja
nea ta in goed einbislüt. Men sit hjir nou ienkear mei
it feit, dat ünderwiis yn it Frysk wol yn 'e Leger
ünderwiiswet stiet, mar noch nea deselde rjochten nat
as it ünderwiis yn oare fakken. De wethalder sil spr.
dochs tajaen moatte, dat 2 üren yn 'e wike Frysk:
1 üre lézen en 1 üre skriftlik ünderwiis, der mar hwat
op ta is. Dér sille de learlingen net in yndruk fan mei-
nimme, dy't foar har fierdere libben fan bilang is.
Hwat dat oanbilanget, hat spr. noch wol mear winsken,
mar dy binne net oan de oarder. Spr. haldt him dan
ek stil dêroer, mar men moat wol reëel bliuwe. Dat
wurd is ek brükt troch de wethalder en hy bidoelt
dêrmei, dat men de konkrete sitewaesje fan it eagen-
blik allinnich mar as graedmeter foar jins winsken
oanhalde moat. Mar spr. soe dyjingen, dy't bigeare,
dat yn dizzen folie mear foar harren bern dien wurdt,
net graech de kost jaen. En hwat de réaliteit oanbi
langet, yn de léste tiid komme der stees mear Frysk-
pratende minsken yn 'e stêd en, om't de flecht nei de
stêd noch altiten oan de gong is, kin men soks ek foar
de takomst forwachtsje. Men moat Ljouwert net sjen
as in Hollanske stêd. „Ljouwert kearn fan Fryslün"
is in slachsin, dy't ek wol deeglik wurdearring foar it
Frysk ynslüt. Spr. mient, dat dit Ljouwert foar bi-
sündere konsekwinsjes stelt. Hy hopet, dat B. en W.
dat yn 'e takomst altiten foar eagen halde sille en hy
bliuwt by syn ütstel, om it ütstel fan B. en W. sa-
danich to wizigjen, dat dyjingen, dy't de Fryske akte
brüke, dêrfoar yndied mei f 540,bileanne wurde.
De heer K. J. de Jong zal kort zijn. Met het oog op de
financiële omstandigheden van de gemeente Leeuwar
den vindt spr. het wel van belang te weten, of het rijk
de gehele voorgestelde beloning zal vergoeden of niet.
Daar heeft hij eigenlijk nog geen positief antwoord op
gekregen. Hij vindt de sprong van f 66,op f 90,en
van f 102,op f 180,inderdaad vrij hoog. Het is een
heel belangrijke vooruitgang, vooral als men deze ziet
in het kader van de financiële situatie van de ge
meente en in het geval dus, dat deze de verhoogde
uitgave voor eigen rekening moet nemen. Maar zou
het rijk de beloning toch vergoeden, dan zou spr. deze
wel een tikje beter uit de verf willen hebben. Spr. ver
schilt met de wethouder van mening, waar het gaat
over het stimuleren van het onderwijs geven in het
Fries. Spr. voor zich heeft de gedachte, dat het ver
hogen van de beloning wel stimulerend werkt. Men kan
de bevoegdheid wel bij de ouders laten, maar gaat het
hier niet, zoals het vaak gaat bij organisaties, die
activiteiten ontplooien? Deze gaan niet altijd van de
leden uit. Wanneer nu eens van de zijde van het ge
meentebestuur via de hoofden der scholen een enquête
onder de ouders der leerlingen werd gehouden, zou dan
niet een andere conclusie kunnen worden getrokken?
Als de ouders niet in meerderheid opkomen en een
initiatief nemen, dan komt de zaak niet verder met 8
van de 26 ter zake bevoegde, ook les gevende, leer
krachten. Spr. meent, dat het gemeentebestuur in dezen
wel voor een zekere stimulans mag zorgen. Daarmee
behoeft het nog helemaal niet een van bovenaf op
gelegde zaak te worden. Maar als nagegaan wordt, of
de bevolking voor Fries onderwijs gevoelt, dan behoeft
er niet eerst gewacht te worden op de door de over
grote meerderheid der ouders te kennen gegeven wen
sen. Uiteindelijk is spr. het met de heer Santema eens,
dat het voor Leeuwarden als hoofdstad van Friesland
van belang is, dat de taal, die ten slotte uitdrukking
van de Friese cultuur is, die het Fries-eigene ver
tegenwoordigt, ook onderwezen wordt, en spr. vindt
het helemaal niet erg, dat degenen, die hier „ge-
importeerd" zijn, er een beetje meer van zullen
weten. Het is niet iets onwezenlijks, dat hier ingevoerd
wordt; het is iets, dat niet los te denken is van Leeu
warden, juist omdat Leeuwarden hoofdstad van Fries
land is. Er behoeft helemaal niet van dictatuur in deze
sprake te zijn; een beetje meer stimulerende activiteit
zou spr. echter wel toejuichen.
Spr. gelooft wel, dat er een zeker verband moet zijn
tussen de beloning van hen, die de akte slechts be
zitten, en hen, die dit bezit ook benutten. Op zichzelf
7
is het ook een stimulans, dat zij, zodra zij onderwijs
geven, een verdubbeling van beloning krijgen.
De heer Mani heeft eigenlijk niet een volledig antwoord
op zijn vraag gekregen, maar vindt dat niet zo heel
erg, daar de wethouder wel toegezegd heeft, dat, als er
hier in Leeuwarden een tweetalige school zou komen,
de gehele opzet opnieuw bekeken zou worden. Spr. blijft
er echter bij, dat hij het onlogisch vindt, dat men dit
niet direct regelt. Men moet er zich z.i. nu al op in
stellen en direct de tweetalige school als basis nemen
voor de berekening van de onderhavige beloning. Maar
daar hier gesproken wordt over feiten, die financiële
consequenties voor de gemeente meebrengen, vraagt
spr. zich af, of het niet juister is dit voorstel thans
aan te houden, zodat de raad in een volgende ver
gadering over vollediger gegevens kan beschikken. Hij
gelooft, dat er dan beter zaken gedaan kunnen worden
dan op het ogenblik.
De heer Tiekstra (weth.) kan waarlijk niet veel
nieuws meer bedenken.
It forskil fan miening tusken de hear Santema en
spr. üntstiet troch it forskil yn wurdearring fan de
Fryske akte. Om it düdlik to sizzen: makket de ien
him skuldig oan oerdriuwing en de oar oan ünder-
wurdearring? Dit is in fraech, dêr't min in antwurd
op to bitinken is, mar spr. wol en dat is ek tagelyk
in antwurd oan de hear De Jong dit wol sizze: Doe't
destiids spr. syn foargonger üt namme fan B. en W.
(lyk as spr. al sein hat) it ütstel die om as earste nei
de oarloch de Fryske akte hjir wer to bileanjen, waerd
dit bisköge as in stimulans foar it les jaen yn it Frysk.
De bileanning fan dizze akte hat üngefear de lijn folge
fan de salariearring fan de ünderwizers. Soe dy nou
ek wer folge wurde, dan soe men ta it bidrach komme,
dat yn de tredde alinea fan it riedsbrief neamd is.
Mar dat is net bard; it kolleezje is fierder gongen en,
nei't spr. mient, ek düdlik fierder. Nou skynt it mei
dizze stimulans krekt gelyk to wêzen as mei oare
stimulansen, dy't pasjinten soms nedich hawwe; dy
moatte hieltiten sterker wêze, wolle dy pasjinten noch
réagearje. Men kin freegje, oft de oarsaek leit by it
middel of by de pasjint. Nou kin men it spitich fine,
dat B. en W. net noch fierder geane, mar dan moat
men ek sizze, dat hja al aerdich fier gongen binne.
Spr. is nou mei de hear Santema wol ütpraet. Al
linnich wol spr. noch sizze, dat it ütstel fan de hear
Santema noch efkes fierder giet as dat fan de N.O.V.,
mar dat is uteraerd syn eigen frijheit.
De heer De Jong komt nog even terug op het finan
ciële argument. Spr. heeft zoëven uitdrukkelijk gezegd,
dat het college het financiële argument niet als uit
gangspunt heeft gekozen. Voor B. en W. was dit het
uitgangspunt: met beide benen op de grond blijven, een
reëel voorstel doen.
De vraag, of het rijk deze kosten zal vergoeden of
niet, kan spr. op het ogenblik niet categorisch be
antwoorden. Wel kan hij zeggen, dat hij de volstrekte
overtuiging heeft, dat zij niet voor vergoeding in aan
merking komen. Meer kan hij er op dit moment be
paald niet van zeggen.
De heer De Jong heeft voorts de uitdrukking „de
overgrote meerderheid" in de mond genomen en heeft
daartegen nogal wat bezwaar. Nu is het ook niet de
overgrote" meerderheid, maar de „grote" meerder
heid. Maar over de grootte van die meerderheid kan
men natuurlijk altijd twisten. Volgens spr. hangt het
geven van Fries onderwijs ook af van de vraag: van
welke school komt het verzoek? Is dit een stadsschool
met een sterk gemengde bevolking, dan zal de beslis
sing met des te meer zorgvuldigheid genomen moeten
worden. Men kan dan bijv. stellen, dat er wèl sprake
moet zijn van een „overgrote" meerderheid. Gaat het
echter om een plattelandsschool met een bepaald niet-
gemengde bevolking, dan kan men aan het verzoek,
als de meerderheid voor het geven van Fries onderwijs
is, gevolg geven. Dit zijn theoretische beschouwingen,
maar spr. gelooft, dat men moet vasthouden aan het
erlangen van de ouders zelf om van de desbetreffende
school een tweetalige school te maken. De ambitie voor
de akte kan echter slechts langs de weg der redelijke
vergoeding gewaardeerd worden.
De heer Mani heeft spr. woorden in de mond gelegd,
die hij niet categorisch heeft uitgesproken. Hij heeft
beweerd, dat spr. bij de beantwoording van zijn vraag
(misschien door middel van de beantwoording van het
betoog van de heer Santema) gezegd zou hebben, dat,
wanneer een verzoek tot oprichting (dit woord is mo
gelijk niet helemaal juist) van een tweetalige school
zou binnenkomen, deze zaak opnieuw geheel zou worden
bezien. Dat heeft spr. niet gezegd. Spr. heeft gezegd
maar hij zal het nu anders formuleren dat dit
voorstel, dat nu gedaan wordt, dient te worden be
schouwd als de onderbouw van een vergoedingsregeling,
die ook van toepassing zal zijn, als er eventueel een
tweetalige school komt. Spr. hoopt, dat hij nu duide
lijker is. (De heer Mani: Ja, dit is duidelijker en heel
anders.) Meer heeft spr. in eerste instantie niet gezegd.
De heer Mani vraagt dan aanhouding van dit voorstel,
tot bekend is wat de financiële consequenties zijn. Spr.
gelooft, dat er geen aanleiding tot aanhouding is, want
hg meent, dat men over de eventuele vergoeding van
deze kosten door het rijk hij heeft het al tegen de
heer De Jong gezegd niet optimistisch behoeft te
zijn. Spr. wil nog wel met nadruk tot de raad zeggen,
dat het thans door B. en W. gedane voorstel volstrekt
reëel en redelijk is en hij houdt bij zichzelf toch nog
altijd de overtuiging, als hij het zo mag stellen, dat het
van de zijde van de N.O.V. gedane voorstel deze rede
lijkheid en werkelijkheidszin mist. Hij gelooft, dat het
juist daarom te gewichtiger is, dat men ter wille van
het Fries onderwijs niet het risico van een niet
goedgekeurde regeling loopt.
Overigens wil spr. wel zeggen, dat hij, ook op grond
van onderwijsoverwegingen, dit voorstel volstrekt rede
lijk acht en het zeer uitdrukkelijk moet handhaven.
De Voorzitter vraagt, nu de zaak in twee instanties
is besproken, of iemand stemming verlangt over het
voorstel van B. en W.een ander voorstel is niet ter
tafel gekomen.
De hear Santema forlangt stimming.
Het voorstel van B. en W. wordt aangenomen met
25 tegen 9 stemmen (die van de heren J. de Vries,
Bosgraaf, Santema, Volbeda, Hartstra, Klijnstra, B.
v. d. Veen, J. de Jong en Ten Brug).
Punt 27 (bijlage no. 313).
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig het voorstel
van B. en W.
Punt 28 (bijlage no. 332).
De hear Santema moat oangeande dit ütstel, dat
eigentlik in delegaesje oan B. en W. yn hat, mei de
tafoeging, dat „tenzij burgemeester en wethouders in
bijzondere gevallen, de in artikel 25 bedoelde commissie
(de beurs- en waagcommissiegehoord, anders be
palen", dochs wol efkes tsjin de gong fan saken op-
komme en wol om dizze reden: Der is ek noch lyk
as de rie bikend is in riedskommisje fan „het
markt- en havenwezen en het openbaar slachthuis".
En nou fynt spr. it hiel eigenaerdich, dat as hy it
goed bigrepen hat hjir allinnich mar de beurs- en
waechkommisje ynskeakele is om yn oerliz mei B. en
W. in bislüt to nimmen. Spr. mient, dat soks wol in
bytsje „büten de oarder" is. Op it stuit, dat de beurs
en waechkommisje, dy't net in offisiéle kommisje is
lyk as de riedskommisje, meidielde gjin bihoefte to
hawwen om de woansdeis foar krysttiid de beurs iepen
to stellen, wie der gjin mooglikheit om de bislissing to
nimmen,^ dat de beurs yndied op dy dei net iepen hoech-
de to wêzen. B. en W. seagen der gjin k&ns ta. Spr. is
lid fan de kommisje fan „het markt- en havenwezen"
en hy is fan „algemene zaken" opbelle, dêr't men frege,
oft spr. it goed fine koe. Dat wie, nou't B. en W. der
net yn foarsjen koenen, ek reedlik. Mar nou woe hy
dochs wol, dat it iennige artikel, dat it ütstel fan B. en
W. bifettet, oanfolle waerd. Der wurdt nou ütsteld,
efter de komma fan it earste lid ta to foegjen: „tenzij
burgemeester en wethouders in bijzondere gevallen,
de in artikel 25 bedoelde commissie gehoord, anders
bepalen. In pleats fan „de bedoelde commissie
