10
De Voorzitter: Het gaat om een plan in hoofdzaken.
De heer Heidinga: Wat is dan de bedoeling ge
weest van het verstrekken van de plattegronden? Toch
om inzicht te krijgen in de bebouwing?
De Voorzitter: Louter ter illustratie van de moge
lijkheden, die het plan in hoofdzaken biedt, maar die
ook door andere mogelijkheden zouden kunnen wor
den vervangen.
Spr. had de heer Heidinga gevraagd, dat hij zich aan
zijn leiding zou houden.
De heer Heidinga zal dan een stuk uit zijn be
toog overslaan en de rest aan het vorige gedeelte rijgen.
Spr. moet thans nog iets zeggen over de ingediende
bezwaren tegen dit uitbreidingsplan, en dan komt hij
weer in het straatje van de Voorzitter. Allereerst merkt
hij op, dat de weg, die ter breedte van 22.5 m vanaf de
Spanjaardslaan noordwaarts naar de nieuwe rondweg
loopt, de 15 nog vrij nieuwe woonhuizen aan de Span
jaardslaan, de woonhuizen aan de Keimpemastraat enz,
de houthandel Van Driesum en een aantal kwekerijen
vernielt en dan in de rondweg een rechte oversteek
plaats dwars over de nieuwe rondweg vormt. Zo'n
wegkruising moest in de Julianalaan-Van Mierevelt-
plantsoen worden veranderd. Spr. is er heus niet blind
voor, dat het tracé van deze weg, als hij er eenmaal
ligt, juist op deze plaats bepaalde voordelen biedt. Is
het echter verantwoord zo diep in de rechten en de
vrijheden van de burgers in te snijden? Dat van ouds
gevestigde bedrijven hun bestaansmogelijkheid ontno
men wordt? Dat, ook nog wel in een tijd van woning-
schaarste, zo maar een rist nog haast nieuwe wonin
gen weggemaaid wordt Wanneer het gemeentebe
stuur dit doet, dan moet hiervoor naar de mening van
spr. c.s. toch wel een zeer grote noodzakelijkheid zijn;
het moet absoluut niet anders kunnen, dan zullen de
belangen van de enkele burgers moeten wijken voor
de belangen van de gehele gemeenschap.
Zij zien echter niet, dat dit hier het geval zou zijn.
Zoals spr.'s fractiegenoot W. M. de Jong reeds in de
vorige raadsvergadering opmerkte, was deze weg op
het structuurplan van Leeuwarden, dat de raadsleden
pl.m. 4 jaar geleden werd verstrekt, gepland tegen het
Rengerspark aan. Laat men die weg daar, dan is deze
niet zo goed rendabel te maken als op de plaats, die
nu wordt voorgesteld, maar hier is naar de mening
van spr. c.s. nog wel een betere oplossing mogelijk.
Wanneer deze weg wordt aangelegd op de plaats, waar
thans de Blekerstraat loopt, dan gaat hij midden door
het ijsbaanterrein. Dit lijkt hun een veel betere op
lossing. Er kan dan aan beide zijden van deze weg,
over de gehele lengte, bebouwing komen! Daarvoor be
hoeft niets te worden afgebroken en geen kostbare
onteigeningen behoeven er voor te worden gepleegd.
Er moet alleen een andere plaats worden gevonden
voor de ijsbaan, wat, naar hun mening, tussen Lek-
kumerweg en Groningerstraatweg het beste kan ge
schieden.
Wat betreft de kwekerijen, die zullen moeten ver
dwijnen, gaan spr. c.s. geheel akkoord met het beleid
van B. en W., dat er op is gericht, dat voor deze be
drijven andere, geschikte grond ter beschikking zal
worden gesteld en zij vertrouwen, dat het college op
deze weg voort zal gaan.
Wat het terrein betreft, waarop het bedrijf van de
fa. Vermeulen is gevestigd, lijkt het hun geheel on
nodig dit te bestemmen voor plantsoen. Het kan, ge
legen als het is aan een grootscheeps vaarwater, net
zo goed worden bestemd voor industrieterrein. Hier
zijn, sinds de oorlog al vele bedrijven uit Leeuwarden
verdwenen. Laten wij, aldus spr., met de bedrijven,
die er zijn, voorzichtig omspringen.
Wat tenslotte de bedrijven en panden betreft, die
zullen moeten verdwijnen, kan het zuur zijn voor de
genen die het betreft, doch gelukkig zien zij in de Ont
eigeningswet hun rechten gewaarborgd, en goed ge
waarborgd.
Resumerende komt spr. tot de volgende opmerkingen:
le. spr. c.s. hebben geen bezwaar tegen het tracé van
de rondweg;
2e. zij willen de weg, die gepland is vanaf de Span
jaardslaan naar de rondweg, gaarne midden door
de ijsbaan laten lopen;
3e. zij willen de bebouwing in vak 64, dus bij Gouden
regenstraat en Goudsbloemstraat, op verantwoorde
wijze, in samenhang met het reeds bestaande, zien
afgemaakt
4e. zij willen dit laten gelden voor het gehele gedeelte
tussen Dokkumer Ee en Groningerstraatweg, waar
bij de grond, die in gebruik is bij fa. Vermeulen,
ware te bestemmen tot industrieterrein;
5e. zij wensen zich, wat betreft de hoogbouw in dit
gehele gebied, op generlei wijze te binden, doch
willen die bij de nadere uitwerking der plannen
geheel opnieuw beoordelen;
6e. zij achten het noodzakelijk, dat er vrijheid en ruimte
blijft voor iedere architect om hierin te ontwerpen,
volgens uitbreidingsplan
7e. zij zullen, waar er in dit plan rekening wordt ge
houden met pl.m. 320 ha groenstroken of parken,
wat alleen al een grondwaarde van ruim ll/t mil
joen gulden vertegenwoordigt, ook de economie van
dit plan t.z.t. bij de nadere uitwerking nauwlet
tend moeten overwegen.
De hear Santema seit, dat it fansels sprekt, dat it plan
dat de rie joun foarlein wurdt, ek tige bilangstelling
ünderfoun hat yn syn rounte. Doe't yn de foarige rieds-
gearkomste it plan taljochte waerd troch de üntwer-
pers, founen hy c.s. it net de gelegenheit om mei har
ren yn debat to gean. Hja achtsje it better, op dit
stuit ien en oar op to merken. Hja hawwe foar it plan
as sadanich, los fan alles, wol wurdearring. De ien-
heden, dy't dér üntwurpen binne, achtsje hja fan great
bilang. Foar in stêd, dy't har sa njonkenlytsen üntjowt
ta in stêd fan 100.000 ynwenners, liket it harren fan
bilang ta, dat der ek in bipaelde fordieling komt yn
lytsere ienheden, dy't mei elkoar dochs wer ien gehiel
foarmje. Hwat dat oangiet, is dit wer in hiel oar plan
as it Nijlan, mar as men it plan mei syn heechbou, mei
syn wentuorren en hege flats fan sa folie fordjippings
nou ris sjocht yn it forban fan de hiele stêd, dan is it
wol in plan, dat noch sterker öfwykt fan it bisteande
as it Nijlan al docht fan it bisteande diel fan Huzum.
Binammen dizze gedachte is by de c.h.-fraksje nei
foaren kommen: Moat it aspekt fan de stêd dêr sa
foroarje, dat der fan it oarspronklike karakter sahwat
neat oerbliuwt? It mei de Foarsitter düdlik wêze
miskien wit hy it ek noch hoe't spr. de professor
frege hat: Hawwe de hearen by it gearstallen fan dit
plan har ek réalisearre, dat hja bouwe yn in Fryske
stêd en dat hy as andert krige hat: ,,Ja, yn dy sin, dat
wy it romteprobleem hiel düdlik steld hawwe. Fryslan
is in rom lan en sadanich is üs plan ek". As dat it
eigene allinnich is, fine spr. c.s. dat wol in hiel lyts
bytsje. Wy krigen, tank sij B. en W„ in blêd tastjürd,
hweryn sprake is fan in plan fan de professor foar
Kennemerlan. Neffens de yllustraesjes lykje dy plan
nen as twa drippen wetter op elkoar. Men kin dus nea
sizze, dat Ljouwert hwat eigens krijt, mar it krijt in
plan ütfierd - stel, dat it trochgiet -, dat yn oare dielen
fan Nederlan presiis gelyk üntwurpen is. As men it
silhouet sjocht fan in aldere stêd, dan fait it jin op, dat
de hege punten fan de stêd ütmakke wurde troch de
tsjerketuorren. Dat binne de iennige punten, dy't üt-
stekke boppe de horizon, dy't dan foarme wurdt troch
de tekken fan net sa hege huzen, mar by it plan, dat
hjir ütsteld wurdt, bliuwt fan it oarspronklike silhouet
suver neat oer, as men üt it lan wei, üt it noarden wei,
dy wentuorren fan 15 heech forrizen sjocht. Dat artikel,
dat de rie as yllustraesje trochjown is en dat inkelde
foto's jowt fan de bou yn Kennemerlan, hat spr. earlik
sein minder enthousiast makke foar dit plan as nedich
west hie. Hwant men sjocht op somlike fan de foto's
dy hege wentuorren fier boppe it flakke lan ütstekken
as wienen it sjitskiven yn pleats fan huzen. En de
bou fan dy legere flats, dy't ek op bipaelde foto's oan-
jown wurdt, liket eigentlik hielendal net oan to pas
sen byg. by it 17-ieuwske tsjerkje fan Limmen. As de
hearen üntwerpers it dus oandoare yn tsjinstriid to
hanneljen mei de oarspronklike bibouwing, dan soe
spr. sizze, dat men hjir yn Ljouwert as men dit plan yn
alle dielen ütfiere sil, wol hiel foarsichtich wêze moat.
li
Spr. syn fraksje fielt der altiten noch foar, om, as it
hwat kin, hwat fan it eigene to biwarjen.
Fierders sil spr. him oer dit plan net ütlitte. Ien fan
de leden fan syn fraksje hopet aensens oer ünderdielen
noch it wurd to fieren.
De heer Bootsma wil namens zijn fractie in de eerste
plaats het college dank zeggen voor de toezending van
een verkleinde (helaas te sterk verkleinde) afdruk van
het uitbreidingsplan-Noord. Het tevens bijgevoegde
nummer van „Bouw", geeft t.a.v. de grondgedachte
van dit uitbreidingsplan een betere oriëntatie en spr.
wil dan voorop stellen, dat in vergelijking met het oude
uitbreidingsplan-Noord, dat enkele jaren terug door
de raad werd ingetrokken, wel zeer sterke tegenstel
lingen vertoont: toen een dichte bebouwing met een
tonige huizenrijen en nu openheid en frisheid rondom.
Om zulks mogelijk te maken, zal het noodzakelijk zijn
om de bouw zeer sterk te rationaliseren om zodoende
de additionele kosten, welke hoogbouw nu eenmaal met
zich brengt, te kunnen opvangen. Spr. c.s. staan dan
ook achter de grondgedachte van dit plan in haar al
gemeenheid, hetwelk zeker nog nadere uitwerking be
hoeft, maar daarvoor is het een plan in hoofdzaak.
Het heeft derhalve geen zin en het is ook geenzins zijn
bedoeling om in details af te dalen en dan kan niet
anders gezegd worden, dan dat het gemeentebestuur
van Leeuwarden met dit plan mee vooraan staat bij
de moderne opvattingen van stadsuitbreiding en stede-
bouw. Moge het ons, aldus spr., gegeven zijn om één
en ander op niet te lange termijn te realiseren tegen
een prijs, die het mogelijk maakt, dat onze bevolking
in al haar geledingen hiervan kan profiteren.
De tegen het plan ingebrachte bezwaren verdienen
zeker de aandacht van de raad, maar daar elke uit
breiding, aansluitende tegen oudere stadsgedeelten, nu
eenmaal bepaalde aanpassingen vraagt, is het onver
mijdelijk, dat in bepaalde gevallen het algemeen belang
uitgaat boven enkele persoonlijke belangen. Wel zal het
gemeentebestuur een open oog voor deze bezwaren
moeten hebben en niet alleen kunnen volstaan met een
zakelijke vergoeding op grond van de Onteigeningswet
enz., maar zal tevens de nodige aandacht moeten wor
den geschonken aan het verlenen van medewerking voor
het vinden van nieuwe terreinen voor vestiging. In het
bijzonder geldt zulks voor de tuinders- en de industrie-
bedrijven, want ook de aanwezigheid van deze bedrijven
is mede een algemeen belang. Het verheugt spr.'s frac
tie, dat er tussen het veilingbestuur en het college
van B. en W. een goede verstandhouding bestaat; ho
pelijk mag deze leiden tot het vinden van een aanvaard
bare oplossing van de problemen.
Spr.'s fractie wil zich tenslotte dan ook gaarne ak
koord verklaren met de vaststelling van het plan in
hoofdzaak. De details zullen nog bekeken moeten
worden.
De voorgaande sprekers hebben een paar dingen
aangehaald, die spr. toch nog wel even meent te moe
ten releveren.
Hij meent, dat de heer Heidinga zich te veel in details
heeft vastgebeten. Spr. heeft de plattegronden enz.
zeker niet zo opgevat, dat deze schetsen zonder meer
hier verwezenlijkt moeten worden. Hij is dan ook van
mening, dat, wanneer het zover is, de raad inderdaad
nog wel een nadere toelichting en eventueel ook wijzi
gingen voorgelegd zal krijgen. Zou de raad thans niet
de hoofdlijnen van dit plan vaststellen, maar zou treden
in de gedachtengang van de heer Heidinga, dat eigen
lijk iedere architect hier naar eigen opvatting zou
moeten kunnen bouwen, dan zou het met recht
een gribus worden. Spr. kan dan ook niet anders dan
blijven bij wat hij oorspronkelijk stelde, n.l. dat dit
plan blijkt geeft van een bepaalde frisheid en openheid,
die aangemoedigd zullen moeten worden. Dit brengt
inderdaad mee, dat hier een bepaalde concentratie van
bedrijvigheid zal moeten komen, niet alleen t.a.v. de
architectuur, maar ook t.a.v. de bouwnijverheid, maar
wanneer men hier werkelijk een keer wil spreken van
visie op de toekomst het wordt al te vaak aan Leeu
warden verweten, dat het een gebrek aan visie heeft
zal men over dergelijke bezwaren heen moeten stappen
en de grote lijn in het oog moeten houden.
De heer Santema heeft een vrij uitvoerig betoog op
gezet over het aanpassen bij het oude karakter van
onze Friese steden, maar hij heeft spr. toch eigenlijk
niet duidelijk gemaakt, wat dan in wezen dat karakter
is, behoudens, dat hij gezegd heeft, dat in het oude
silhouet de kerktorens boven de omgeving uitsteken.
Men kan dan nog verder teruggaan en stellen, dat de
oudste steden ommuurde steden waren, een stadswal
hadden, waarop diverse molens stonden. Spr. gelooft,
met alle respect voor de instandhouding van bepaalde
molens, dat die molens voor een moderne stad toch niet
meer het kenmerk van het silhouet zullen moeten zijn.
Wanneer men dan ook oog heeft voor de ontwikkeling
van de techniek en alles wat daarmee samenhangt
en dan laat spr. nog even in het midden de kwestie
van de opeenhoping van volksmassa's dan gelooft
hij, dat men zal moeten breken met het oude silhouet.
Dit moge dan enerzijds, uit historisch oogpunt, minder
prettig zijn, anderzijds zal het nieuwe silhouet prettiger
aandoen dan het oude, in die zin, dat dan weer straatje
aan straatje zou worden gerijd, waardoor er helemaal
geen uitzicht ontstaat.
Wat het bouwen van hoge torens betreft, spr. meent,
dat er in de moderne kerkbouw deze ontwikkeling is te
bemerken, dat men niet meer heel hoge torens bouwt,
maar meer klokketorens, die weinig uitsteken boven
de vrij hoge bebouwing. Ook hier is een duidelijke aan
passing merkbaar.
De heer Bosgraaf herinnert er aan, dat zijn fractie
voorzitter heeft medegedeeld, dat spr. nog iets zou
zeggen. Hij zal echter kort zijn. Het gaat speciaal over
het bezwaarschrift van de kwekers. In de eerste plaats
wil hij zijn waardering uitspreken voor de wijze, waai'op
deze zaak door B. en W. is behandeld. Hij gelooft, dat
deze verstandhouding tussen de kwekers en de ge
meente niets anders dan goeds kan uitrichten. Hij
meent gehoord te hebben, dat in de bespreking tussen
kwekers en B. en W. gezegd is, dat de grond niet di
rect nodig is en ook niet de grond van alle kwekers
gelijktijdig, maar dat zal wel bedoeld zijn als gerust
stelling. Toch komt, zodra hier een uitbreidingsplan
ligt, het bezwaar naar voren, dat de bedrijven zich niet
verder kunnen ontplooien. De laatste jaren zijn de
kwekerijen kapitaals-intensieve bedrijven geworden en
wanneer het uitbreidingsplan werkelijk op de voor
genomen wijze zal worden verwezenlijkt, kan men niet
meer op de thans in gebruik zijnde terreinen terecht.
Dat betekent achteruitgang. Het betreft hier èn voor
de kwekers èn voor de gemeente een belangrijke aan
gelegenheid. Spr. zou even enkele cijfers willen noemen.
De kwekers, die een bezwaarschrift hebben ingediend
tegen het plan, leveren 23% van de totale omzet van
de veiling van Leeuwarden. En door de toekomstige
verwezenlijking van het uitbreidingsplan-Zuidoost zal
26% van de omzet verloren gaan. Wanneer al deze
kwekers zouden moeten verdwijnen, betekent dit prak
tisch de helft van de kwekers en de veilingomzet zal
dan met f 1.000.000,(dus oook ongeveer met de helft;
deze bedraagt n.l. thans f2.187.297,72) verminderen.
Maar de bezwaarschriften van de kwekers zijn niet
gegrond verklaard.
Spr. zou, ofschoon hij wel van de goede wil van B.
en W. overtuigd is, op spoed willen aandringen bij het
compenseren van de grond van deze tuinders. Waar
zij precies deze compensatie zullen moeten krijgen, is
spr. niet helemaal duidelijk. Misschien in Goutum, waar
nog de beste grond ligt. Het is van belang, dat de
kwekers gelijktijdig worden geholpen; dan kan, zodra
de zaak geregeld is en het kapitaal geïnvesteerd, de
produktie worden opgevoerd. Er bestaat anders kans,
dat zo nu en dan een bedrijf verdwijnt, waardoor er
grond braak zou komen te liggen.
De heer Taylor Parkins stelt er prijs op, vooraf te
verklaren, dat op dit plan als zodanig niet veel is aan
te merken.
De afwisseling van woningen, gebouwen en groen-
vlakten lijkt hem c.s. zeer aantrekkelijk. De geprojec
teerde hoogbouw in dit plan zal met het oog op de
toekomst ook wel juist zijn. Vastgesteld kan worden,
dat, als de inwoners van Leeuwarden in de directe om
geving van hun woning sport- en recreatieterreinen wil
len hebben, deze hoogbouw een noodzakelijkheid zal
zijn. Het wonen in deze vorm zal geleerd moeten worden.
Wel missen hij c.s. op de plattegrond een goede en
